Moeder Enny van in de negentig, die Auschwitz overleefde, wordt op een gegeven moment heel emotioneel als ze over de holocaust praat. Vlak daarna zie je filmbeelden van douches, stevig ingezoomd, in een oorverdovende stilte. Ze doen denken aan de gaskamers van Auschwitz. Tot je twee meisjes vol plezier onder de douche ziet staan. Het blijken toch niet de vergassingsruimten, het is een fragment van een onschuldig vooroorlogs familiefilmpje in de film Little Angels.
Update: Little Angels wint Prix Europa
Kunstenaar Marco Niemeijer wilde met zijn eerste film niet de zoveelste film maken over de holocaust of de oorlog. En dat is hem gelukt. Hij onderzoekt de symbiotische relatie tussen zijn tante Tascha (1946) en stief-oma Enny (1915) in New York, die nog altijd wordt gedomineerd door de tragische dood van Enny’s eerdere twee dochters, 70 jaar geleden in de vernietigingskampen van de nazi’s.
Ook als Enny overlijdt – 97 jaar oud, haar nalatenschap onder meer een tas vol oude films van haar leven in de jaren ’30 in Amsterdam – lukt het Tascha niet om zich los te maken van haar moeder. En niet van het verleden waar zijzelf nooit onderdeel van is geweest. In het dagelijks bestaan van de 68-jarige Tascha is haar overleden moeder Enny nog steeds opvallend aanwezig.
Het portret van Tascha kent drie fasen: boosheid, door zich af te zetten, symbiose doordat ze geklonken is aan moeder, en de derde fase is liefde. Enny’s eis dat de foto van Myrna en Glenda meegaan in graf, kende Tascha al vanaf haar derde en dat heeft als een schaduw boven Tascha’s leven gehangen.
Tascha maakt een harde indruk in de relatie met haar man Steve: ze heeft alle begrip voor haar moeder, maar ze toont weinig begrip voor Steve met zijn bipolaire stoornis. Enny praat tamelijk onderkoeld over de relatie met haar dochter. Ze leeft met het idee dat het Tascha allemaal niet veel kan schelen en ze heeft het idee dat Tascha niet genoeg om haar geeft. Dat is het verhaal dat kunstenaar Marco Niemeijer brengt, ondersteund door filmfragmenten van een gelukkig gezin voor de oorlog, die in schril contrast staan met wat er na gebeuren zal tijdens de holocaust en met het gezin van na de holocaust.
Waarom is Little Angels zo goed? Het langzame tempo maakt het indringend. Het maakt voelbaar dat het leven van Tascha geheel gedomineerd is geweest door verleden van haar moeder.
De driegelaagdheid is sterk, het verhaal van Tascha, het verhaal van Enny en de filmbeelden die de vooroorlogse gelukssituatie laten zien. Alle drie de lagen vertellen niet over wat er in het kamp gebeurde, wat zorgt voor enorme intensiteit van de afzonderlijke verhalen en verhoudingen.
De oorzaak zien we niet en die is daardoor des te voelbaarder. Daar ligt ook de parallel met Tascha: zij heeft de oorzaak nooit ervaren en draagt de last haar leven lang mee. Enny is slachtoffer en geeft de pijn door aan Tascha. Tascha op haar beurt doet dit ook in haar huwelijk met Steve en de kinderen. Ze trouwde overigens met Steve omdat hij ‘de eerste Jood was die ze tegenkwam’. Enny is na de oorlog een nieuw leven begonnen, maar heeft dit leven nooit als werkelijk leven ervaren. De driehoek, een gelukkig gezin voor de oorlog en de twee levens van moeder en dochter na de oorlog om de periode Auschwitz heen, is de kracht van de film.
In deze film wordt de moeder-dochterrelatie uitvergroot door extreme ernst van de gebeurtenissen, maar de documentaire staat symbool voor verstoorde moeder-dochterrelaties in ons huidige bestaan. De dochter moet iets vullen wat moeder tekort komt, en ze heeft door alle begrip en pogingen om moeder gelukkig te maken, nooit zelf kind kunnen zijn.
Jammer is wel dat een aantal dingen niet duidelijk worden, zoals de rol van de vader van Tascha Wat is diepere boodschap van regisseur? Waarom wil hij dit verhaal vertellen? Wat is zijn eigen rol? En de impact op zijn leven? Hij is tenslotte de derde of vierde generatie van de holocaustslachtoffers. Daar zien we niets over. Maar het is een indringend document van een kennelijk veelbelovende debutant.
De film was te zien op het Nederlands Film Festival. Op 11 oktober is de film op de Nederlandse televisie. De Joodse Omroep zendt hem op 11 oktober om 13 uur uit op NPO2. In Berlijn is de film genomineerd voor de Prix Europa, een festival van Europese programmamakers. In het voorjaar moet de film langs de theaters gaan toeren.
Met medewerking van Vera Lötters.
Film-debutant Marco Niemeijer heeft met zijn documentaire Little Angels de Prix Europa in de categorie tv-documentaires gewonnen. De film die op het Nederlands Film Festival in première ging, en op 11 oktober op tv was, is door de jury omschreven als een masterpiece. De jury:
“A good documentary film needs strong characters that lead us through the story and might eventually take you to a whole family tragedy – like in this case. With beautiful and intimate camerawork, honesty, humour, pain and grief, this story caught you from the first moment with feelings you could not escape.
The film kept a secret, uncovered in the end, like a gift wrapped up little by little. The protagonist opened the door to her life and we became part of it. This film made us understand how generations are affected by the horrors of life during the second World War. For the jury it is a perfect, brilliant and fantastic documentary – a masterpiece.”
In dezelfde categorie kreeg de Nederlandse film It’s your country van Kees Vlaanderen eervolle vermelding. De meeste prijzen in de dertien categorieën gingen naar Duitse en Zweedse producties
