Vroeger was alles beter. Heeft u vroeger wel eens tot treurens toe de naam van een bestemming ingesproken in een voice response-systeem voor het openbaar vervoer? Ik wil naar Haarlem. Wilt u reizen naar Arnhem? Haarlem! HAAARlem. Wilt u reizen naar Haren? Vanzelfsprekend gaat de automatisering verder en uiteindelijk neemt ook het gebruiksgemak toe. Wie zoekt bijvoorbeeld nog een telefoonnummer in het telefoonboek op?
Ook de effectenwereld is onderworpen aan automatisering. Vroeger belde de bank met de beursvloer en op de beurs handelde de hoekman de order verder af. Op de inmiddels volledig geautomatiseerde beurs is er geen voice response-systeem. Wel zijn er robots die pijlsnel miljoenen orders per dag de beurs opschieten. Ook al zou de hoekman nog hebben bestaan, zoveel orders tegelijk zouden nooit in zijn systeem passen. De hoekman is dan ook in een mum van tijd overbodig geworden. In dat opzicht is de telefoongids hardnekkiger uit ons beeld te wissen.
Er is een boel te doen over de vraag of deze pijlsnelle robots de markt efficiënter maken of niet. Het ‘robotkamp’, de voorstanders van volledig geautomatiseerde effectenhandel, stelt dat door snelle handel de liquiditeit toeneemt en dat daardoor de slagkracht van een belegger op de beurs wordt vergroot. De tegenstanders beweren dat de robots slim proberen patronen te ontdekken in de stroom van beursorders om daarmee voordeel te behalen. Hoe het ook zij, de menselijke factor is door deze trend minimaal geworden in de effectenhandel. De vraag rijst nu hoe zit het met de risico’s en hoe wenselijk de terugtredende menselijke factor in de effectenhandel eigenlijk is.
‘There is no such thing as a free lunch‘ is een bekend adagium in de beurswereld. Daarom zijn creativiteit en slimheid bepalende factoren van succes. Zoals in veel sectoren in het economische verkeer, roept dit gedrag vaak het opzoeken van de grenzen op. Eigenlijk is er met de robots niet zoveel veranderd in dat opzicht. Niettemin is bij het overschrijden van een grens de consequentie tegenwoordig groter. Een foutje van een robot kan een kettingreactie oproepen met verstrekkende gevolgen.
Hoe zit het met deze risico’s? Voldoet de robot aan alle veiligheidseisen om de digitale handelsvloer op te kunnen? Keurt de slager eigenlijk zijn eigen vlees? Omdat de consequenties van een falende robot enorm kunnen zijn, heeft het handelshuis dat zich bedient van robots er alle baat bij dat alles tot in elk detail is getest. Er worden complexe testomgevingen gebouwd die nauwkeurig datastromen simuleren, alsof het de echte beurs is. Dit is goed vergelijkbaar met piloten die oefenen in een vliegsimulator. De toezichthouder doet ook een duit in het zakje. Bij een deugdelijke bedrijfsvoering hoort in de ogen van de AFM ook een goed beschreven proces van hoe zo’n robot wordt getest voor hij mag worden ingezet.
Het is jammer dat je met een robot geen biertje kan drinken of een hapje kunt eten. Het menselijke contact tussen partijen op de beurs was vroeger erg belangrijk. Successen werden gevierd en problemen werden opgelost. Daar was de interactie tussen mensen een belangrijke schakel in. Noem het nostalgie maar de inefficiënte mens als handelaar op de beurs was zo gek nog niet. Elementen als gunnen of gevoel worden niet geprogrammeerd in een robot en verdwijnen dan ook van het toneel.
Ontegenzeggelijk is een robot efficiënter in de effectenhandel, laat daar geen misverstand over bestaan. Ter vergelijking versloeg Watson, de supercomputer van IBM, in 2011 twee prominente spelers in het populaire Amerikaanse spelquizprogramma Jeopardy. Watson wist meer en kwam sneller tot een antwoord. Toch kan ik me geen kijkcijferkanon voorstellen waar twee computers à la Watson het week in week uit in een TV-show tegen elkaar opnemen zonder een mens in beeld. Met het verdwijnen van de menselijke factor in de beurshandel is in mijn ogen echter ook deels de charme uit de handel verdwenen.
