Karskens terug in Calais: afval, modder en agressie

Betaal mee aan het belangrijke en nuttige journalistieke werk van Arnold Karskens en doneer via crowdfundsite Yournalism.nl!

In een paar weken tijd verdubbelde het aantal gelukzoekers in kamp ‘Jungle’ in Calais. De teller staat volgens waarnemers op zo’n 6.000 bewoners. De meesten willen per boot, truck of trein illegaal naar Engeland. Met de winter voor de deur is het wachten op problemen.

Een dikke brij van modder

Het is ‘Jungle’ revisited. De blauwe zee aan tenten in het groene duingebied net ten noorden van de stad Calais bezocht ik in augustus. De verschillen zijn duidelijk. Op hellingen van de duinen zijn tegenwoordig terrassen gecreëerd voor meer ruimte. Het aantal winkeltjes is toegenomen, zijn groter, met meer assortiment. Ook is de laatste twee maanden de berg vuilnis toegenomen. Niemand van de inwoners neemt het initiatief voor een rigoureuze schoonmaakactie. Een stinkende hoop plastic, weggeworpen voedsel, kleding en menselijke uitwerpselen is het gevolg. Het regent, wat de paden tussen de tenten verandert in een dikke brij van modder.

In restaurant ‘Hameshabahar’, opgebouwd uit een houten karkas en omspannen met zwaar plastic, zoeken Arabieren warmte. Op een verhoging, ver boven de koude grond, drinkt een asielzoeker zijn ochtendthee voor 50 eurocent. Hij komt uit Koeweit. “Ook al vluchtelingen uit één van de rijkste landen van de wereld?”, vraag ik schertsend. Hij vertelt dat hij bedoeïen is en een nomade daar geen officiële papieren krijgt. Daarom besloot hij naar Europa te gaan. Tegenwoordig een makkie. Veel boten vertrekken uit Turkije en om Europa binnen te komen heb je geen documenten nodig. In Engeland woont familie, maar een aanvraag voor gezinshereniging duurt erg lang, vandaar dat hij het illegaal probeert.

Naast hem zit een Syrische vriend die zich door rugpijn nauwelijks kan bewegen. Afgelopen nacht viel hij van een drie meter hoog hek bij de terminal waar de vrachttreinen met trucks de kanaaltunnel inrijden. “De politie kwam, zag me liggen en zei: ‘Niet bewegen’. Een ambulance heeft me weggehaald.” Hij steekt zijn duim op. “Franse politie is erg goed.” Wat de behandeling zou zijn in Syrië in een gelijksoortig geval, maakt hij duidelijk door hakbewegingen met het mes van zijn hand. Hij toont een plastic zakje met medicijnen, ook die kreeg hij gratis. Ondanks de pijn waagt hij vanavond een nieuwe poging. Het gaat hem dit keer lukken. “Ik was er bijna.”

In Jungle laat minister Cazeneuve zijn gezicht niet zien

Vandaag bezoekt ook de minister van Binnenlandse Zaken Bernard Cazeneuve de Noord-Franse kuststad. Hij wil een einde aan de illegale overtochten. Zestien mensen kwamen dit jaar om het leven bij een poging. Vorige week zelfs twee. Velen worden gegrepen door langsrijdende trucks. In Jungle laat de minister zijn gezicht niet zien, maar op een persconferentie in het zwaar bewaakte stadhuis van Calais verkondigt hij dat hij de situatie wil ‘vermenselijken’. Er komen 200 verwarmde ruimten voor vrouwen en kinderen. Ook wil hij in het nabijgelegen Duinkerken opvang regelen voor nog eens 1500 personen en 2000 inwoners kunnen elders in Frankrijk een plek in een asielcentrum krijgen. “Wie zich niet wenst te vestigen in Frankrijk moet vertrekken.”

