Het zijn er 26: de Nederlandse afgevaardigden in het Europees Parlement. Ze zijn de enige politici die namens Nederland een direct gekozen Europese functie hebben. Alle functies buiten het Europees Parlement zijn benoemd of hooguit getrapt gekozen. Voor directe invloed van burgers op de EU ligt het dus voor de hand om naar Europarlementariërs te kijken. Wat zeggen zij namens de burger? Maar ook: wie controleert of zij hun werk goed doen? Doen ze wat ze aan kiezers hebben beloofd of zijn ze slechts met hun eigen hobby’s bezig? Zijn ze effectief?
Deze vragen dringen zich continu op bij vrijwel alles wat je over Europarlementariërs hoort. Tweede Kamerleden worden continu door de media op de huid gezeten. Als zij flaters slaan, rare voorstellen indienen, ruziënd door het leven gaan of hun partijprogramma aan hun laars lappen komt dat in de media. Maar het Europees Parlement krijgt weinig media-aandacht en dus doen Europarlementariërs hun werk in relatieve stilte. Weten we wel wat ze doen en of ze dat goed doen? En als burgers het niet weten, weten hun partijen dat dan wel?
De partijen waar de Europarlementariërs deel van uitmaken hebben er belang bij hen te controleren. Er is immers vooral media-aandacht voor het Europees Parlement als het om negatieve dingen gaat: VVD’er Hans van Baalen is “altijd afwezig” en de vorige PvdA-fractie was “permanent op zoek naar ruzie”. Bovendien moeten partijen na vijf jaar een oordeel vellen over hun Europarlementariërs om te bepalen of ze nogmaals op de kandidatenlijst mogen. En tenslotte willen partijen via het Europees Parlement ook nog inhoudelijk iets bereiken.
Deze vragen zijn niet wezenlijk anders voor Europarlementariërs dan voor andere gekozen volksvertegenwoordigers, maar een belangrijk verschil is dat er over andere politici van nature meer informatie beschikbaar is. Voor Europarlementariërs geldt dat niet: verschillende Brussel-correspondenten komen nooit in het Europees Parlement en zij die er wel komen besteden er op een weinig systematische manier aandacht aan. Vergelijk dat met de constante media-druk die in de Tweede Kamer gevoeld wordt.
Ook op lokaal niveau verloopt de controle op volksvertegenwoordigers op een veel natuurlijker manier dan in Brussel. Als een gemeenteraad ingrijpt in het budget voor de huishoudelijke hulp, beslist om vluchtelingen op te vangen of om een nieuw gemeentehuis neer te zetten, merken burgers daar vroeg of laat iets van en komen ze soms in het geweer. Bij veel beslissingen van de gemeenteraad weten burgers niet wat er door wie is besloten, maar bij controversiële beslissingen komt die kennis snel boven water. Dan worden gemeenteraadsleden wel ter verantwoording geroepen.
Hoe anders is dat in Brussel. Het Europees Parlement stemt over heel veel zaken en moet in veel gevallen ook echt instemmen om Europese regels mogelijk te maken. Maar Europarlementariërs komen nauwelijks in de media en als ze in de media komen is het nauwelijks naar aanleiding van een concrete stemming over Europese wetgeving. Ze geven vooral hun mening over algemene EU-kwesties. Zelfs als er ophef is over hinderlijke EU-regels, wordt niet nagezocht welke Europarlementariërs daar exact mee hebben ingestemd en welke niet.
Het voorbeeld is het associatieverdrag met Oekraïne. Er is door GeenStijl veel rumoer over dat verdrag, maar er is nauwelijks aandacht voor het feit dat Europarlementariërs ermee hebben ingestemd. Artikelen waarin staat welke Nederlandse partijen voor en tegen stemden zijn al helemaal op één hand te tellen. Geen volksvertegenwoordiger kan zo gemakkelijk anoniem door het leven gaan als een Europarlementariër. Media zijn toch wel met andere dingen bezig.
Het beeld in de media is essentieel om te weten wat politici doen en dus is de afwezige mediaberichtgeving een probleem. Want hoe krijgen partijen dan een beeld van wat hun Europese volksvertegenwoordigers doen? Eigenlijk moeten partijen zich extra inspannen om hun politici in Brussel te monitoren en controleren. Doen ze dat ook? De komende twee dagen aandacht voor de partijnetwerken en partijbestuurders die dat in theorie zouden kunnen doen.
U hoort het al: “In theorie.”
Dit jaar doet Chris Aalberts onder de titel Bruslog – Brusselse logica – verslag van Europese politiek in Brussel en Den Haag. Voor zijn verslaggeving is ook jouw financiële steun essentieel.
