Ook Wierd Duk beschrijft graag de waarheid. Dankzij crowdfunding kan hij op TPO.nl kwaliteitsjournalistiek die er toe doet publiceren. Doneer ook, en help mee met het vinden van de waarheid!
Freital is een provinciestad in het Oosten van Duitsland, met bijna veertigduizend inwoners, op zo’n tien kilometer van Dresden. In het voormalige Hotel Leonardo, een tamelijk onooglijk complex van drie verdiepingen, werd hier een opvang voor asielzoekers ingericht. Zeer tot ongenoegen van een deel van de bevolking, dat vond dat hen door de lokale autoriteiten niets was gevraagd.
Tegenstanders van het azc demonstreerden de afgelopen weken tegen de komst van ongeveer driehonderd buitenlanders. De regionale neo-nazi’s – van hen zijn er nogal wat in de deelstaat Saksen – vormen de harde kern van de betogers. Maar ook ‘gewone’ burgers protesteren mee. Lutz Bachmann, de organisator van de massaal bezochte Pegida-marsen in Dresden, tegen de ‘islamisering van het Avondland’, dook al in een vroeg stadium op om de verzamelde demonstranten toe te spreken. Hij hekelde, onder gelach en applaus van zijn toehoorders, de komst van de asielzoekers ‘die zogenaamd deze stad gaan verrijken.’
Tegen deze achtergrond speelt zich het nieuwe leven af van Shaza Munawwar (23) en haar man Achmad (27). Zij zijn twee van de naar schatting 500.000 asielzoekers – waarschijnlijk worden het er nog meer – die dit jaar naar de Bondsrepubliek trekken. Het jonge paar komt uit de Syrische hoofdstad Damascus. Shaza is Palestijnse en groeide op in het Palestijnse vluchtelingenkamp Yarmouk (ook: ‘Jarmuk’ of ‘Jarmoek’), aan de zuidelijke rand van het centrum van Damascus. Om Yarmouk, dat in 1957 ontstond en in de loop van decennia uitgroeide tot een Palestijnse buitenwijk van Damascus, is gedurende de Syrische burgeroorlog fel gevochten.
Het kamp, dat ooit plaats bood aan zo’n 160.000 Palestijnen, viel afwisselend in handen van de verschillende strijdende partijen, waaronder ook Islamitische Staat. De omstandigheden laten zich er momenteel, volgens mensenrechtenorganisaties en volgens de Verenigde Naties, het beste vergelijken met die in de ‘diepste cirkel van de hel’.
Shaza met man Achmad en Matthias en Peggy Weinlich met dochter Merry. (Foto: Zita Duk.)
Duizenden mensen vluchtten, zoals Shaza en Achmad, anderen bleven achter. In totaal zouden er nog 18.000 mensen in Yarmouk verblijven, onder wie ook Shaza’s oma, die weigert om te vertrekken ‘omdat zij al een keer haar huis in Palestina heeft moeten achterlaten en niet nog een keer wil vluchten.’
Toen Shaza’s vader tijdens een bombardement op het kamp werd gedood, besloot het gezin dat het niet langer verantwoord was om in Yarmouk te blijven.
Op dat moment begint het verhaal van Shaza’s vlucht, dat ik optekende op een zaterdagmiddag in Freital in de chaotische ‘Werkstatt’ van Matthias Weinlich. Matthias (40) en diens vrouw Peggy helpen in het azc als vrijwilligers en zijn daar met Shaza en Achmad bevriend geraakt.
Matthias Weinlich, die notabene begon als organisator van de demonstraties tegen het azc, maar van inzicht veranderde door zijn contacten met de vluchtelingen, knutselt in een schuur bij zijn grote huis (‘een ruïne’) aan auto’s. Ook aan die van zijn vrienden uit de plaatselijke radicaal-rechtse ‘Szene’, van wie een aantal tijdens mijn gesprek met het vluchtelingenpaar langskomt en zwijgend meeluistert.
