Betaal mee aan het belangrijke en nuttige journalistieke werk van Arnold Karskens en doneer via crowdfundsite Yournalism.nl!
Op het Griekse eiland Lesbos arriveren dagelijks meer dan duizend asielzoekers in rubberen boten. Een team van Nederlandse vrijwilligers vangt ze op. De anders zo schone kust raakt inmiddels ernstig vervuild en de bewoners zijn bang dat met het sluiten van de grenzen het eiland verandert in een groot vluchtelingenkamp. De vluchtelingen trekken ondertussen hun eigen plan. Arnold Karskens sprak op Lesbos met alle partijen.
Yolanda is 40 jaar en verpleegkundige. Deze ochtend draagt de lange blonde Amsterdamse een grijs sweatshirt en speurt ze met een verrekijker de Egeïsche Zee af op zoek naar boten uit Turkije. “Ik kon die beelden op tv niet negeren,” motiveert ze haar komst naar het Griekse eiland Lesbos.
Ik zeg: “Je had ook naar een kamp in Afrika kunnen gaan?”
“Voor een week is dat wat lastig.”
Hulpverlening anno 2015 mag blijkbaar niet te lang duren. Een instant-belevenis. Maar zelf vindt ze dat ze hard nodig is voor de ontvangst van de honderden asielzoekers die ook vandaag weer zullen arriveren op deze plek. Boven ons vliegt een helikopter op zoek naar migrantenboten. Het is voor de sier, want geen boot wordt opgebracht. De grens tussen Turkije en Griekenland is zo lek als een mandje blijkt vandaag opnieuw.
Ik vraag verder: “Heb je niet het idee dat je de jongens van de smokkelmaffia helpt en de mensen misbruik maken van je goedheid?”
“Nee dat idee had ik nog niet. Misschien omdat ik de situatie niet goed ken.”
Haar collega Esther, 26 jaar en donker kort haar, loopt met een vuilniszak langs de kustweg. Ze pikt weggeworpen plastic flessen op. De honderden migranten die dagelijks op dit strand landen maken namelijk nogal wat rotzooi. Over kilometers verspreid liggen duizenden zwemvesten en verder vooral kledingstukken, verpakkingsmateriaal en stukgesneden rubberboten. Dat laatste is in opdracht van de organiserende maffia aan de overkant, zodat terugkeer onmogelijk is.
“Als we niks te doen hebben, ruimen we op.”
“Die migranten flikkeren alles weg?”
“Als we dat zien zeggen we: ‘Don’t throw that away‘.”
Ze komt uit uit Asperen (“Dat ligt in Gelderland”) en is werkzaam in de verslavingszorg. Ze kwam zoals tientallen Nederlanders deze zomer via Stichting Bootvluchteling naar Griekenland. Ze betalen alles zelf, inclusief de ticket en hotel wat voor haar neerkomt op zo’n 600 euro voor een week hulpverlening. Allemaal mensen met een enorm groot hart, dat wel, maar een beetje naïef blijkt in de praktijk.
Er komen twee andere Nederlandse hulpverleensters aangereden: Veraly is 21 jaar en studente Beleid, Organisatie en Communicatie uit Otterlo en blijft twee weken. Kirsten is 32 jaar en sociotherapeute uit Utrecht en doet een week lang goed werk. Juist op dat moment strandt een grote zwarte rubberboot en rent het tweetal erop af.
Veraly legt met de voeten in het zeewater uit: “We pakken eerst de kinderen.”
Een passagier duwt haar een meisje met een wit truitje in de handen en voldaan loopt ze aan wal. Ik roep: “Dat kind heeft geen zwemvest aan?”
“Inderdaad supergevaarlijk maar ze hebben geen geld.”
“Ze betalen 1000 euro voor zo’n tocht”, reageer ik. “Een kinderzwemvestje kost 5 euro. Dat is toch onverantwoordelijk?”
“Jazeker,” antwoordt ze maar spreekt de ouders er niet op aan.
De aanwezigheid van de Nederlandse vrijwilligers voegt weinig toe, is althans mijn indruk. Het wenken van de boten op zee naar de stranden zonder veel puntige rotsen gebeurt ook door Griekse vrijwilligers. En bij een landing kunnen de kinderen even makkelijk door de vele volwassen bootpassagiers aan land worden gezet. Hongerig zien de passanten er niet uit. Evenmin uitgeput. De boottocht duurde nog geen uur. Eenmaal boven op de onverharde weg mogen ze naar hartenlust graaien in de bakken met luiers, kleren en voedsel.
