Het lag met deze gast voor de hand dat angst een thema zou zijn. Recensent dezes moest erg lachen toen hij ter voorbereiding de longread van de VPRO las over deze Zomergast. Damiaan Denys dacht dat hij tongkanker had. Een citaat van zijn echtgenote: “Als hij een plekje op zijn tong heeft, denkt hij meteen dat hij tongkanker heeft. Hij heeft werkelijk alle kankers al wel een keer gehad. Ik haalde een keer mijn kind op van school toen de juf me bezorgd aansprak: “Wat hoor ik nu? Heeft uw man tongkanker?” Ik ben zelf huisarts en hij is altijd beledigd dat ik hem nooit wil onderzoeken als ‘ie weer denkt dat hij wat heeft. Met de kinderen lachen we dan aan tafel: “Aha, alweer een kanker…”
“So, first of all, let me assert my firm belief that the only thing we have to fear is…fear itself,” zei de Amerikaanse president Franklin Roosevelt tijdens zijn eerste inauguratie in 1933. Zover is Denys dus niet, wat redelijk paradoxaal is voor een psychiater die gespecialiseerd is in het thema. Onbedoeld maakte hij een rake zelf-analyse: je kan de zinloosheid van gedrag pas begrijpen als je weet wat zinvol gedrag is.
Er zaten meer tegenstrijdigheden in zijn verhaal. Denys hekelde de marktwerking in de zorg: een minderjarige die niet behandeld mag worden voor anorexia want nog geen 18 jaar oud. Tegelijkertijd vertelde hij een subsidie aanvraag te hebben gedaan bij DARPA, onderdeel van het Amerikaans militair-industrieel complex. Zonder in allerlei complot-theorieën te vervallen: dit onderdeel van het Amerikaanse ministerie van Defensie doet onder meer onderzoek naar super-soldaten. Dat weet Denys ook, vandaar dat hij zei dat in de aanvraag stond dat zijn onderzoeksgroep de ‘ethische grenzen’ in acht zou nemen.
Die dubbelheid was ook te zien na het fragment van de radiografisch bestuurbare stier. Het beest had elektroden in de hersenen geïmplanteerd gekregen waardoor José Delgado het kon besturen. Een techniek waar Denys ook mee werkt bij de behandeling van mensen met dwangneuroses: zijn deep brain stimulation-project. Toch is hij tegenstander van human enhancement. Waarom zou je mensen willen verbeteren? Terecht wierp Wilfried de Jong het lijdend voorwerp voor de voeten dat zijn behandeling van een mevrouw met implantaten in haar hersenen daar wel erg veel op lijkt. Denys pareerde dat hij de ‘dysfunctie’ wilde opheffen. “Door treatment en behandeling.”
De tv-makers speelden mooi in op de dood van Oliver Sacks waar De Grote Angst ter sprake kwam: de angst om te sterven. Sacks vertelde dat hij dacht onsterfelijk te zijn tot het moment dat hij in zijn eentje een berg beklom in Noorwegen en ten val kwam. In die kille eenzame uren was zijn angst echter niet het doodgaan. Wat hij werkelijk vreesde was er niet meer te zijn. Denys in een prachtige zin: “In principe kun je niet bang zijn voor de dood omdat de dood niet gedacht kan worden.”
Sonny Boy Williamson verloor zich in zijn mondharmonica. Zou iedereen zich niet dagelijks moeten ergens in moeten verliezen, vroeg De Jong. Dat kan niet volgens Denys, dat overkomt je: “Jezelf verliezen kan geen opdracht zijn.”
Wie geen angst ervaart zal nooit in contact komen met wat je écht vrij maakt, zei Denys. Wat hem bracht op de Zomergasten-film: Apocalypse now. De zoektocht van Martin Sheen over de rivier naar Marlon Brando was als het leven zelf. “Uiteindelijk laat die film zien wat er van de mens overblijft als je dat oppervlakkige weghaalt. En dat is de ultieme vrijheid, maar ook de ultieme chaos.” Als je beschaving weghaalt blijft er van het menselijke ‘bitter weinig’ over. Van angst naar vrijheid en weer terug. Mooi, rond en af.
Zoals gebruikelijk was de politicus weer heel erg politiek. Al liet Ahmed Aboutaleb meer van zichzelf zien dan zijn voorgangers. Deze aflevering krijgt overigens nog een staartje omdat nieuws- en opinieweblog Geenstijl de voorbereidingen in het Rotterdamse stadhuis heeft gewobt. Schrijver Peter Buwalda was aangenaam maar de uitzending bleek vooral een shitload geleuter. Daar de aflevering meer weg had van een voorgesprek, hopen we dat Buwalda in de toekomst nóg een keer mag aanschuiven. De jonge witte columniste uit Amsterdam die bezig is met een roman – Simone van Saarloos – schreef tv-historie met het openingsfragment: de jonge man die gepijpt werd door een hoer. Tegelijkertijd schreef de VPRO ook tv-geschiedenis met een potsierlijke disclaimer. Onze favoriete gast was Adriaan Geuze. De man die in één aflevering de Nederlandse volksaard, D66, Jip & Janneke en Wilfried de Jong wist te slopen. En Annejet van der Zijl zat dus lekker in haar tijd en vergeleek zich met Mick Jagger. Maar overall was het een leuk seizoen. Zoals elk jaar leuk is. Maar toch knaagde er iets. En dat heeft te maken met de volgende vraag.
Het is wellicht beter dat Wilfried de Jong zich gaat oriënteren op een nieuwe uitdaging. De kale Rotterdammer is één van de beste interviewers die we hebben. Dat komt mede omdat hij bereid is zich nog te laten verwonderen door het interview-object. Seizoen 2013 ging daarom van een leien dakje, voor vorig jaar geldt hetzelfde (behalve dan de aflevering met Saskia Noort). Maar seizoen 2015 ging moeizaam. De Jong oogde soms onzeker en er leek wat te schorten aan zijn voorbereiding. Doorvragen was er nauwelijks bij en soms werden fragmenten er doorheen gepompt (al dan niet op aangeven van eindredacteur Peter van Ingen die in het oor van De Jong zit). Het ging allemaal een beetje op de automatische piloot, leek het wel. Geeft niet, kan gebeuren. Toch is het misschien tijd om je dan de vraag te stellen: moet ik dit nog een keer doen. Da’s helemaal niet erg. Voorspelling: volgend jaar een nieuwe presentator. Tip: Wim Brands van Boeken.
De meest stompzinnige tweet kwam van filosofe/publiciste Stine Jensen.
Geweldige #zg15 maar wel alleen fragmenten van en over mannen en 1 vrouw in beeld en die had een stoornis @Hansbeerekamp
— Stine (@Stine__Jensen) August 30, 2015
