Pakhuis De Zwijger in Amsterdam is maandagavond in de ban van activisme in de journalistiek. Iedereen geeft er gelukkig een eigen draai aan. De eerste minuut illustreert direct de terminologische verwarring. Het Amsterdamse oud-gemeenteraadslid Saar Boerlage (83) zit op de voorste rij en mag de aftrap geven. Zij is “meer activist dan journalist”, maar eigenlijk was ze “wetenschapper, maar niet altijd”. Als journalist zou je “een beetje veel activist” moeten zijn. Boerlage meldt nog dat activisme echt heel goed is, want ze heeft met haar mede-activisten “een derde wereldoorlog voorkomen”. De ondertoon is helder: het is belangrijk de relatie tussen journalistiek en activisme te bespreken.
Moderator Nico Haasbroek doet ook een duit in het zakje. Er zijn volgens hem veel voorbeelden van activistische journalistiek: Follow the Money, Arjan Lubach over TTIP en het optreden van UvA-promovenda Tamar de Waal bij Buitenhof van afgelopen zondag. Een vrouw in de zaal staat meteen op om te melden dat activisme en journalistiek niet samen horen te gaan.
Orlando Verde is speciaal uit Antwerpen gekomen om ons te vertellen over zijn vorm van journalistiek. Hij schrijft veel over Venezuela en daar is “veel manipulatie” en dus “is het moeilijk om objectief te zijn”. Hij schrijft er “heel geëngageerd” over maar we kunnen niet in elk stuk zijn mening terugvinden. Orlando vindt dat een activist een doel heeft en hoewel hij wel allerlei doelen heeft noemt hij zich toch journalist. Een andere vrouw uit het publiek staat op om te vertellen dat ze in verwarring is over wat Orlando’s activisme precies is.
Nu blijkt: volgens Orlando is het verspreiden van informatie over Venezuela op zichzelf al activisme. Journalistiek is nu dus opeens gelijk aan activisme. Orlando zegt activistisch te zijn door “aanwezig te zijn”. Een jongen uit het publiek maakt het nog een stapje erger door te melden dat activisme volgens hem betekent dat je “ervoor openstaat dat je verandering gaat brengen in de wereld”. Zo doet de hele wereld aan activisme en met Orlando’s definitie ook aan journalistiek.
Lonneke van Genugten van OneWorld gaat nu vertellen over haar vorm van activisme. Ze houdt zich bezig met een “Amsterdamse Stadsjungle” omdat het regenwater in Amsterdam niet goed weg kan. Haar activisme is er vooral op gericht om mensen zelf actief te laten worden. “We willen lokaal activeren in mondiaal verband”, doceert Lonneke. Ze doen aan “constructieve journalistiek die problemen onderzoekt en oplossingen aandraagt”.
Bij OneWorld is er ook onderzoeksjournalistiek. Een journalist ging mee met vluchtelingen. Wat bleek? Voor de journalist – een EU-burger – was het simpel om met de trein door de EU te reizen en voor de vluchteling was dat niet zo. Verontwaardiging alom. Lonneke wil niet dat activisme “een marketingtruc” wordt, zegt ze. Op mijn vraag of activisme bij OneWorld misschien “een subsidietruc” is – OneWorld wordt deels gesubsidieerd – gaat ze niet in.
Lonneke doet aan “hoor en wederhoor” en dus is het journalistiek, meldt ze. Nu ontstaat een nieuw inzicht. Volgens een vrouw in de zaal is “feiten zoeken bij je mening” activisme. Een minuut later zegt iemand dat ze niet ziet wat er “actiejournalistiek” aan OneWorld is. Een wetenschapsjournalist staat op om Rutger Bregmans kruistocht voor het basisinkomen te prijzen. Journalistiek is verder heel neutraal, horen we er direct achteraan.
Mark van Baal is “journalist” en schreef jarenlang over energie. Hij ging op persreis met Shell naar Qatar. Nu is hij fulltime activist geworden. Hij wil Shell bewegen een duurzaam bedrijf te worden. Hij schrijft alleen nog opiniestukken en noemt zich geen journalist meer. Mark wil ook graag dat Joris Luyendijk een bank opricht. Een vrouw concludeert dat Mark zijn journalistieke werk heeft gebruikt om zich goed te informeren en dat hij op basis daarvan een activist is geworden. Applaus.
Nu is het tijd te gaan praten over “onwelgevallige feiten”. Hier kunnen activisten mee geconfronteerd worden en dan moffelen ze ze weg. Journalisten mogen dat niet doen! Volgens Lonneke moet je bij dit soort feiten “actie ondernemen”. Orlando meldt dat hij “de feiten wel kan zien”. Ondertussen wordt Lonneke boos dat iemand op Twitter heeft gezegd dat ze van GroenLinks is. Dan mag het publiek nog even reageren. OneWorld krijgt een nieuw verwijt: “ze zijn niet activistisch genoeg”.
Saar Boerlage sluit af. Ze vond het een interessante discussie. “Activisme is niet altijd makkelijk”.