Jonge mannelijke nieuwkomers willen graag een selfie maken met Veraly. Stralend gaat ze akkoord. “Dat doen ze om te bewijzen dat ze in Europa zijn aangekomen. En dat ik blond ben is al helemaal het bewijs.”
De eveneens blonde Kirsten draagt zoals iedereen in actie een blauw shirt met de tekst ‘Boat Refugee Foundation‘. Ik vraag wat de massale toevloed van migranten haar doet. “Ik merk dat ik er zakelijk mee omga, omdat je het anders niet volhoudt. Als ik bij iedere boot denk wat deze mensen allemaal hebben doorstaan aan oorlog en daar in de bossen zitten, dan ga ik kapot.”
Mij valt op dat het vooral christenen zijn die helpen. “Waar zijn de Nederlandse moslims?”, vraag ik.
“Ik ga daar geen uitspraak over doen, want ik weet niet waarom ze er niet zijn. Ik praat niet over politieke dingen. Wel of iedereen water krijgt en of ik dat meisje een knuffel kan geven.”
De bewoners van steden als Molivos en Petra aan de noordzijde van Lesbos, recht tegenover de vertrekpunten van het Turkse vasteland, denken inmiddels anders over de dagelijkse stroom van gelukzoekers. In de eerste week van september bedroeg die zelfs zo’n 22.500. Het dorpshoofd van Petra Antonis Kelaiditis is dan ook niet blij met de Nederlandse vrijwilligers, zegt hij voor zijn autoverhuurbedrijf. Dat uitdelen van voedsel heeft een aanzuigende werking. Daarom verboden omwonenden van de bushalte van Molivos de uitdeling van voedsel. “De chaos verergert met die kleine initiatieven”, meent hij. “Er is geen organisatie, geen coördinatie.”
Volgens de geografische loco-burgemeester van de streek, Taxoula Pnaka, die naast hem staat is het toerisme al enorm gedaald, in de maand september met de helft. “Vooral de Nederlandse markt is teruggelopen. Nederland is de belangrijkste markt in Petra.”
En nu wil de Griekse regering op deze toeristisch toplocatie een oude legerbasis op de weg naar Mytilini ombouwen tot opvangkamp. De ingang van het militair terrein is inmiddels gebarricadeerd door inwoners van Petra om te voorkomen dat bulldozers aan het werk gaan. Onder een boom en gezeten op stoeltjes benadrukken de Grieken dat ze persoonlijk niks tegen vluchtelingen hebben. Maar een man vraagt zich wel af: “Hoe wil je een vluchtelingenkamp naast een toeristengebied zetten? We hebben geen ander inkomen.”
Gastvrijheid staat hoog aangeschreven bij de 86.000 bewoners van Lesbos. Eenmaal hoor ik midden in de nacht een inwoner tegen een groepje uitrustende Syriërs uitvallen. “Problem, problem.”
Iedereen houdt zich in, maar als je vraagt hoe hoog het percentage is dat tegen overlast is, zeggen de meeste geïnterviewden: “Tussen de 95 en 99 procent”.
De woordvoerder van de extreem-rechtse Gouden Dageraad op Lesbos, Bartholomaios Trantafyllidis, snapt de terughoudendheid om de problemen te benoemen. “Als iemand wat zegt over migranten wordt hij als racist bestempeld. Maar het is geen racisme. Het is een invasie en we moeten daarover praten.”
De toekomst voorspelt weinig goeds, zeker als verderop in Europa de hindernissen hoger worden door de sluiting van grenzen, verzekert hij in zijn kantoortje dat is behangen met partijvlaggen. “Als de mensen hier moeten blijven verwacht ik gevechten. Zoals een week geleden al gebeurde. Eerst onderling, over religie en andere verschillen. Dan zullen we verkrachtingen krijgen en veel diefstal. We zijn niet gewoon zo te leven. Ons eiland is altijd schoon geweest. We kennen geen criminaliteit, dat is heel zeldzaam.”
De Syrische christenen, die misschien twee procent uitmaken van de asielzoekers, gedragen zich een beetje beter, stelt hij en de rechts-radicaal wijst op een verborgen agenda achter de toestroom “De meesten zijn afkomstig uit Afghanistan, Pakistan, of Somalië. Ze zijn tussen de 18 en 45 jaar oud. Velen vluchten niet vanwege de oorlog. Ze komen de islam verspreiden in Europa.”
