Bondskanselier Angela Merkel (CDU) bezoekt vandaag een probleemwijk in Duisburg. Daar zal ze te horen krijgen hoe een onderklasse van Roma uit Roemenië en Bulgarije zich de afgelopen jaren nestelde in de verarmde industriesteden van het Ruhrgebied. De oorspronkelijke bewoners voelen zich in de steek gelaten. ‘Zij passen hier niet’.
Dit is mijn verhaal – uit 2013 – over de tristesse van de Ruhrpott en wat ik destijds nog ‘de dreigende opstand van de Duitse burger’ noemde. Inmiddels lopen de spanningen in de Bondsrepubliek steeds hoger op.
Het komt door Halles strijd tegen de ‘zigeuners’, zoals hij ze noemt: de honderden Roma die pal tegenover het huis van het echtpaar Halle, in de rustige wijk Rheinhausen in Duisburg, neerstreken. Een compleet flatgebouw van acht etages is hier het afgelopen jaar door de huisbaas, afkomstig uit voormalig Joegoslavië, verhuurd aan Roma-immigranten. Met alle gevolgen vandien.
Halle: “Ze feesten tot diep in de nacht, poepen en plassen tussen onze auto’s. Vuilnis, kapotte meubels en tv’s gooien ze uit het raam. Afgedankte matrassen blijven in de bomen hangen. De ratten lopen over straat.”
Zo kan hij nog even doorgaan. “Het aantal inbraken in de wijk is enorm toegenomen.”
Wanhopig wordt hij er van.
Het flatgebouw aan de straat In den Peschen werd na de komst van de Roma uit Roemenië en Bulgarije het beruchtste ‘Problemhaus‘ in Duitsland. Omwonenden als Hans-Wilhelm en Helga Halle (64) zijn woedend. Op ‘Brussel en Berlijn’, omdat daar de komst van de Roma mogelijk werd gemaakt, op lokale politici, die een kritische burger als Halle ‘racisme’ verwijten omdat hij de ‘zigeuners’ zou afschilderen als criminelen, en op de politie, die klaagt dat er te weinig capaciteit is om op te treden tegen de overlast.
De Halles hebben op deze doordeweekse avond hun Duitse buren uitgenodigd. Aan de eettafel, bij Kaffee en Kuchen, vertellen zij hun verhalen. De grijze Marlene Bothge (65) en haar man woonden achttien jaar op de vijfde etage van het flatgebouw. Tot november hielden ze het er uit. Toen stalen hun Roma-buren ook de lampen in de gang en verdwenen Bothges zwabber en de planten voor haar huisdeur. De lift werkte al langer niet. “Als ik door het donker, met een zaklamp, naar beneden liep, werd ik door Roma-kinderen bedreigd en bespuugd”, vertelt Bothge. Ze schafte een stroomstootwapen aan en pepperspray “want ik laat me niet intimideren”.
Maar in korte tijd viel ze door alle stress kilo’s af. Toen geprobeerd werd bij hen in te breken, vond het echtpaar het welletjes. De Bothges verhuisden naar een appartement verderop in de wijk. Marlene Bothge: “Van de Duitsers wonen alleen nog een gezin met een bijstandsuitkering en Frau Müller in de flat. Mevrouw Müller is stokoud en heeft twee gehandicapte zoons thuis. Als ik haar wil bezoeken, laten de Roma me niet door.”
Zo ziet de massale import van armoede in West-Europa er dus uit. Hele Roma-dorpen ontvluchten de armoede in Bulgarije en Roemenië en trekken naar het welvarende Duitsland, waar de dorpelingen neerstrijken in leegstaande, verkrotte woningen in de oude wijken. In Duisburg – een stad met 488.000 inwoners – wonen inmiddels zo’n tienduizend Roma. Veruit de meesten van hen hebben geen werk of opleiding, spreken geen Duits en gedragen zich onaangepast omdat zij de regels van de eigen clan stellen boven die van de Duitse rechtsstaat.
