De onderzoeksjournalistiek van Arnold Karskens wordt betaald door Crowdfunding. Steun Arnold! Lees ook de andere gecrowdfunde onderzoeksverhalen van Arnold Karskens.
Vluchtelingenwerk Nederland, een grote speler bij de opvang van de tienduizenden asielzoekers, ligt onder vuur wegens oneerlijke concurrentie, verstoring van de marktwerking en oneigenlijk gebruik van uitkeringsgeld. Dat blijkt uit gelekte conceptnotulen en gesprekken met gedupeerden.
Op 10 september organiseerde het onafhankelijk kwaliteits- en kennisinstituut ‘Blik op Werk’ een vergadering voor de ‘Beroepsvereniging van docenten Nederlands als Tweede Taal’. Deze belangengroep met zo’n 800 leraren is boos op Vereniging VluchtelingenWerk Nederland (VWN). De landelijke hulporganisatie die asielcritici egoïstisch gedrag verwijt, lijkt er een dubieuze manier van zaken doen op na te houden, zo luidt de kritiek. Termen als ‘koppelbaas, broodroof, sjoemelen en dubbele petten‘ worden door concurrenten niet geschuwd. Dit blijkt uit Onderzoek van ThePostOnline.
VWN-onderdirecteur Jasper Kuipers meldt in een eerste reactie: “Ik kan me voorstellen dat er zorgen bestaan.”
In 2015 worden in Nederland naar schatting 50.000 vluchtelingen verwacht, inclusief gezinshereniging. Taallessen maken deel uit van het verplichte inburgeringstraject van de nieuwkomers en zij mogen per aanvrager daarvoor maximaal 10.000 euro bij de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) lenen. Volgens het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) is voor de taalcursus in 2014 16,3 miljoen euro en dit jaar tot 1 september een bedrag van 28,5 miljoen euro geleend. Aan vluchtelingen, het gros, wordt het bedrag bij slagen van het examen of bij getoonde inzet niet teruggevraagd. Een enorme stijging van dit bedrag ligt door de grote toestroom in het verschiet. Bovendien is het ook een extra lastenpost voor de sociale dienst. Cursisten hebben in hun maximaal drie jaar studietijd namelijk geen sollicitatieplicht.
Een belangrijke rol in deze enorme geldstroom speelt Vereniging VluchtelingenWerk Nederland. Opgericht op 19 september 1979 is zij volgens de statuten ‘een onafhankelijke, breed samengestelde professionele organisatie’. Bijna alle Nederlandse gemeenten huren VWN in voor de maatschappelijk begeleiding van nieuwkomers, het zoeken naar scholing, wegwijs maken naar een baan of uitkering, etc. De totale begroting in 2014 – voor de gehele vereniging, dus zowel Landelijk Bureau en de regionale stichtingen voor zowel voor integratie als asiel – bedroeg zo’n 53 miljoen euro.
Inburgeraars kunnen Nederlandse les volgen via de twaalf regionale stichtingen van VluchtelingenWerk. Op hun website wordt vermeld dat VWN zich “onderscheidt zich van andere taalaanbieders door gebruik te maken van enthousiaste vrijwilligers die ingezet worden als toetser, klassenassistent en taalcoach.”
In Nieuwsbrief nummer 4 van maart 2015 van de Beroepsvereniging van docenten Nederlands als Tweede Taal staat dat VWN daardoor “dubbele petten” draagt en men heeft “een negatief beeld” van de werkwijze van VluchtelingenWerk. Want de organisatie vangt op en sluist vervolgens door naar de eigen inburgerings- en taalcursussen, zo is de conclusie.
De belangrijkste woordvoerder van de grote groep ontevreden docenten Ad Appel, van ‘Ad Appel Taaltrainingen’ uit Aerdenhout, vertelt dat de cursisten bestaan uit studenten, analfabeten, ouderen, jongeren en snelle en langzame leerlingen. Vandaar dat er bij de meeste groepen naast de gecertificeerde docent vrijwillige helpers of klassenassistenten een welkome, goedkope oplossing zijn.
Appel zegt: “Van het UWV mag ik daarvoor geen vrijwilligers inzetten. Vluchtelingenwerk Nederland zet wel onbetaalde krachten in. Dat is oneerlijke concurrentie.”
In 2014 waren er volgens eigen opgave van VWN, naast 663 vaste medewerkers, 7.516 vrijwilligers actief. Daarvan zijn de meesten in één of andere vorm betrokken bij de inburgering. Een groot potentieel dus. VluchtelingenWerk ontvangt voor ‘maatschappelijke begeleiding’ bovendien een miljoen euro. “Daar zien wij niks van terug”, zegt een onbetaald oud-medewerkster van VWN.
