Op vijf augustus publiceerde The Guardian een artikel waarin beschreven werd hoe een Amerikaanse boekhandel de volledige aankoopprijs van Go set a Watchman zou vergoeden, mocht het boek tegenvallen. De eigenaren van de winkel gaven aan dat ze het van belang vonden dat klanten zich ervan bewust waren dat het boek noch een vervolg is op To Kill a Mockingbird, noch dat het een epiloog betreft.
Ze zeiden het een teleurstelling te vinden dat het boek door de boekenindustrie neergezet werd als ‘de nieuwe roman van Harper Lee’. Het ging immers niet om een volledig nieuw boek, maar om een oud manuscript dat nu alsnog werd uitgebracht. Een manuscript bovendien waarvan zij vonden dat het met recht was afgewezen indertijd.
De hypocrisie druipt er vanaf. De boekhandel kiest er immers ook zelf voor het boek in te kopen. Gaat het hier dus om een simpele publiciteitsstunt of is er meer aan de hand?
De boekhandel wijst met de vinger naar ‘de industrie’ als boosdoener. Die industrie heeft echter niet gezegd dat ze de roman moesten inkopen, dat hebben ze zelf gedaan. Ze hebben dus minstens zelf net zoveel ‘schuld’ aan het neerzetten van dit boek als ‘de nieuwe roman van’. Wie een boek inkoopt, koopt immers ook de publiciteit in die aan dat boek verbonden is.
De naam die een boek op een gegeven moment heeft zal niet veranderen, ook al ligt het in een boekhandel waarvan de eigenaren van mening zeggen te zijn dat het eigenlijk niet uitgegeven had moeten worden. Hadden ze werkelijk achter die mening gestaan, dan hadden ze het überhaupt niet moeten inkopen.
Nu lijkt het eerder om een soort publiciteitsstunt te gaan. Door een afwijkende mening naar voren te brengen komt deze boekhandel in het nieuws, internationaal zelfs. Dat is natuurlijk goed voor de eigen zaken, maar het voegt verder niets toe aan het debat rond de vraag of Go set a Watchman als afzonderlijk literair werk moet worden beschouwd, of eerder als een soort academisch leukigheidje.
Daar komt dan nog de opmerkelijke verhouding tussen publiciteit en literatuur bij. In Bring on the Books for everybody stelt Collins dat uitgevers een beweging hebben gemaakt van de gentleman publisher van vroeger naar het kapitalistische model van nu. Vroeger waren uitgevers ware boekenliefhebbers die zich bezig hielden met boeken omdat ze oprecht hielden van de kunst. Van enige kapitalistische insteek, waarbij niet kunst maar winst het allerbelangrijkste was, was nog geen sprake. Later is dat compleet omgedraaid en werd winstbejag juist het belangrijkste. De uitgeverij werd een business, zoals elke andere. Dat zorgt voor een interessante verhouding die op z’n zachtst gezegd enigszins schizofreen aandoet.
Een uitgeverij heeft een winstoogmerk en beoordeelt boeken ook op basis van dat winstoogmerk. Om in termen van Bourdieu te spreken: de uitgeverswereld heeft haar autonomie opgegeven ten faveure van winstbejag. Ze is heteronoom geworden en om die reden gaat ze dan ook mee in de wensen van het grote publiek en wordt niet per se de meeste aandacht gegeven aan die werken die ook het beste zijn. Het is niet de mening van mensen binnen het vak die er toe doet, maar juist de mening van het grote publiek. Logischerwijs worden er dan ook publicitaire middelen ingezet om juist die mening te beïnvloeden.
Wat zichtbaar wordt bij de publiciteit rondom Go set a Watchman, is dat de uitgeverij alles op alles heeft gezet om juist dit boek aan te prijzen als hét boek dat de lezer moet kopen. Dat komt onder meer naar voren in de manier waarop het boek wordt neergezet als ‘het vervolg op To Kill a Mockingbird‘, en ‘de nieuwe Harper Lee’. Ze weten dat dergelijke namen de aandacht trekken van het publiek. Het zegt echter vrij weinig over de kwaliteit van een werk.
Door schijnbaar tegen dit model van winstbejag in te gaan, door te stellen dat klanten hun geld terug mogen komen vragen als het boek tegenvalt, bevestigt deze boekhandel juist datgene waar ze zich tegen willen verzetten, namelijk de heteronomie van het boekenwezen. Door op deze manier in het nieuws te komen wordt nogmaals de nadruk op Go set a Watchman gelegd.
Dat is natuurlijk erg tegenstrijdig wanneer de eigenaren claimen dat al die media-aandacht in hun optiek onterecht is en het boek in de eerste plaats nooit uitgegeven had mogen worden. Wat ze hadden moeten doen is zelf het boek niet inkopen.
Maar in plaats daarvan gebruiken ze de publiciteit die Go set a Watchman genereert voor eigen doeleinden. Zo blijven ze zelf net zo goed een radertje binnen het heteronome netwerk van de boekenwereld.
