“Ik lag vanochtend met een ontzettend knappe man in bed”, vertelt de jonge vrouw naast me. Haar frustratie is voelbaar: “ik ben weggegaan omdat ik naar dit debat wilde.” Zondagavond debatteren in Amsterdam de twee kandidaat-voorzitters van D66: Henk Beerten en Letty Demmers. Hoewel hier niets van enige journalistieke relevantie wordt gezegd, is het een uiterst leerzame avond: niet zozeer over de mogelijke voorzitters, maar wel over hoe D66 zichzelf met haar partijdemocratie in de nesten werkt.
“Letty Demmers was de eerste gekozen burgemeester van Nederland,” meldt debatleider Pieter Rietman met veel bravoure. De aanwezige D66’ers lijken niet erg onder de indruk van dit verhaal. Demmers vertrok als burgemeester van Best tijdens haar tweede termijn. Momenteel is ze waarnemend burgemeester van Vlissingen. Ze stopt in april 2016 en heeft dan alle tijd om voorzitter te zijn. “Financieel is dat ook geregeld,” weet ze te vertellen. De vrijwilligersfunctie van partijvoorzitter zal dus via wachtgeld door de belastingbetaler worden opgehoest.
Henk Beerten is de tweede kandidaat. De zestiger is al bestuurslid van D66 en werd bij het laatste congres gekozen. Niemand refereert aan die verkiezing, maar een vrouw weet zich te herinneren dat het enthousiasme voor Beerten beperkt was. Niemand kan dit bevestigen of ontkennen. Naar aanleiding van mijn live-tweets komt er meteen een e-mail binnen van een Nijmegenaar die weet te melden dat Beerten als wethouder “een grote puinhoop” achterliet. Dit dringt niet door tot het Amsterdamse debat en of het waar is, weten we ook niet.
Toch is er een ander verhaal wat zeker schadelijk is voor Beerten. Hij was jarenlang voorzitter van het COC. Onder Beerten brak de pleuris uit en het bestuur stapte na een vertrouwensbreuk op. Beerten “wil daar niet over uitwijden” en zegt dat “er veel eigenzinnigheid was.” Hij zegt verder dat “het geen zin heeft het hierover te hebben.” Of het zijn schuld was blijft in de lucht hangen, maar of hij een bindende leider is, valt te betwijfelen. Hij kan ook al niet vertellen hoe hij de leden gaat enthousiasmeren. Dat moeten anderen vooral doen, lijkt het.
Wie in ieder geval wel zeer verbindend is, is Demmers. “Verbinden” is namelijk haar stopwoordje. Zij wil “verbindingen leggen met het maatschappelijk middenveld.” Demmers is een vrouw van in de vijftig met een wat strenge, schooljuffrouw-achtige uitstraling. Met haar presentatie is heel veel mis: ze praat te zacht en is de helft van de tijd nauwelijks te verstaan, ze spreekt in allerlei vaagtaal als “dat ze ervaring heeft in allerlei gremia” en dat ze “de lokale en regionale binding wil borgen want daar zit de borging van de partij.” Twitteren kan ze niet maar vanwege de verkiezing heeft ze nu toch een account. En tot slot weet ze te melden dat ze binnen D66 als “ministeriabel” wordt gezien.
Demmers en Beerten praten over allerlei thema’s waarbij drie dingen opvallen: hun antwoorden zijn allemaal te lang, de antwoorden zijn vrijwel nooit concreet en ze zeggen de hele tijd hetzelfde. Ze vinden allebei diversiteit heel belangrijk, vinden kleine afdelingen belangrijk, sluiten de PVV uit, willen samenwerken met maatschappelijke organisaties en vinden dat de D66-leden het voor het zeggen moeten hebben. Het belangrijkste verschil lijkt te zijn dat Beerten wil dat leden op verjaardagsfeestjes nieuwe leden ronselen.
De partijvoorzitter van D66 is een organisatorische, niet-politieke functie buiten de schijnwerpers. Zo kent niemand de onlangs opgestapte voorzitter Fleur Gräper. Demmers meldt gelukkig dat ze “ervaring heeft met oninhoudelijke campagnes.” Als kandidaat-burgemeester van Best mocht ze het immers ook niet over de inhoud hebben.
Soms sijpelt de politieke inhoud toch door. Demmers mag zich publiekelijk afvragen “hoe het komt” dat er nu zoveel vluchtelingen naar Europa komen. Ze wil overal over nadenken. Ook gaan de kandidaten in op wat de speerpunten van D66 zouden moeten zijn. Daarbij valt vooral op dat onderwijs alleen op het allerlaatste moment er nog even bij wordt gesleept.
Sommige leden morren dat er over inhoud wordt gesproken, want “dat doet er toch niet toe?” Toch is de werkelijkheid complexer want het partijbestuur heeft wel degelijk een vinger in de pap bij het partijprogramma en de kandidatenlijst. Het lijkt dus logisch te weten wat de voorkeuren van de nieuwe voorzitter zijn, maar hier doet men net alsof dit niet belangrijk is, vermoedelijk omdat bij D66 de leden altijd het laatste woord hebben.
Dat is dan ook de echte les van deze avond. Als je caissière wordt bij een supermarkt, wordt je uitgebreid gescreend of je aan allerlei eisen voldoet. Bij het partijvoorzitterschap van D66 geldt dit niet. De leden beslissen. Beerten heeft last van rondzingende verhalen die hem diskwalificeren voor de functie, maar geen lid die er echt op ingaat, die zich erin heeft verdiept en die kan melden of deze verhalen kloppen of niet. Met name bij het verhaal over het COC is dat vreemd. Ook het partijbestuur van D66 zoekt dit niet uit en geeft geen advies. De leden moeten het zelf maar uitmaken wat ze ervan vinden.
Maar is Demmers beter? Zonder echte informatie over hoe goed Demmers was als burgemeester van Best en Vlissingen is dat ook niet te zeggen. We komen niet verder dan dat er geen schandalen uit Google komen en dat Demmers nooit werd weggestuurd. Maar maakt dat haar geschikt? Qua uitstraling verliest ze van iedereen.
Bij D66 wil men niet van bovenaf sturen wie partijvoorzitter wordt. Het gevolg is dat men met twee gemankeerde kandidaten zit opgescheept. Zo bijt de partijdemocratie in haar eigen staart.
