Zeg dat je de leerplicht wilt afschaffen en je krijgt gegarandeerd hysterisch protest. Dat terwijl er minstens 5 goede redenen zijn om de leerplicht af te schaffen.
Schaf de leerplicht af en Nederland is binnen afzienbare tijd het domste land in de wereld, aldus voorstanders van onderwijsdwang. Als we zonder leerplicht het domste land in de wereld worden dan moet de invoering van de leerplicht één van de grootste keerpunten zijn geweest in de Nederlandse geschiedenis.
Op 1 januari 1901 stelde de Nederlandse regering de leerplicht in werking. Vanaf die datum moest ieder kind van 6 tot 12 jaar verplicht onderwijs volgen. Historici die onderzoek doen naar de geletterdheid stuiten op een voor de hand liggend probleem: mensen die niet kunnen schrijven zullen hun geschiedenis niet vereeuwigen in het geschreven woord. Daarom wordt geschiedenis vrijwel uitsluitend gedoceerd vanuit het perspectief van geletterde heersers.
Gelukkig hebben historici een oplossing gevonden voor dit probleem: de handtekening. Men begon vroeger pas met schrijven wanneer men het lezen machtig was. De handtekening, als onderdeel van de schrijfkunst, is daarmee de maatstaf van geletterdheid. Door te kijken naar huwelijks- en geboorteakten krijgt men een goed beeld van de geletterdheid in de samenleving. Was men analfabeet? Dan zette men een kruisje onder een akte. Kan men schrijven? Dan zette men een handtekening.
De onderstaande grafiek is gebaseerd op geboorteaktes, die destijds uitsluitend door mannen werd ondertekend. Met deze methode kunnen we zien dat analfabetisme gestaag afnam in Nederland, lang voordat de leerplicht werd ingevoerd. Volgens historicus Boonstra hadden het verbod op kinderarbeid in 1872 en de invoering van de leerplichtwet in 1901 ‘geen effect gehad of kwamen als mosterd na de maaltijd’.
In werkelijkheid hebben we het over de schoolplicht. Het idee dat iedereen verplicht naar school moet van 5 tot 16 jaar. Met leren heeft dat tot dusver niets van doen. Veel vakken die scholieren krijgen zijn weliswaar handig maar niet essentieel om een zelfstandig leven te leiden. Zo kan het handig zijn om te weten waar China staat aangegeven op de wereldkaart maar het is nog veel handiger om te weten hoe je een vliegtuig naar China neemt. Het zijn juist deze praktische vaardigheden die niet binnen de schoolmuren geleerd worden.
School is een onaantrekkelijke plek om te leren. Het is de leraar, of eigenlijk het Ministerie van Onderwijs, die bepaalt wat kinderen moeten leren en op welke tijden. Mensen leren het meest effectief wanneer ze interesse hebben in wat ze leren. Deze interesse creëer je niet in een georganiseerd rooster, waarbij een leerling het ene uur interesse moet hebben in Frans en het andere uur in scheikunde. Een interesse die, indien aanwezig, bruut verstoord wordt door het gejengel van de schoolbel.
Als interesse de fundering van leren is, dan is dwang de sloopkogel. Leerlingen zullen zoveel mogelijk feiten opslaan in hun kortetermijngeheugen zodat ze dit na een examen weer kunnen vergeten. Iedereen weet dat dit waar is. Desondanks is ons schoolsysteem nog altijd georganiseerd om feiten te stampen in het kortetermijngeheugen van leerlingen.
Dat school inefficiënt is om kennis over te brengen is nog niet het grootste probleem. Het grootste probleem is dat het huidige onderwijs creativiteit doodt. Jonge kinderen zitten vol met vragen over de wereld. Vergelijk dit met pubers die leren slechts zien als een saaie verplichting. Het huidige onderwijs is dan ook gebaseerd op de eerste staatsscholen in Pruisen, waar het doel was om gehoorzame burgers en soldaten te produceren. Teveel vragen stellen past niet bij gehoorzame burgers.
Na het ontbijt niet met de fiets naar school maar aan de keukentafel met wat schoolboeken. De meeste mensen vinden thuisonderwijs maar een vreemd verschijnsel. Kinderen zouden sociaal geïsoleerd opgroeien en bovendien dom zijn omdat ze les krijgen van hun ouders in plaats van geschoolde leraren.
Kijken we naar studies over thuisonderwijs dan blijkt dat kinderen die thuisonderwijs genieten vaak hoger scoren in gestandaardiseerde toetsen dan scholieren. Dat is opvallend omdat thuisonderwijzers er doorgaans een vrijere onderwijsmethode op nahouden terwijl scholieren getraind worden om toetsen te maken. Bovendien geven thuisonderwijzers slechts een fractie uit van het bedrag dat scholen over de balk gooien. De kosten van thuisonderwijs zijn gemiddeld een paar honderd euro per kind. Bij het basisonderwijs is dit al meer dan 6.000 euro. In het voortgezet onderwijs zelfs bijna 8.000 euro.
Dat thuisgeschoolde kinderen sociaal geïsoleerd opgroeien is een hardnekkige mythe. Alsof er opeens geen buurtkinderen of sportverenigingen bestaan. Of andere thuisgeschoolde kinderen waarmee ‘klassenuitjes’ georganiseerd worden. Het doel van school is dan ook niet om kinderen te socialiseren maar om ervoor te zorgen dat ze hun bek houden en stil zitten. De schaarse sociale interactie in de pauzes maken het verschil niet.
Veel leerlingen klagen dat school lijkt op een gevangenis. In werkelijkheid is school een gevangenis. Het enige verschil tussen beide instellingen is dat je pas naar een gevangenis gaat wanneer je een misdaad begaat, terwijl je in school zit omdat je een bepaalde leeftijd bereikt. Zowel in school als in de gevangenis bepalen anderen wat je moet doen en wat de straf is wanneer je hun bevelen niet opvolgt. Bij ontsnapping is er een klein leger leerplichtambtenaren om de gedetineerden terug te brengen naar hun cel.
Er zijn natuurlijk verschillende soorten scholen, zoals er ook verschillen zijn tussen gevangenissen. Ondanks deze verschillen kunnen we vrijwel iedere school rechtsboven in de onderstaande afbeelding plaatsen. De enige uitzondering is het Sudbury onderwijs. Bij deze vorm van onderwijs zijn er geen schoolbellen, huiswerk, examens, roosters of klassen. Iedere leerling staat vrij om zijn of haar eigen interesses te volgen. Daarmee is het Sudbury onderwijs één van de weinige onderwijsvormen waarbij het leergierige in het kind behouden blijft.
Iedere ouder heeft een onderhoudsplicht naar hun kind. Mijn voorstel is om enige basiskennis (rekenen, schrijven en lezen) als onderdeel te zien van deze onderhoudsplicht. Een kind verwaarlozen moet strafbaar zijn, ongeacht of de verwaarlozing een gebrek aan eten, orale hygiëne of onderwijs betreft. Het beroep ‘leerplichtambtenaar’ is net zo onzinnig als een ‘eetplichtambtenaar’ of een ‘tandenpoetsambtenaar’.
