Beste studenten/scholieren journalistiek,
Met enige regelmaat krijgen wij van jullie (en met name van de hbo’ers onder jullie, de universitaire masterstudenten zijn er meestal te arrogant voor) het verzoek te reageren op een aantal ‘vragen over journalistiek’. Die vragen gaan eigenlijk altijd over ‘ethiek’ en komen neer op het volgende: ‘Hoezo plaatsen jullie filmpjes van ISIS en welke afwegingen en overwegingen liggen daaraan ten grondslag’ en ‘hoe kijken jullie aan tegen de manier waarop de reguliere media daarmee omgaan?’.
Kennelijk wordt er op de opleidingen journalistiek een compleet vak gegeven dat ‘zinloze ethische afwegingen bij het brengen van imbeciel simpele zaken als feiten en het beschrijven van de realiteit’ heet, gezien de grote hoeveelheid aanvragen die wij van jullie hierover binnenkrijgen.
Wij hebben werkelijk geen idee waarom er op hbo’s nog altijd zo achterlijk veel tijd en aandacht wordt besteed aan iets outdated linksigs en babyboomerigs als ‘journalistieke ethiek’. Je zou, zeker op een praktijkgerichte opleiding als het hbo, verwachten dat er juist veel tijd en aandacht wordt besteed aan praktische informatie die je als journalist nodig hebt (denk aan zaken als: ‘Wat zijn feiten? Hoe schrijf ik die op? Hoe schrijf ik die feiten alsnog op ook al vinden veel mensen dat ik het niet mág opschrijven? Hoe neem ik zo snel mogelijk weer ontslag bij de NRC of Volkskrant? Wat de neuk is een CAO en wat heb ik daar mee te maken als twintiger?’) maar kennelijk worden journalisten op de Nederlandse journalistiekscholen nog altijd in de eerste plaats opgeleid voor moralist en in de tweede plaats voor journalist.
Jammer.
We willen desondanks de onaardigste niet zijn en jullie allemaal graag op weg helpen op jullie journalistieke carrierepad (al klinkt dat wat al te LOL ‘carrierepad’ met een diploma van een Nederlands hbo, maar dat terzijde). Daarom hieronder de antwoorden op jullie vragen, van toepassing op vrijwel alles wat jullie van de docent ethiek aan ‘de media’ moeten vragen als het gaat om journalistieke ethiek.
Wij hopen dat wij met deze antwoorden jullie hebben kunnen helpen in jullie cursus en hopen ook dat jullie nooit meer in jullie leven te maken zullen hebben met snorren, brillen, ongestreken overhemden met korte mouwen, mannen die naar shag ruiken en al het andere extreem middelmatige leed dat te maken heeft met docenten in het algemeen en journalistiek in Nederland in het bijzonder.
Dan nu de vragen en antwoorden:
Wat zijn jullie overwegingen om filmpjes van ISIS te plaatsen?
ISIS blaast gevangenen op. ISIS verdrinkt mensen in een kooi. ISIS verbrandt mensen levend. ISIS rijdt met een tank over een gevangene heen…het is allemaal nieuwswaardig, dat kan iedereen intuïtief afleiden aan de kop van het artikel. Je hoeft echt geen uitgebreide journalistieke voelsprieten te hebben om te bedenken dat het nieuws is. Ten eerste omdat het een schokkende maar gelukkig zeldzame gebeurtenis is en ten tweede omdat dit gebeurt op een steenworp afstand van de Turkse vakantieplaatsen waar Nederlanders in de zomer massaal naartoe vliegen. Om nog maar te zwijgen over het feit dat al deze gruwelijkheden plaatsvinden uit naam van een religie met anderhalf miljard aanhangers, een religie waarover Nederlandse journalisten onophoudelijk benadrukken dat het een religie van vrede en tolerantie is. Allemaal feiten die het nieuwswaardig maken. En geef toe: jij hebt ook gekeken want je wilde het toch wel graag zien ook al vond je het ‘ongepast’ en ‘het publiceren van propaganda de terroristen in de kaart spelen’. Of wacht, dat vond je niet, dat riep je maar gewoon omdat je dacht dat het zo hoorde.
Dit zijn overwegingen die ten grondslag liggen aan het plaatsen van filmpjes. Er zijn verder geen overwegingen de filmpjes niet te plaatsen. We zijn een nieuwssite, dus brengen we nieuws. We zijn er niet om de nieuwsconsument tegen zichzelf te beschermen, de nieuwsconsument op te voeden, de nieuwsconsument te vertellen wat hij moet denken of vinden of om welke bepaalde maatschappelijke orde dan ook te bewaken door bepaald nieuws wel of niet te brengen.
Een gebeurtenis is nieuwswaardig. Of een gebeurtenis is niet nieuwswaardig. Veel verder dan deze twee overwegingen gaat het niet. Wie denkt van wel moet geen journalist worden maar filosoof, UvA-hoogleraar, Nieuwsuur-redacteur, docent of iets anders met een gaaf NVJ-cao en uitzicht op een pensioen inclusief de kans op een WC Eend Award tijdens een jaarlijkse inteeltshow met Frênk van der Linden en heel veel BN’ers.