Of de Franse aanpak de bewoners van kamp Jungle ontmoedigt, blijft de vraag. Anna, een Eritrese van 20 jaar uit de havenstad Assab, loopt met een deken naar het oplaadpunt voor mobiele telefoons. Al twee maanden probeert zij naar Engeland te reizen. Haar vader werd 15 jaar geleden doodgeschoten door het regime omdat hij pastor was. “De regering geeft veel problemen voor christenen.” Vandaar haar komst naar Europa. Maar Frankrijk voldoet niet aan haar wensen. “Ze geven je hier geen huis of papieren. En zonder papieren kun je niet werken.” Ze heeft alles in Engeland, haar broer woont daar. “Frankrijk is niet mijn thuis.” Ze blijft het proberen.

Even verder langs het modderpad ontmoet ik Rami, een 18-jarige Oromo uit Zuid-Ethiopië. “Many democracy problems”, zegt hij gevraagd naar de reden van de komst naar Europa. Zijn verblijf in het kamp is van praktische aard. “Ze hebben in Frankrijk mijn vingerafdrukken genomen, maar nu moet ik toch nog zes maanden wachten voor onderkomen. Ik probeer naar Engeland te gaan. Lukt dat niet dan blijf ik hier.”
De hele trip kostte hem tot nu toe 2.000 dollar, waarvan de helft voor de boottocht van Libië naar Italië. De centen zijn op. “Hier woon en eet ik gratis.”

Identiteitspapieren van een look-a-like

Het is business as usual in Calais, een stad met zo’n 80.000 inwoners, exclusief migranten want die staan nergens geregistreerd. Hier begint de kanaaltunnel en vertrekken ferry’s voor de korte oversteek naar Groot-Brittanië. Tevens is de Noord-Franse regio een draaischijf voor mensensmokkel. Dertig kilometer buiten de stad begint het al bij een BP-tankstation annex parkeerterrein. Daar staan twee dure BMW’s geparkeerd met Britse kentekens. Groepjes mannen, gekleed in korte leren jacks, vergaderen kort waarna twee jongens met een rugzakje worden gemaand zich achter een truck met Turkse nummerborden te verbergen. Rijke migranten kunnen voor een paar duizend euro een smokkelplek kopen, vaak met de identiteitspapieren van een look-a-like. De rest moet het op eigen gelegenheid proberen. ‘s Nachts maar ook overdag zie je ze overal lopen met de karakteristieke kleine rugzak, sommigen op hagelwitte sportschoenen. Langs de toegangswegen naar de tunnel wachten ze op een truck die vaart mindert om snel de deur van het laadruim open te breken en zich tussen lading te verbergen. Of ze klauteren over het vele hekwerk en verbergen zich in een treinstel. Een enkeling loopt de tunnel in wat het treinverkeer lam legt.

‘Een bestelauto met voedsel en kleding wordt door een meute geplunderd’

Het verzamelpunt voor de gelukzoeker heet ‘Jungle’, een kamp pal naast de rondweg bij de noordelijke afslag 2 Z.I des Dunes Quest. En daar verslechtert de sfeer zienderogen. Een bewoner is er niet van gediend dat er een foto wordt genomen al staat hij er in de verte op. Het is wissen “delete!” of anders wordt geweld gebruikt. “De politie interesseert me niet.” Vrouwen kunnen beter ‘s avonds niet in het donker alleen lopen. En ik ben er getuige van hoe een bestelauto met voedsel en kleding door een meute wordt geplunderd. Met gevulde tassen en zakken lopen de sterksten weg. Een Afghaan kijkt gelaten toe. Met zijn vinger in het verband kan hij zich er moeilijk tussenwurmen. Het is in dit oerwoud een heuse survival of the fittest.

Cecila Bossy, de coördinator van medische organisatie ‘Dokters van de Wereld’, die met 20 vrijwilligers op een kleine compound spreekuur houdt, noemt de situatie “alarmerend”. Een man met een mohawk-kapsel, alsof hij uit de tv-serie The A-team is gelopen, loopt wild pratend en agressief loerend rond. Ingeklemd door medisch personeel en landgenoten wordt hij weg gedirigeerd. Om een paar minuten later weer terug te komen. Hij lijkt in staat iemand aan te vallen. Cecila ziet het lijdzaam aan.