De algemeen directeur van VWN, Dorine Manson, staat overigens op de loonlijst voor een slordige 120.000 euro per jaar.
Meerdere taalaanbieders klagen over het verkapte monopolie van VluchtelingenWerk Nederland. Een vrouw uit Noord-Nederland zegt dat gesprekken met een regionale directeur van VluchtelingenWerk Nederland niets opleveren: “Alleen de belofte dat onze kaart met lestijden en uitnodiging om bij ons te komen kijken aan de inburgeraars zal worden gegeven. Hier geloven wij niet erg in; al twee jaar lang heeft men dingen beloofd!”
Hardop in de media oordelen, durft ze niet. “VluchtelingenWerk Nederland kan mij kapot maken. Het spijt me, maar ik kan de banen van mijn medewerkers niet op het spel zetten.”
Directeur Dorine Manson van VluchtelingenWerk Nederland erkent het gebruik van vrijwilligers in de klas. “Bij ons zijn dat studenten, gepensioneerden of werkende mensen die het in de vrije uren doen. Die hebben geen toestemming nodig van het UWV.”
Volgens Manson voldoet haar organisatie aan de wet en is een paar jaar geleden noodgedwongen zelf begonnen met het geven van taalcursussen omdat er een tekort aan aanbieders dreigde. “Door de grote instroom van vluchtelingen is de markt nu weer interessant.”
Manson weet van de vele klachten, maar vindt die onterecht. “Wij willen dat de inburgeraars zelf de keuze maken. Wij verwijzen naar andere aanbieders als dat het beste is. We hebben zo’n 3700 inburgeraars, dat is misschien 20 procent van de markt.”
Het ministerie van SZW geeft de klagende commerciële taalaanbieders indirect gelijk. “WW-ers mogen onder bepaalde voorwaarden op vrijwillige basis aan de slag bij een organisatie die door de Belastingdienst is aangewezen als een Algemeen Nut Beogende Instelling (ANBI). Dat zijn de stichtingen van VluchtelingenWerk Nederland inderdaad wel en commerciële partijen die de cursussen aanbieden niet.”
Verantwoordelijk minister Lodewijk Asscher werkt overigens aan een evaluatie die begin 2016 verschijnt.
Maar de klachten gaan verder. In bepaalde regio’s werkt VluchtelingenWerk Nederland sinds augustus 2013 samen met het bedrijf NL-training, gespecialiseerd in studiebegeleiding, vorming en onderwijs ten behoeve van arbeid en integratie. NL-training valt volgens gegevens van de Kamer van Koophandel onder Prins & Heida Holding B.V. in Amsterdam-Noord. Inmiddels kent NL-training negentien vestigingen verspreid over het hele land inclusief de grote steden Amsterdam, Rotterdam en Utrecht. NL-training en VluchtelingenWerk Nederland vormen veruit de sterkste partij, tussen de 116 aanbieders, bij de inburgeringscursussen in Nederland.
Voor NL-training komt deze samenwerking goed uit. Ze maakt gebruik van de talloze vrijwilligers van VluchtelingenWerk Nederland als klassenassistent of huiswerkbegeleider bij de taalcursussen en inburgeringscursussen die NL-training op verzoek van VluchtelingenWerk Nederland geeft. Als wat betrokkenen beweren waar is dan kan NL-Training inderdaad stevig concurreren en daarmee veel geld verdienen.
In een reactie noemt directeur van NL-training Jeroen Prins zich ‘een soort onderaannemer’: “Ik heb geen vrijwilligers, dat is iets wat VWN organiseert.”
De tegenreactie van taalaanbieder Ad Appel: “NL-training mag normaal veel van deze vrijwilligers niet inzetten. Daarom sjoemelt hij met de vrijwilligers van VWN. En ze weten dat bij VWN. Dus die sjoemelt lekker mee. Ik vind de constructie echt niet in de haak, het is een oneerlijke constructie. Kennelijk vindt meneer Prins dat ook, want hij legt de verantwoordelijkheid bij VWN. Hij wast zijn handen in onschuld.”
Een andere taalaanbieder zegt: “In de regio Noord-West Holland volgen bijna alle vluchtelingen een opleiding bij NL-training. Daar komt geen ander tussen.”
Volgens haar zijn veel commerciële taalaanbieders zo bang voor de lange arm van VluchtelingenWerk Nederland dat ze zelfs een protestbijeenkomst niet durven bijwonen.