Samen met de Vlaamse arts Chris Migom van Dokters van de Wereld kijk ik naar de haast oneindige stoet migranten die de 70 kilometer lange voettocht ondernemen van hun plek van landing aan het noordelijke strand naar de hoofdstad Mytilini in het zuiden van het eiland. Vervoer is er nauwelijks, of de migranten wordt een plaats geweigerd uit angst dat de chauffeur kan worden beticht van mensensmokkel.
De arts vraag ik hoeveel oorlogswonden hij tot nu toe heeft behandeld bij de nieuwkomers. “Eén jongeman van 20 jaar met een wond van een jaar oud, de enige op honderden consultaties.”
De arts-vrijwilliger wijst naar de goed geklede jongeren die voorbij lopen, veelal op sportschoenen: “Dit is een heel gezonde populatie. Veel mensen hebben al een tijd verbleven in Libanon of Turkije en ontvluchten de situatie omdat het daar zo hopeloos is.”
Bij aankomst in Mytilini worden de migranten voor registratie verdeeld over twee kampen. In het kamp Kara Tepe voor Syriërs wil nauwelijks iemand praten. Een meisje legt uit: “Veel mensen zeggen dat ze uit Syrië komen. Ze liegen. Sommigen kunnen zelfs geen Arabisch spreken.”
Omdat de neppers hun echte identiteitspapieren vernietigen of terugsturen is controle een moeilijk proces. Daarbij bestaat een levendige handel in valse Syrische papieren onder Soedanezen, Egyptenaren, Palestijnen en zelfs Oost-Aziaten en Afrikanen, omdat Syriërs een voorkeursbehandeling krijgen als vluchteling. Ze worden nergens in Europa geweigerd.
In het andere kamp verderop bij het stadje Moria zitten vooral Afghanen. De Nederlandse Rosalien, 19, uit Amersfoort werkt daar als vrijwilligster. Ook niet lang overigens, zo’n anderhalve week. Ze zegt over de bewoners: “Je merkt dat ze gehaast zijn. Want ze hebben gehoord dat de grenzen sluiten.”
De onderlinge irritatie piekt bij de voedseluitdeling. Een migrant-bewaker die een stormloop op de pannen gekookte rijst met groente moet voorkomen, slaat hard met een stok in het rond.
Ook de komst van een grote politiebus beroert de gemoederen. Agenten schreeuwen hun longen uit het lijf tegen de menigte: “Sit down!”
Ze willen voorkomen dat de meute over hun afzetting heen walst. Vandaag wordt bekend welke 300 asielzoekers deze avond met de boot richting Athene mogen.
De Griekse hulpverlener Giannis die het spektakel aanschouwt, zegt: “Ze proberen snel door te reizen voor de winter begint. Daarom is er nu een piek van nieuwe bootvluchtelingen. De smokkelaars beloofden hen dat ze naar Duitsland of Zweden konden. Ze geloven in hun droom maar kennen de realiteit niet.”
In de haven van Mytilini, tussen de duizenden migranten, raak ik op de kade in gesprek met Nour, een economie-student van 20 jaar uit Damascus. “Eerst naar Macedonië en dan verder in Europa in,” plant hij zijn volgende stappen. “Als de grenzen met Duitsland dicht zijn misschien andere landen.”
“Dus als een grens open is, ga je daar naar toe?”
“Ja.”
De Syriër bestrijdt het idee van VVD-fractievoorzitter Halbe Zijlstra dat het een illusie is dat je met hekken Europa kunt afsluiten voor vluchtelingen. Fysieke belemmeringen zwakken de toestroom wel degelijk af, stelt hij “Misschien blijven de mensen in Syrië of Turkije en wachten tot er een oplossing komt.”
Ik vraag: “Dus zolang ergens in Europa een grens open is, blijven mensen komen?”
“Ja.”
Van Turkije naar Kos in een rubberboot – Het vluchtelingendrama van binnenuit
‘Niemand is naar Kos gevlucht omdat zijn leven gevaar liep’
‘Calais is cynisch dieptepunt van Europese vluchtelingenaanpak’
Betaal mee aan het belangrijke en nuttige journalistieke werk van Arnold Karskens en doneer via crowdfundsite Yournalism.nl!
