Een ouder publiek heeft zich maandagavond in perscentrum Nieuwspoort berzameld. Onder leiding van Volkskrant-columnist Martin Sommer wordt gedebatteerd over een mogelijke Brexit: een uittreding van Groot-Brittannië uit de EU. Momenteel onderhandelt de Britse regering over haar toekomst binnen de EU waarna een referendum zal plaatsvinden over de vraag of Groot-Brittannië lid moet blijven. In Nieuwspoort discussiëren drie gasten: Stephan Booth van de Britse eurosceptische denktank Open Europe, Syed Kamall van de Britse Conservatieven en VVD-Tweede Kamerlid Bas van ’t Wout. De discussie levert een belangrijke les op: de VVD is op EU-terrein inconsistent en vooral lui.
Kamall is een charmante Europarlementariër van de Britse Conservatieven. Hij toont zich een goede gast door de VVD – wiens wetenschappelijk bureau dit debat organiseert – openlijk te prijzen. Kamall vindt het goed dat er partijen bestaan zoals de VVD die niet zo eurofiel zijn als bijvoorbeeld de Europese Volkspartij (zit o.a. CDA in) maar ook niet zo kritisch als de Britse UKIP en de PVV, die sowieso weg willen uit de EU.
Of Kamall er iets van meent, is niet helemaal duidelijk. De VVD doet immers samen met D66 mee aan de meest eurofiele fractie (ALDE) in het Europees Parlement. Dit gegeven duidt niet op EU-kritiek. Kamall meldt dat regeringen hun bevolking voorliegen over de euro. Zij zouden tegen hun burgers moeten zeggen dat ze tot in de lengte van dagen blijven betalen voor landen als Griekenland. Dit geldt zeker ook voor de VVD, maar Kamall maakt dat niet expliciet. We houden het gezellig.
Hoe kritisch is de VVD echt over de EU? Debatleider Sommer maakt een grapje: tijdens het Nederlands voorzitterschap in de eerste helft van 2016 vindt er een referendum plaats wat minstens zo belangrijk is als het Britse referendum: dat over het EU-associatieverdrag met Oekraïne. Van ’t Wout laat meteen weten dat het GeenPeil-referendum zeker niet belangrijk is. Hier blijkt duidelijk dat de VVD veel eurofieler is dan de Britse Conservatieven die het wel aandurven burgers zich over de EU te laten uitspreken.
Volgens Van ’t Wout is het referendum over de Brexit vooral een probleem omdat het een referendum is. Referenda zijn in zijn visie onvoorspelbaar. Het is volgens Van ’t Wout niet de bedoeling dat Groot-Brittannië uit de EU stapt. Het land is namelijk een partner van Nederland en dus is een Brexit niet in het Nederlands belang. Wel biedt de discussie over een Brexit volgens Van ’t Wout een kans om de EU te hervormen.
Het panel is het snel eens wat die hervorming moet inhouden: er moet ‘een rode kaart’ komen. Dit nog niet bestaande instrument zou regeringen de macht moeten geven om de EU te dwingen maatregelen in te trekken. Kamall vindt dit een goed idee omdat er een belangrijk signaal van deze procedure uitgaat: het zou duidelijk maken dat de EU niet altijd maar voortdendert. Lidstaten hebben dan meer controle over wat de EU doet.
Van ’t Wout vertelt in lijn hiermee dat de lidstaten meer macht moeten krijgen ten opzichte van het Europees Parlement. Hoe dit precies eruit moet zien legt hij niet uit, want hij vervolgt met een pleidooi dat de Europese interne markt wel vervolmaakt moet worden. Hier zien we hoe eurofilie en eurokritiek bij de VVD onontwarbaar door elkaar lopen: er moet minder EU-macht komen, maar niet via GeenPeil maar er moet wel meer Europa komen in de vorm van een betere interne markt. Eigenlijk wil Van ’t Wout dus meer EU.
Dan mag de zaal vragen stellen. EU-expert Adriaan Schout vraagt zich af waarom het panel zo voor een rode kaart is. Die zal volgens hem gebruikt worden door landen die niet willen liberaliseren en zo het beleid tegenhouden waar Van ’t Wout zo voor is. Dat gaat dus veel geld kosten, grijnst Schout. Van ’t Wout bromt dat dit allemaal afhankelijk is van hoe de rode kaart er in de praktijk uit gaat zien en hoeveel landen een rode kaart moeten trekken om een voorstel tegen te houden.
Maar Schout heeft zijn punt al gescoord: de VVD heeft hier nog nooit over nagedacht. Voor de achterban van ondernemers zal de VVD altijd blijven zeggen dat ze een Europese interne markt wil. Die markt is de kern van de EU. Helemaal in lijn met de Europese liberalen van Guy Verhofstadt en D66 dus. Maar omdat de VVD bang is dat dit electoraal niet scoort, blijft ze doen alsof ze minder Europa wil, terwijl ze daar nog nooit een reëel voorstel voor heeft ontwikkeld.
Goh, wat gek dat de VVD EU-referenda niet wenselijk vindt.
Dit jaar doet Chris Aalberts onder de titel Bruslog – Brusselse logica – verslag van Europese politiek in Brussel en Den Haag. Voor zijn verslaggeving is ook jouw financiële steun essentieel.