Shaza, die voor de oorlog uitbrak in Syrië werkzaam was in de toeristensector, spreekt goed Engels – in tegenstelling tot haar man Achmad, die alleen Arabisch spreekt – en ze heeft een opmerkelijk vertellend vermogen: waar andere vluchtelingen snel verzanden in breedsprakigheid of zich verliezen in weinig ter zake doende details, vertelt zij een verhaal met een duidelijke kop en een staart.
Het duurde ongeveer drie uur om haar relaas op te tekenen. Hier is mijn ingekorte verslag:
“Toen mijn vader voor onze ogen doodbloedde en wij machteloos waren omdat we niet wisten wat we moesten doen, besloot ik dat ik verpleegster of arts zou worden. Nooit meer wil ik iemand zien sterven zonder een hand uit te kunnen steken. Onze vader liep op straat toen hij werd getroffen door granaatscherven. In Yarmouk zijn de ziekenhuizen allang dicht, er is geen medische hulp, geen medicijnen, zelfs geen stromend water, er was niemand die ons kon helpen.
“We besloten dat we er weg moesten, maar waar naar toe? We trokken in bij een tante, in een andere wijk van Damascus: 38 mensen in hetzelfde huis, allemaal familie. In diezelfde periode werd Achmad gearresteerd door regeringstroepen omdat hij hulp zou hebben gegeven aan rebellen. Hij werkte voor de Rode Halve Maan en had gewonde burgers geholpen. Hij zat twee weken vast en is gemarteld, kijk maar hier op z’n rug zie je nog de littekens.
“Gelukkig wist zijn organisatie hem vrij te krijgen, maar die ervaring is heel zwaar geweest. Achmad hoorde in die gevangenis dagelijks vrouwen schreeuwen en huilen, die werden verkracht en geslagen. Hij heeft last van die herinneringen. Hij heeft vaak pijn in z’n borst en in z’n arm en hij was op zeker moment bang voor een hartaanval, maar de dokter hier in Freital zegt dat het de stress is, het is iets psychologisch.
“Hoe konden we dit doen? Alles achterlaten en vertrekken? Je moet dan begrijpen hoe verschrikkelijk de situatie in Syrië is. Ons huis in Yarmouk is half vernietigd en in de andere helft leven nu strijders. We hebben er niets meer, al onze spullen zijn gestolen. We besloten dat we moesten proberen om het land te verlaten. Maar we zijn Palestijns en hebben geen officiële Syrische paspoorten, slechts reisdocumenten.
“Per vliegtuig het land uit, dan zouden we aan tussenpersonen minstens 5000 euro per persoon moeten betalen. Via Turkije naar Italië: 7000 euro per persoon en bovendien tien dagen op zee. Dat was ook onmogelijk. We probeerden om naar Lybië te gaan, maar we kregen geen visum. Onze laatste optie was: te voet. Maar dan moesten we eerst over zee Griekenland zien te bereiken.
“We waren met een hele groep: mijn man en ik, mijn moeder, mijn jongste zusje van 14, nog twee zussen van 22 en 26 jaar, mijn zwager, die is 28, en mijn broer van 18. Mijn moeder zou in Turkije blijven, die willen we naar Europa halen als wij een verblijfsstatus hebben. We hebben al ons geld meegenomen en zijn vertrokken, de grens met Turkije over.
“In Mersin kregen we papieren en vandaar reisden we 12 uur met de bus naar Izmir. Van te voren hadden we via sociale media, Facebook vooral, alle noodzakelijke informatie verzameld: waar haal je papieren, waar zijn de smokkelaars, hoe kom je met hen in contact, wat zijn de veiligste routes?