Nu al kosten de aanspraken van kinderrijke Roma-families de stad Duisburg 16 miljoen euro per jaar. Een gezin met vier kinderen kan rond 750 euro aan kinderbijslag innen – veel meer dan het in eigen land zou krijgen. Ongemeen fel bekritiseert de Städtetag, de Duitse Vereniging van Gemeenten, de politici in Brussel en Berlijn. “Die gaan in hun beleid geheel voorbij aan de realiteit in de steden“.
Mihail is 18 en komt, net als veel van de Roma in Duisburg, uit de Bulgaarse stad Sjoemen. Sinds een jaar is hij hier, met z’n ouders en oudere broer. Mihail, een vrolijke jongen met een vlassig snorretje, spreekt al goed Duits en lijkt vastbesloten om hier een toekomst op te bouwen. “Duitsland is de motor van Europa, hier is werk.”
Van agressie jegens Roma zegt Mihail niets te merken. Hij moet een beetje lachen om de vraag. Maar in cafe Sofia, aan de drukke Wanheimerstrasse in Duisburg-Hochfeld, een verkommerde achterstandswijk waar veel Roma neerstreken, lopen de spanningen hoog op. Koerdische mannen, die er backgammon spelen en thee drinken, zijn kwaad. “Ik werkte voor uitzendbureau’s”, vertelt één van hen. “Maar sinds Oost-Europeanen hetzelfde doen voor een paar euro, is er voor mij geen werk meer.”
Zijn buurman slaat met z’n vuist op tafel. “De wijk is een smerige bende geworden”, roept de man. “Kijk naar al het vuil op straat. Duitsers hadden over ons niets te klagen, maar die Roma trekken zich van niemand iets aan. Zo gaat het niet langer.”
Naast het cafe bevindt zich een huis waar Bulgaren en Roemenen wonen. Het is in de uitgeleefde appartementen een komen en gaan van mensen. In deze parallelle wereld lijkt niemand Duits te spreken. Enkele jonge vrouwen gaan met hun kleine kinderen de straat op. De kleine Mehmet, een jaar of zeven, kan vertalen. Hij spreekt Bulgaars en Turks en een beetje Duits. Ja, ze komen ook uit Sjoemen (“Heel Sjoemen is hier”, vertaalt Mehmet de woorden van zijn moeder) en nee, ze hebben geen werk. “Maar Duitsland zorgt goed voor ons.”
De Roma in Duisburg zijn niet onder de indruk van de spanningen die hun komst naar de stad oproept. Het is alsof de verontwaardiging van veel van de oorspronkelijke bewoners volledig langs ze heen gaat. “Het is hier beter dan thuis”, lacht Nicu (47), een bewoner van het huis aan In den Peschen. “In Roemenië is voor ons Roma geen werk. En ik kreeg er voor mijn vijf kinderen maar vijftig euro kinderbijslag.”
Achter de ‘immigratie van armoede’ gaat een uitgebreid crimineel netwerk schuil, met vertakkingen door heel Europa. Dat netwerk kent vele gezichten: mensensmokkelaars, huisjesmelkers, koppelbazen, gangsters. Enkele clans, vermoeden de Duitse autoriteiten, controleren de Roma in Duisburg. Hun zetbazen cruisen in luxe-auto’s met Britse en Spaanse kentekens door de stad.
Zij innen bij de Roma de huur voor de woningen: vijf euro per persoon per dag. Ze dwingen kleine kinderen om te gaan bedelen, vrouwen en meisjes om zich te prostitueren. “Er is een Bulgaarse Roma die met visitekaartjes rondloopt”, weet wijkdominee Heiner Augustin, die zich het lot van de Roma aantrekt en zijn gasten waarschuwt voor een hetze tegen de nieuwkomers. “Aangeboden: hoeren voor vijf euro.”
In Duisburg kwam een hulpindustrie op gang, die de komst van de Oost-Europeanen enigszins moet stroomlijnen en hen wegwijs moet maken in de Duitse samenleving. Sociaal-werkers wijzen Roma-ouders erop dat hun kinderen naar school moeten – met weinig succes. Er worden taalcursussen aangeboden. En om dreigende onrust in een wijk als Rheinhausen te smoren, wordt de buurtbewoners geadviseerd om Kuchen te bakken en daarmee bij hun Roma-buren op bezoek te gaan – als blijk van goede wil.
