Geen leuk liedje, maar het is niet uitgesloten dat de in ontwikkeling zijnde tweemotorige Sukhoi T-50 het ..leave the West behind waar gaat maken. Het zal deels afhangen van in hoeverre het toestel in de praktijk betrouwbaar kan wat het op papier wil, en deels in spectaculaire video’s reeds laat zien. Sommige aerobatic capriolen zijn daarbij alleen ‘leuk’ zonder veel gevechtsrelevantie te hebben. Een andere factor is de prijs. Deze zou volgens Defense International in 2011 (wiki) op circa $ 50 miljoen per stuk uitkomen. Afgaande op februari 2015 prognoses van India, dat investeert in-, en mee ontwikkelt aan het toestel, wordt het geen $ 50 miljoen, maar eerder $ 208 miljoen per stuk. Een stuksprijs waarbij vergeleken de F-35 haast een koopje wordt.
Wat zowel de F-35 als de T-50 uiteindelijk gaan kosten, of qua beloften waar gaan maken, blijft vaag, maar dat het geen betaalbare ‘expendable’ gebruiksvoorwerpen worden, is duidelijk. En hoe goed dergelijke toestellen dan ook zijn of worden, ze zullen gezien hun prijs en daardoor aantallen, het luchtruim niet volledig kunnen gaan beheersen.
Als de ‘brochures’ het in de praktijk brengen zal een serieuze ontmoeting tussen T-50 en F-35 of F-22 formaties een gevecht worden van AESA (Active Electronically Scanned Array) radar en andere geavanceerde systemen tegen min-of-meer gelijkwaardige systemen. Hoewel er verschillen zullen bestaan tussen de vliegtuigprestaties, wordt het lokaal opbouwen van een numerieke overmacht samen met de gebezigde tactieken en de kwaliteit van de vliegers vermoedelijk meer bepalend bij een mogelijke confrontatie. Wel lijkt in het T-50 versus F-35 geval de eerste vooralsnog sneller en wendbaarder te zijn. Daarnaast krijgt de T-50 naar verluidt vier- tegen de F-35 twee interne wapenruimen, waar wapens zonder luchtweerstand in worden meegevoerd.
Sukhoi T-50 in 2011 (foto: wiki -van Alex Beltyukov)
Ontwikkeling
Ontwikkeld als multi-role gevechtsvliegtuig voor jager- en jachtbommenwerper doeleinden moet de T-50 in Rusland de MiG-29 en Su-27 series gaan vervangen. In India, waar Hindustan Aeronautics (HAL) producent wordt, zal hun variant eveneens oudere typen vervangen.
Hoewel ook Sukhoi werk maakt van stealth, doen ze dit minder obsessief dan bij Lockheed-Martin, dat bovendien gehinderd wordt door de inherente V/STOL (F-35B) eisen van hun F-35 ontwerp. Dit vereenvoudigd het voor Sukhoi om hun vijfde generatie jagerontwerp inhoud te geven. Het PAK FA (Perspektivny Aviatsionny Kompleks Frontovoy Aviatsii) staat hierbij voor iets van ‘toekomstig complex eerstelijns vliegtuig’. De T-50 is de benaming voor de nog niet uitontwikkelde prototypen, waarvan het eerste exemplaar in 2010 vloog. Momenteel vliegen er vijf prototypen. De productie van operationele uitvoeringen start naar verwachting in 2017. Waarbij het aantal aan te schaffen toestellen nogal aan schommelingen onderhevig is. Het hoogst circulerende officiele aantal voor de Russische luchtmacht is 250 stuks tot 2024. Wat er mogelijk tot 2020 maar 52 worden. Of zoveel als de leveranciers kunnen produceren, meldde sputniknews in mei.
