Lees dit interview met ‘een hoogleraar psychologie’ over de Zwarte Piet-discussie. Het interview is geproduceerd door het ANP.
Het ANP is een persbureau dat normaal gesproken onafhankelijk en objectief bericht over nieuws wereldwijd. Maar het is opvallend hoe telkens wanneer er sprake is van grote gebeurtenissen die te maken hebben met het maatschappelijke debat (vuurwerkdiscussie, terroristisch-islamtische aanslagen, asielzoekers, Zwarte Piet) het ANP ineens meer blijkt te zijn dan alleen een persbureau dat slechts nieuwsberichten publiceert. Ook ‘interviews’ zijn dan onderdeel van de ANP-productie. Interviews waarin een subjectieve maar een door ‘gezaghebbende’ lieden gevormde mening wordt geuit.
Direct na de verijdelde aanslagen in de Thalys van Amsterdam naar Parijs publiceerde ANP een interview met één hoogleraar die vond dat we in Nederland vooral niet bang moesten worden voor terreur en beslist niet nog meer moesten gaan beveiligen. Let wel: dat was het enige ANP-interview over dat onderwerp en de enige deskundige die via ANP zijn mening gaf. Er werd dus niet nóg een hoogleraar geïnterviewd die er een hele andere mening op nahield.
Nu zien we hetzelfde gebeuren: vrijwel direct nadat RTL aangeeft het bij de ‘klassieke Zwarte Piet’ te houden, komt het ANP met een interview waarin één psycholoog (psychologie, toch al zo’n betrouwbare wetenschap, maar dat terzijde) beweert dat het ‘kinderen niks uitmaakt wat de kleur van Zwarte Piet is’.
De eenzijdigheid van dit soort berichtgeving zal iedereen duidelijk zijn en je kunt je afvragen hoe objectief en onafhankelijk dat nog is. Het lijkt er meer op dat een ideologische agenda de drijvende kracht is achter dit soort eenzijdige berichtgeving.
Dat is deels te verklaren: ANP is afhankelijk van de opdrachtgevers. De opdrachtgevers betalen, de opdrachtgevers bepalen. Willen opdrachtgevers eenzijdige interviews dan maakt ANP dat.
Maar wie zijn de opdrachtgevers? Nederlandse media: Telegraaf, Volkskrant, NOS, etc. (NRC Handelsblad niet meer). Nou niet bepaald allemaal media die, laat ik het mild uitdrukken, bekend staan vanwege hun veelzijdige realistische benadering van maatschappelijke vraagstukken of hun objectieve en neutrale non-ideologische standpunten.
Helaas worden dit soort ANP-berichten vrijwel zonder enige duiding door veel van die media overgenomen, ook op massaal gelezen media als Telegraaf.nl en komt het interview met de psycholoog dus niet als ‘opinie’ maar als ‘nieuws’ tot de meeste Nederlanders. En aangezien het ook in dit geval gaat om een ‘hoogleraar’ geldt zijn mening voor de meeste Nederlanders vanzelfsprekend als ‘de waarheid’.
Ondanks het feit dat verstandige mensen zouden moeten beseffen dat ook de mening van één hoogleraar niets meer is dan een mening, al helemaal als deze mening is gebaseerd op de volstrekt onbetrouwbare wetenschap der psychologie, worden meningen van hoogleraren ook door die verstandige mensen nog altijd gezien als doorslaggevend bij het maken van politiek beleid, rechtszaken (met alle verschrikkelijke gevolgen van dien zoals we onlangs nog konden vernemen) en het beslechten van discussies.
Ook de NOS maakt zich schuldig aan dergelijke agendajournalistiek. Zo publiceerde de NOS onlangs als objectief nieuwsbericht de mening van welgeteld één advocaat, die te horen was op Radio 1, dat ‘de reactie van de politie’ bij het aanhouden van een ‘verdacht persoon’ in de Thalys op Rotterdam Centraal ‘een overspannen reactie’ was.
Dit zijn voorbeelden die aatonen hoe landelijke media de journalistiek misbruiken om de burger te beïnvloeden. Ook in andere belangrijke landelijke thema’s zoals de integratiediscussie, de discussie over de islam en ‘het vuurwerkverbod’ spelen ANP, NOS en NPO een belangrijke rol in sturing van dit debat. Zo werd het landelijk ‘vuurwerkmeldpunt’, opgericht door een Rotterdamse GroenLinkser die anti-vuurwerk is, jaren op rij door het ANP tot groot nieuws gemaakt, inclusief drie updates per uur over hoeveel, al dan niet volstrekt verzonnen, ‘meldingen over vuurwerkoverlast’ er waren binnengekomen.
De rol die de media speelde in de demonisering van Hans Janmaat, die destijds leidde tot (onder andere!) de brandaanslag op het Kedichemse hotel waar Hans Janmaat verbleef en wat zijn vrouw Wil Schuurman een been kostte, of de demonisering van Pim Fortuyn die leidde tot het doodschieten van Fortuyn (door Volkert van der Graaf, die door dezelfde media nog altijd wordt aangeduid als ‘Volkert van der G.’) zal bij iedereen inmiddels bekend zijn.
Het is een bedenkelijke ontwikkeling: onafhankelijke, objectieve media die een bijdrage leveren aan de polarisering in de maatschappij, niet zelden geholpen door wetenschappers die hun wetenschap zonder enige schroom inzetten als politiek-ideologisch actiemiddel, ook al zou juist wetenschap waardenvrij moeten zijn.
Maar toch, sinds de tijd van Janmaat, via de tijd van Fortuyn, is er wel degelijk veel veranderd: het debat is meer open, de mening is vrijer, traditionele media hebben, godzijdank, geen monopolie meer op de waarheid en veel media zijn, ook wat ideologie betreft, gemoderniseerd (op NRC Handelsblad en Parool na dan).
De opvatting echter dat journalistiek niet alleen dient voor de waarheid en voor controle van de macht maar ook voor ‘de moraal’ en het ‘opvoeden van de burgerij’ is bij lange na nog niet verdwenen. Die opvatting zit diep verankerd in de genen van veel journalisten, mediamakers en (helaas) ook wetenschappers.
Wie dat weet, en beseft, is beter bewapend tegen die beïnvloeding en zal, hopelijk, minder moeite hebben om kritisch te kunnen blijven denken. Zélf te blijven denken welteverstaan.