Problemen bij de inburgeringscursussen spelen overigens al ruim tien jaar. In 2004 koos toenmalig minister van intergratie Rita Verdonk voor marktwerking. Een van de grote organisaties die toen opstond was Intop, gevestigd in Woerden. Intop ging in 2010 bankroet en liet een schuld van 2,3 miljoen euro achter. Eigenaar van Intop was onderwijsentrepreneur Cor Touw onder wiens leiding eerder in 2002 de particuliere school Rens & Rens en in 2005 de privé-onderwijsinstelling Maaslyceum failliet gingen.
Oud-medewerkster Sanne Hille: “Bij Intop gaven ze totaal niets om de cursist of de docent. Het ging alleen om geld verdienen.”
Onderdirecteur en directeur bedrijfsopleidingen bij het toenmalige Intop Woerden heet Jeroen Prins. Het is uitgerekend deze Jeroen Prins -toentertijd zwager van Cor Touw- waarmee VluchtelingenWerk Nederland nu een groot contract heeft gesloten.
Over het huidige NL-training worden dezelfde slechte ervaringen verteld als over Intop. Een medewerkster bestempelt Prins samen met mede-directeur Marnix Heida als “handige jongens,die verder geen affiniteit met taalonderwijs hebben.”
“Er is een totale afstand met het personeel. Ziektekosten worden vaak niet vergoed en na twee tot drie contracten vlieg je eruit om maar geen vast dienstverband aan te moeten bieden.”
Docent Jos van Woudenberg was enkele jaren geleden direct slachtoffer van de inzet van vrijwilligers. “Ik heb voor Prins en Heida gewerkt in seizoen 2009/2010. Aan het eind van dit contract werd mij in juni 2010 een nieuw contract aangeboden voor 17,50 euro bruto per uur, met als argument dat P&H gebruik zou gaan maken van vrijwilligers uit een door P&H ‘overgenomen’ Amsterdamse vrijwilligersorganisatie. Op dat aanbod ben ik niet ingegaan.”
Een taalaanbieder uit de regio Rotterdam zegt: “Doordat de vrijwilliger via VluchtelingenWerk wordt ingezet bij NL-training (en denkt dat hij voor VluchtelingenWerk werkt) kan er met grotere groepen en kostenbesparend worden gewerkt. De vrijwilligers geven gewoon les, wat eigenlijk niet mag, maar het gebeurt, zogenaamd onder toezicht van een docent. Andere taalaanbieders zijn niet in de positie vrijwilligers in te zetten in lessen, ze zijn immers commercieel, maar eigenlijk is NL-training dit ook, dus het is daarom concurrentievervalsing. VluchtelingenWerk zet geen vrijwilligers in in de lessen bij andere taalaanbieders maar exclusief bij NL-training, dat daardoor veel winst kan maken.”
Bovendien heeft NL-training, volgens haar, niemand nodig voor de werving van studenten, dat doet VWN namelijk.
Jeroen Prins noemt de aantijgingen in een reactie “krankzinnig”. Hij spreekt van “Onjuiste berichtgevingen van gefrustreerde concurrenten of een boze ex-medewerker” die hij verder niet wil becommentariëren.
Volgens VWN-persvoorlichter Annemiek Bots is de aantijging dat VWN sjoemelt “absoluut onwaar”. Tegen ThePostOnline reageert zij maandag:
“VluchtelingenWerk is het absoluut oneens met gemaakte aantijgingen. VluchtelingenWerk is een non profit instelling en maakt geen winst. In bepaalde regio’s dreigde er een gat te vallen in de inburgering omdat er geen enkele aanbieder was om deze cursussen aan vluchtelingen te geven. Hierdoor is VluchtelingenWerk dit noodgedwongen zelf gaan regelen, omdat we niet wilden dat de vluchtelingen de dupe werden van dit tekort aan inburgeringscursussen.
“Wij werken overigens met betaalde krachten in de regio’s waar wij de inburgering zelf organiseren en gebruiken de vergoedingen om deze te betalen. Onze vrijwilligers zetten wij voor het grootste gedeelte los van de inburgeringscursus in om als taalcoach buiten de klassen de taal extra te oefenen. De vergelijking die in het artikel wordt gemaakt met betrekking tot de inzet van vrijwilligers gaat dan ook niet op.
“Wij herkennen ons ook niet in de suggestie dat er zou worden ‘gesjoemeld met miljoenen’.”
Wordt ongetwijfeld vervolgd. Informatie, klachten, tips of opmerkingen kunt u altijd sturen naar TPO.
De onderzoeksjournalistiek van Arnold Karskens wordt betaald door Crowdfunding. Steun Arnold!
Lees de andere gecrowdfunde onderzoeksverhalen van Arnold Karskens.
