Zondagmiddag 15.00 uur bij de Amsterdamse Stopera. Naast het monument voor Joods verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog staat een groen tentje. Er staan ook wat klapstoelen opgesteld, er is een geluidsinstallatie en Anja Meulenbelt is er ook. Het is tijd voor de Kristallnachtherdenking. De echte herdenking is maandagavond hier vlakbij in de Portugese synagoge, maar vanmiddag is er een tweede herdenking.
Deze alternatieve herdenking heeft geen goed imago: hij wordt georganiseerd door het platform tegen Racisme en Uitsluiting. Volgens het Centraal Joods Overleg is het een regelrechte anti-Israël bijeenkomst. De herdenking staat zeker de laatste jaren ter discussie, maar dit jaar is het extra erg door de komst van het Israëlisch Parlementslid Haneen Zoabi, die mogelijk in eigen land vervolgd wordt. Ze is sympathisant van Hamas, een organisatie die we zonder schroom antisemitisch kunnen noemen.
Boeiend dus dat een filosofe van de Radboud Universiteit, Anya Topolski, vanmiddag zonder schroom plaatsneemt naast Zoabi. Ze smoezen alsof ze beste vriendinnen zijn. Aan de andere kant van Zoabi zit Markha Valenta, die zich – ook al aan de Radboud Universiteit – bezighoudt met de relatie tussen religie en politiek. Valenta is “trots” vandaag naast Zoabi te zitten. We kunnen rustig concluderen dat beide wetenschappers geen enkele poging doen ook maar enige afstand te houden.
Valenta verhaalt eerst over de Kristallnacht, zoals je bij een herdenking zou verwachten. Maar het verhaal slaat halverwege om. De Joden werden in Duitsland weggejaagd maar waren nergens anders welkom, meldt ze. Er volgt een bruggetje naar de vluchtelingencrisis van nu: nu kunnen vluchtelingen ook nergens heen, leren we. Waar Valenta het idee vandaan haalt dat Syriërs in Nederland geen vluchtelingenstatus krijgen, is een raadsel. Er volgt een aanklacht tegen Netanyahu die de Holocaust om politieke redenen zou misbruiken en “apartheid” in Israël in stand zou houden.
Topolski vertelt een verhaal van haar overleden grootmoeder die zelf de Kristallnacht meemaakte. Bij Topolski staat de jodenvervolging centraal, al blijft ook haar boodschap controversieel. Volgens haar is het slecht dat er twee Kristallnachtherdenkingen zijn. De vraag is volgens Topolski of je wilt dat de woorden “nooit meer” alleen voor Joden gelden of voor iedereen. Hier wordt dus gesuggereerd dat de echte Kristallnachtherdenking massamoord op niet-Joden minder ernstig vindt dan massamoord op Joden.
Dan komt Zoabi. Zij is tegen alle vormen van racisme en onderdrukking, horen we. Maar na een paar zinnen is vergeten dat dit een herdenking van de Jodenvervolging zou moeten zijn. Er volgt een tirade tegen Netanyahu en Israël, waar “zionistische waarden” belangrijker zouden zijn dan democratische, waar discriminatie van en geweld tegen Palestijnen prima zou worden gevonden en waar Joodse burgers allerlei privileges hebben. Zoabi trekt vervolgens de vergelijking met Nazi-Duitsland. Zoabi zal hier niet over zwijgen want dan is ze medeverantwoordelijk. Ze gaat steeds harder schreeuwen. De Jodenvervolging is voor haar alleen interessant als ze een parallel met Israël kan leggen.
Er is een aanzienlijk aantal pro-Israël demonstranten aanwezig. Vooraf en achteraf zingen zij liederen. Ze houden zich tijdens de herdenking rustig, op zo’n drie uitzonderingen na. Een man schreeuwt bijvoorbeeld dat “dit het Joodse monument is”. Hun leider instrueerde hen: geen vlaggen, geen geschreeuw en “geen nare uitingen”. De politie maant hen dat ze geen lawaai mogen maken, wat ze vervolgens ook nauwelijks doen.
Iedereen heeft vrijheid van meningsuiting en over de situatie in Israël zullen de meningen altijd blijven verschillen. De organisatoren zijn vrij om te doen wat ze willen. De vraag is slechts wat hun doel is. Een man zegt aan het begin dat de organisatie alle kritiek “niet had verwacht”. Meent hij dat nou echt? Vindt hij het gek dat mensen vinden dat de herdenking van de Jodenvervolging niet vermengd moet worden met statements tegen Israël? Je kunt immers altijd en overal tegen Israël aanschoppen maar waarom zou je dat juist op dit moment bij dit monument doen? Wat hebben die zes miljoen vermoorde Joden met het hysterische geschreeuw van Zoabi te maken?
Op goede smaak is hier niemand te betrappen.