“We wisten dat je de smokkelaars op het Basmane Plein in Izmir vindt en dat klopte: voor duizend euro per persoon zetten ze je op een boot naar Griekenland. Het geld moet je afgeven in café Amuda. Zogenaamd is dat zodat je het geld daar weer kunt ophalen als de overtocht mislukt. Maar dat is een enorme leugen natuurlijk. Dit zijn criminele organisaties, die gaan je niet terugbetalen.
“We wilden nog diezelfde avond uit Izmir vertrekken. We spraken af met de smokkelaars om acht uur in het park bij het Basmane Plein. Koerden waren het. Ze zeiden dat we twee aan twee moesten lopen en hen moesten volgen. We werden in auto’s gestopt en begonnen te rijden. Toen we werden overgezet in weer andere auto’s wilden ze extra geld: 30 euro per persoon. Wat kun je anders doen dan betalen? Het zijn verschrikkelijke mensen, onaangenaam en bruut, maar je bent van ze afhankelijk.
“Het was donker en we reden met een enorme snelheid door leeg gebied. De tocht duurde ellenlang, de chauffeur was de hele tijd aan het bellen en ik werd bang dat ze ons zouden ontvoeren. Uiteindelijk stopten we ergens aan de kust, er waren nog andere vluchtelingen, maar de auto met de rest van onze familie was er nog niet. Ze haalden een opblaasboot tevoorschijn met wat zwemvesten en zeiden dat we daar in plaats moesten nemen. Ze wezen in het donker: ‘Daar is Griekenland. Ga.’
“Maar ik wilde niet zonder mijn familie! ‘Die zijn opgepakt,’ vertelde één van de smokkelaars. ‘Hun auto is aangehouden. Ze zijn meegenomen door de politie. Elke rit wordt er wel een auto gestopt. Maak je geen zorgen, ze komen wel vrij en dan proberen we het gewoon opnieuw.’
Ik keek naar mijn man Achmad, wat moesten we doen? Mijn zuster had het grootste deel van ons geld en zij was ook gearresteerd. ‘We gaan,’ zei hij. ‘In Griekenland kijken we verder.’
“Er was nauwelijks plek in de boot. We waren met 42 mensen. Achmad stond de hele reis vooraan in de boot omdat hij op z’n gsm een navigatie-app had. Hij gaf aanwijzingen aan een man die zich had aangemeld als stuurman. Op volle zee sloeg de motor af, in de duisternis. Dat duurde een hele tijd. Paniek natuurlijk, maar als mensen teveel bewegen slaat de boot om. Dus we moesten ze proberen te kalmeren. Gelukkig sloeg de motor weer aan.
“Na vier uur varen kwamen we aan bij een eiland: Kos. We meldden ons bij de politie en die bracht ons naar een kamp, waar het enorm smerig was: de sanitaire voorzieningen waren vreselijk en het eten heel vies. We kochten een simcard en belden met de smokkelaars in Turkije. Die vertelden dat onze familieleden inderdaad vastzaten. Ze zouden pas twee weken later naar Syrië worden uitgezet. Ze moesten zelf de kosten voor de reis terug aan de Turkse politie betalen.
“Zodra ze weer in Syrië waren zijn ze opnieuw de grens met Turkije overgestoken. Dat is gevaarlijk want Turkse grenswachten kunnen op je schieten en ook IS zit daar in die regio. Uiteindelijk konden ze ook naar Kos komen, met hulp van dezelfde smokkelaars.
“In Kos bleven we twee dagen. We kregen er doorreispapieren. Als Palestijnse moest ik binnen een maand Griekenland verlaten. We zijn naar Athene gereisd en hebben daar bij vrienden van ons op de rest van de familie gewacht. Toen die er eenmaal waren, zijn we naar de grensstreek met Macedonië gegaan. Daar zijn we begonnen te lopen. Dagelijks van tien uur ‘s ochtends tot twaalf uur ’s nachts.