Helga Halle moet er nog om lachen als ze aan die oproep denkt. “Die ambtenaren hebben geen idee met wie wij te maken hebben.”
Dat had ze aanvankelijk zelf ook niet, moet ze toegeven. “Toen vorig jaar in het Problemhaus een meisje van dertien een baby kreeg, stelde ik aan mijn man voor om die arme mensen onze oude kinderwagen te geven. Zoiets zou nu nooit meer in mij opkomen.”
De Halles werden te vaak uitgescholden en bedreigd, er werd in hun straat te vaak ingebroken, hun rust werd ‘s nachts te vaak verstoord. Hun angst is inmiddels te groot om nog een beroep te doen op hun begrip. De wijkdominee die probeert te bemiddelen, wordt door hen weggehoond als een ‘Gutmensch‘, die altijd weer de oorlog erbij haalt. Hans-Wilhelm Halle. “Ik kan ze niet meer horen, die zijige dominee, die huichelachtige politici, met hun geblaat over dat wij Duitsers ons schuldig moeten voelen. Ze schilderen ons af als ‘Wutbürger‘: kleinburgerlijke, rechtse, ontevreden types. Maar waarom word ik weggezet als Nazi omdat ik de waarheid spreek, namelijk dat die zigeuners hier niet passen?”
Hij voelt zich in de steek gelaten, bekent Halle. “Een leven lang betaal je keurig belasting, je houd je aan alle regels en dit krijg je ervoor terug. We hadden ons huis gekocht als aanvulling op mijn pensioen en we kunnen het nu aan de straatstenen niet kwijt.”
Logisch, zegt hij. ‘Want wil hier nu nog wonen?’
Dankzij de open grenzen en het vrije verkeer van personen in Europa heeft zich in de oude wijken van het Ruhrgebied, de Ruhrpott zoals de Duitsers liefkozend zeggen, een nieuwe onderklasse genesteld van Oost-Europese Roma.
Duizenden zijn het er inmiddels in Hochfeld: zonder werk of opleiding, niet bereid of in staat om zich aan te passen, met een grote psychologische afstand tot de Duitse samenleving. Met lede ogen hebben de oorspronkelijke bewoners – Duitsers, Turkse gastarbeiders, vluchtelingenfamilies uit voormalig Joegoslavië – moeten toezien hoe hun wijk in korte tijd dramatisch verpauperde.
Groepen Roma dolen nu door Hochfeld. Ze leven in uitgewoonde huizen, met veel te veel mensen in kleine kamers. Contact met de andere wijkbewoners is er nauwelijks, het onderlinge wantrouwen is veel te groot. Hochfeld en andere delen van Duisburg en het Ruhrgebied dreigen onder de overlast te bezwijken: in de straten hoopt het zwerfafval zich op, kleine kinderen doen hun behoefte in de portieken van woningen, het aantal inbraken is spectaculair toegenomen, jonge Roma-meisjes bieden zich op straat aan voor een luttele vijf euro, terwijl de huisjesmelkers in hun Mercedessen en Audi’s door de wijk cruisen, her en der ruzie maken en de huur voor de kamers innen: vijf euro per persoon per dag.
In Duitsland groeit de onrust over de toestroom van immigranten uit Roemenië en Bulgarije. In 2013 ging het om ongeveer tweehonderdduizend mensen, meest Roma. Zij hopen in de Bondsrepubliek, waar de economie goed draait, werk te vinden. Veel nieuwkomers vallen in handen van huisjesmelkers en koppelbazen.
De Städtetag, de Duitse Vereniging van Gemeenten, sloeg onlangs alarm over de ‘import van armoede’, en de ermee gepaard gaande criminaliteit en verpaupering. De Städtetag waarschuwt voor sociale onrust nu dit jaar bovendien nog 800.000 asielzoekers worden verwacht.