De fysieke ongemakken als slapen op de koude grond met weinig eten maar vooral het uitzichtloze perspectief maakt bewoners zwaar depressief. “Er zijn steeds meer mentale problemen. Er wordt hier in het kamp ook erg veel gedronken. Mensen voelen zich verlaten. Ze zitten klem.”

De organisatie heeft een tent opgezet voor mensen met psychotraumatische klachten waar ze kunnen praten en tekenen. Voor vertier is sinds enkele weken een theater neergezet, een grote witte bol met de naam ‘Good Chance‘, een goede kans om over te steken. Iedere avond is er vertier, veelal muziek. Maar wie de wezenloze blikken van de mannen die winkelwagentjes vol jerrycans water voortduwen ziet, kan niet anders concluderen dan dat binnenkort de vlam in de pan zal slaan. Onderling tussen Afghanen en Irakezen, of tussen christenen en moslims die een kerk en een moskee hebben gebouwd. Of de agressie wordt afgereageerd op hulpverleners. Op de afrit van de snelweg naar het kamp staat permanent een politieauto met twee agenten, die dan niet veel zullen kunnen uitrichten.

Het kamp ‘ballooned’ zegt ook vrijwilliger Rowan Farrell (26). We praten naast een karkas bespannen met wit zeil dat is ingericht als een bibliotheek. ‘Jungle books‘ staat er toepasselijk op de zijkant. Het is een particulier initiatief van Britten die verder migranten wijzen op hun rechten bij arrestatie. De groei is niet alleen gekomen door de enorme toename van asielzoekers in Europa, tot zo’n 10.000 per dag de laatste tijd, maar ook omdat de hoge witte hekken met prikkeldraad rond de haven en de tunnel steeds moeilijk zijn te passeren. Overal rijden busjes met agenten en particuliere bewakers. Slechts een paar mensen lukt het per nacht om ongezien er doorheen te glippen. De vele mislukkingen zijn overal op het kamp te zien, mannen met krukken of verband om voeten en handen.

‘Ontruimen loopt geheid uit op een veldslag’

We praten in een tent waar regendruppels tegen het doek slaan. Wat gebeurt als de winter met vorst en sneeuw intreedt, is de grote vraag. Rowan: “Veel asielzoekers hebben geen idee dat het hier enorm koud kan worden. Kampvuurtjes bieden enkele uren soelaas, stroom voor elektrische kachels is er niet. De kleine tenten waar wordt geslapen blijven ijskoud.” Hij voorziet ook grote sociale problemen nu Frankrijk de explosieve groei van het kamp wil temperen. Meer identiteitscontroles zijn aangekondigd en de burgemeester wil eventueel het leger inzetten voor de terugkeer van het veiligheidsgevoel.

‘Waar komen jullie vandaan, vraag ik. “Egypte”, zegt de één. Maar de ander corrigeert snel: “Nee, Syrië. Homs.”’

Nuchter gezien is een verblijf in Jungle een zelfkwelling. Geen oorlogssituatie in de wijde omgeving die iemand tot een verblijf dwingt, stel ik. Maar mensen blijven komen, verzekert hij, omdat Calais simpelweg de beste uitvalsbasis vormt. Andere kampen vergen lange reistijden, wat lastig is want iedere nacht wordt een poging gewaagd. Ontruiming met geweld lijkt de Brit helemaal geen goed idee. “Dat loopt geheid uit op een veldslag. Veel mensen kennen de politie alleen van traangas.”

Intussen wijst de gemeente Calais ook op een bijkomend gevaar. Net aan de andere kant van de snelweg staan fabrieken die chemische producten maken. Bij calamiteiten als een ontploffing of het ontsnappen van dodelijk gas lopen steeds de migranten serieus gevaar. Wanneer een paar bewoners die voor hun tent een kookpan wassen wordt gevraagd of ze dat een risico vinden, schudden ze het hoofd. Ze hebben meer last van vocht. Waar komen jullie vandaan, vraag ik. “Egypte”, zegt de één. Maar de ander corrigeert snel: “Nee, Syrië. Homs.”