“Nog voor we de grens over waren, werden we al door de Griekse politie opgepakt. Het had de hele dag geregend en we waren doorweekt. Ze stopten ons in een cel maar lieten alle deuren open. Het was duidelijk dat ze ons eigenlijk wilden helpen met een dak boven ons hoofd. Tegen de ochtend zijn we gewoon dat politiebureau uitgelopen en verder getrokken. Ik probeerde niet na te denken over de weg die voor ons lag en over het het aantal kilometers dat we zouden afleggen. Dat was te deprimerend. Ik concentreerde me op de ervaringen van de dag.
“Wat er gebeurde: je wordt aangehouden in landen op de Balkan, door grensbewakers of door politie, en je kunt je dan vrijkopen door 50 euro of meer te betalen. In Macedonië kon mijn zuster niet meer, dus besloten we om oude fietsen te kopen.
“Maar bij een afdaling sloeg ze met haar hoofd tegen een bergwand en raakte zwaar gewond. Een lokale journalist, die ons had ontdekt en geïnterviewd, nam haar mee in zijn auto om voor medische hulp te zorgen. We hebben drie dagen moeten fietsen om de plek te bereiken waar zij naar toe was gebracht. Maar gelukkig ging het beter met haar. We hebben de fietsen achtergelaten en zijn weer te voet verder gegaan.
“Onderweg kom je overal mensen tegen zoals wij. Er zijn letterlijk duizenden en duizenden vluchtelingen onderweg. Veel jonge mannen natuurlijk, maar ik heb ook veel vrouwen gezien, zwanger vaak, soms wel al zeven of acht maanden. Ook die mensen lopen grote stukken van de route en overnachten, net als wij, in de bossen, tussen hun bagage. Die nachten zijn zwaar door de regen en de insecten. Ik heb de muggenbulten nu nog overal op m’n lichaam zitten.
“Onze groep groeide geleidelijk aan tot een man of vijftig. Dat is veiliger, zo’n grote groep, omdat rovers je dan meestal wel met rust laten. Er was een klein meisje van een jaar of zes bij ons, met een enorm zware rugzak. Die kon op een gegeven moment echt niet meer. Haar bagage was zwaarder dan wat ik droeg. Haar hebben we geholpen met dragen. Ik denk nog veel aan haar.
“Je wordt door mensen onderweg vaak geholpen, maar je wordt ook overal afgezet. In een dorp vlak over de grens met Servië bood een man aan om ons onderdak te geven: ‘Ik ben moslim, jullie kunnen bij mij te gast zijn, je kunt je er douchen, maar eerst koop ik bustickets voor jullie naar Belgrado.’
Hij nam ons geld en we hebben hem niet meer gezien. Toen we zelf buskaartjes wilden kopen eiste de buschauffeur extra geld van ons. De Servische politie, bij wie we papieren wilden halen, stuurde ons weg: ‘Rot op.’
“Na dagen in het bos te hebben geslapen probeerden we in Servië een hotel te vinden. Dat lukte pas toen we per persoon 30 euro extra betaalden en beloofden voor acht uur ’s morgens te zullen vertrekken. Natuurlijk doe je dat als je zo moe bent en vies en je verlangt naar een normaal bed en een douche.
“Het gevaarlijkste en strengste land is Hongarije. We besloten dat we daar elke schijn moesten vermijden dat we vluchtelingen waren. Dus vlak voordat we de grens over gingen hebben we onze vieze kleren uitgetrokken en weggegooid en speciale schone kleren aangetrokken, die we voor deze gelegenheid hadden meegenomen. Gezichten en handen gewassen, haren gekamd en zo zijn we – alsof we Hongaren waren – de grens overgestoken en Hongarije binnen gewandeld. In Szeged staan vanaf zeven uur ’s ochtends de taxi’s klaar om vluchtelingen op te pikken. Die brengen je voor 125 euro per persoon naar Boedapest. We wilden zo snel mogelijk het land uit omdat we bang waren te worden ontdekt.