Ondersteboven in 2011 (foto: wiki -van Dmitry Pichugin)
Net als bij westerse soortgenoten wordt bij de constructie van de T-50 meer gebruik gemaakt van exotische metaallegeringen, koolstofvezels en plastics dan bij eerdere jet generaties. Waar mogelijk zijn de lijnen stealthy. Radarabsorberende materialen (RAM) of coatings verhogen de onzichtbaarheid voor radar. De T-50 genereert volgens meldingen een radar ‘print’ (Radar Cross Section -RCS) van 0.1-1 m² afhankelijk van de aanstralingshoek en gebruikte radarfrequenties en golflengtes. Een kleinere RCS dan T-50 voorgangers, maar wel groter dan de F-22 of F-35 die een opgegeven RCS hebben van respectievelijk een ‘knikker’ en een ‘golfbal’. Daar moderne operationele radarsystemen zoals de HSA/Thales Smart-L een stealth-RCS ter grootte van een tennisbal al niet erg onzichtbaar meer vinden, wordt stealth toenemend irrelevant. Vooralsnog lijkt de T-50 in dit opzicht wel in het nadeel.
Wat betreft snelheid (Mach 2+) en wendbaarheid (9 g) kan de T-50 superieur worden aan de F-35 (Mach 1.5-1.8, 7-9 g afhankelijk van versies) die het zonder bochtverkleinende thrust vectoring (TVC) van de motoruitlaat moet stellen. De twemotorige F-22 (Mach 2+, 9 g) heeft wel TVC, maar alleen verticaal verstelbaar terwijl de motoruitlaten van T-50 ook iets horizontaal kunnen draaien. De relatief ver van elkaar gemonteerde motoren zijn in de T-50 wat naar buiten gericht om bij het verlies van een motor minder last van asymmetrische voortstuwings-effecten te hebben. Of ze hiermee nog wat makkelijker dan een F-15 ‘gehalveerd‘ kunnen landen moet de toekomst leren.
Geen T-50 instrumentarium, maar van de Su-35. Foto: Vitaly Kuzmin, waar je verder kunt zien dat moderne Russische chips&bits beduidend minder archaïsch sjofel ogen dan vroeger (Philips logo is van het scherm op de achtergrond, niet van de Su-35 HUD)
De brede romp met ver van elkaar geplaatste motoren creëert in de T-50 een ruime interne capaciteit voor brandstof en de twee hoofdwapenruimen van 4.60 meter lang en 1 meter breed. Hier kunnen raketten of bommen tot 700 kilo vanuit worden gelanceerd. Aanvullend zijn er twee kleine ruimen in de overgang van romp naar vleugelwortel voor wapens zoals korte-afstands ‘dog fight’ IR-raketten. Zes ophangpunten onder de vleugels verruimen de bewapeningopties extern.
Om ook ouderwets uit de voeten te kunnen, wordt de Pak-50 voorzien van een kanon. Een 30 mm kanon van kalashnikovconcern, de GSh-301, met een vuursnelheid van 1500-1800 spm. Daar sommigen niet langer ‘geloven’ in ‘dog fights’ -zoals onze minister van Defensie- een kanon tegen gronddoelen dus.
Voor de voorlopige geschatte techspecs heeft de uitgebreide wiki-pagina met talloze links een hoop in huis. Om een indruk te krijgen van wat de huidige generatie Russische boordsystemen presteren (claimen), zijn de webpagina’s van producent NIIP interessant. Met name de specs voor de IRBIS-E radar van de Su-35 ‘Flanker’. Daar schijnt de X-Band AESA radar in de T-50 neus van afgeleid te zijn. In de staart komt mogelijk een soortgelijke radar, aangevuld door L-Band radar in vleugelpanelen. De extra L-Band radar kan een nieuwe nagel aan de doodskist van stealth worden, en heeft zelfs de F-22 met de RCS van een knikker er in de toekomst weinig meer aan.
T-50 capriolen
T-50 analyse
Een Russische documentaire: From Su-27 to PAK FA 50
https://youtu.be/CYAw-FhTxHw
Titelfoto: T-50 tijdens 2011 demo. Foto: wiki -van Dmitry Zherdin.