“Via Arabischtalige facebookpagina’s, die we voorheen al hadden gecheckt, wisten we hoe we in Boedapest de smokkelaars konden bereiken die het laatste deel van de reis kunnen organiseren, via Oostenrijk naar Zuid-Duitsland. We waren al bijna twee weken onderweg en zo moe. We waren doodsbang dat onze vlucht uiteindelijk toch nog zou mislukken. En ons geld raakte op. We kwamen met de smokkelaars in contact: voor 500 euro per persoon zouden ze ons afzetten in Duitsland.
“Onze chauffeur was een Algerijn. Hij zei bijna niets tijdens de reis. Hij reed hard en was zenuwachtig en keek steeds om zich heen of hij ergens politie zag. Ik sliep vooral tijdens die laatste autorit. Na uren rijden kwamen we aan in een dorp. ‘Eruit, eruit!’, zei de chauffeur. ‘Jullie zijn in Duitsland, dit is het eerste dorp over de grens. Maak dat je wegkomt.’
Het was zo onwezenlijk. We hadden ons doel bereikt! Maar wat nu? Waar waren we überhaupt? En wat moesten we doen?
“We besloten de eerste de beste auto aan te houden en te vragen hoe we bij de politie konden komen. Zegt die man: ‘Vluchtelingen uit Syrië zeker? Wij zijn de politie. Kom maar mee.’
We werden onderzocht en geregistreerd, onze vingerafdrukken werden afgenomen en we werden verhoord. En toen werden we over opvangcentra verdeeld. Je krijgt tickets en een adres en dan zetten ze je op de trein. Mijn zusters en broer werden naar Hamburg gestuurd en mijn man en ik naar Chemnitz. Vandaar zijn we in Freital beland. Nu hopen we dat we ons bij de rest van de familie in Hamburg kunnen voegen.
“Natuurlijk waren we gelukkig. We wilden naar Duitsland en het was ons gelukt! Ik kan het soms nog niet geloven. Vroeger wilde ik met mijn man de wereld over reizen, maar goed, niet op deze manier natuurlijk. Waarom Duitsland? Omdat we hadden gehoord dat ze hier goed met vluchtelingen omgaan. En dat is ook zo. Van die paar neo-nazi’s trekken wij ons niets aan. Ze roepen ons na op straat. ‘Fuck you!’, en dingen in het Duits. Ik versta niet wat ze precies zeggen, hoewel ik de haat wel voel. Maar er zijn ook Duitsers als Matthias en Peggy, die ons helpen.
“In het asielzoekerscentrum is de sfeer onder de vluchtelingen heel gespannen. Iedereen zit er op elkaars lip. Er zijn veel onderlinge ruzies en er is geweld. Laatst drong een dronken Tunesiër onze kamer binnen, die iets met mij wilde. Daarom willen we liefst zo snel mogelijk weg. Ik wil de taal leren, in Duitsland een toekomst opbouwen. Alles vergeten wat er is gebeurd.
“Ik ben nu twee maanden zwanger en kijk naar de toekomst. Die ligt niet in Syrië, het land is verwoest, we hebben er niets meer, behalve mijn oma in Yarmouk. Het gaat nog decennia duren voordat de situatie daar weer normaal is.
“Ik ben ervan overtuigd dat het ons in Duitsland gaat lukken. Dit is wat we willen. Ik zie mensen in het asielzoekerscentrum die klagen, Syriërs ook, ze willen het liefst al weer terug. Ze zijn zwak. Ze zouden dolgelukkig moeten zijn.
Openingsfoto: Zita Duk.
Dit artikel kwam tot stand dankzij crowdfunding op Yournalism.nl. Fund ook mee, en maak nog veel meer van deze artikelen, geschreven door Wierd Duk, mogelijk! Ondermeer in het komende jaar: elke twee maanden een update van de wederwaardigheden van Shaza en Achmad onder de titel: ‘Een jaar vluchteling in Duitsland’.