Vinden jullie niet dat jullie door het plaatsen van nieuws een verantwoordelijkheid hebben? Je kunt bijvoorbeeld terroristen in de kaart spelen, of Geert Wilders!(!!1)
Wij plaatsen nieuws. Wij bedenken dat nieuws niet. Mensen hebben zelf de verantwoordelijkheid zich niet als terrorist te gedragen omdat het nieuws ze onwelgevallig is. Mensen zijn altijd zélf verantwoordelijk voor hun daden. Misschien hoor je dit voor het eerst en dacht je tot nu toe dat sociale omstandigheden verantwoordelijk zijn voor mensen en hun gedrag. Dat is dus niet waar. Dat is een leugen.
Wat het in de kaart spelen van Wilders betreft: nog afgezien van het feit dat het ons niet interesseert welke politicus wanneer in wat voor kaart wordt gespeeld, lijkt het ons juist erg van belang te constateren dat ‘Wilders door nieuws in de kaart wordt gespeeld’. Kennelijk spelen zich zaken af in de realiteit waardoor kiezers het noodzakelijk vinden op Wilders te stemmen. Wie niet wil dat mensen op Wilders stemmen kan maar beter zorgen dat de realiteit wordt aangepast zodat er ook geen nieuws meer kan worden gemaakt waardoor mensen op Wilders stemmen. De boodschappers van nieuws verantwoordelijk houden voor stemgedrag zegt vooral iets over een totaal onbegrip van de werking van democratie en het onvermogen de realiteit zoals deze zich voordoet te accepteren. Wat geen schande is, de realiteit is zelden troostrijk en uiteindelijk nooit meer dan een uitgesteld lijden. Het is echter niet de taak van de journalist om troost te bieden of het lijden te verlichten, het is slechts de taak de realiteit zo nauwkeurig mogelijk te beschrijven. Politieke-correctheid is als een zachte heelmeester: de wonden doen geen pijn maar uiteindelijk stinken ze zo erg dat amputatie van de ledematen noodzakelijk is.
Wat vinden jullie van de reguliere nieuwsmedia en hun overwegingen zaken niet te publiceren?
Reguliere nieuwsmedia zijn stervende. Meestal komt dit omdat ze te weinig binding hebben met de realiteit en ze te veel bezig zijn met kijkcijfers, abonnees, de mening van Twitteraars, hun eigen inkomen en natuurlijk hun absurd grote ego waardoor ze nooit in staat zijn te stoppen met het doordrenken van vrijwel alles met hun calvinistische moralisme. Hun overwegingen zaken niet te publiceren zijn ofwel logisch (je kunt moeilijk je televisiekijkers trakteren op een filmpje waarbij iemand door een tank wordt overreden aangezien televisie geen internet is waar de nieuwsconsument eerst op ‘play’ moet drukken en daarmee dus akkoord gaat met het zelf verantwoordelijk zijn voor de gevolgen van een mogelijk kwetsend filmpje) ofwel ronduit achterlijk (‘Wij gaan dit niet publiceren want we zijn dan wel journalist maar liever laten we de realiteit niet altijd helemaal zien omdat we onterecht denken dat we behalve nieuwsmaker ook beschermheer van de goede zeden zijn, ook al kun je het niet gepubliceerde overal op internet vinden, wat ons zo hypocriet maakt dat het maar goed is dat jullie ons als publieke omroep niet meebetalen, oh nee wacht’).
Doen jullie ook aan ‘constructieve journalistiek’?
Nee.
Dat is overigens de schuld van Kinderen voor Kinderen. Telkens als wij iets lezen wat ook maar doet denken aan ‘constructieve journalistiek’, horen wij dit liedje in ons hoofd en moeten wij anderhalf uur lang in foetushouding onder een koude douche voor ons uit murmelen en dan maar hopen dat iemand de scheermesjes goed heeft verstopt.
Hebben jullie nog andere nuttige suggesties ten aanzien van ‘journalistieke beeldvorming’?
Ja. ‘Beeldvorming’, een ander woord daarvoor is ‘framing’, is onderdeel van ‘propaganda’. Het kan heel goed zijn dat je op je opleiding tot journalist zaken krijgt aangeleerd waardoor je een goed propagandamaker wordt. Een propagandamaker is geen journalist, terwijl ze het wel ‘journalist’ noemen, een veelgemaakte fout in Nederland. Als jij bijvoorbeeld op een opleiding zit waar docenten jou leren dat ‘de Telegraaf een slechte krant is’, of waar je een lesboek moet gebruiken waarin staat dat ‘online journalistiek geen echte journalistiek is’, word je opgeleid tot propagandamaker, niet tot journalist.
Sowieso, alles wat kan leiden tot (zelf)censuur, om welke reden dan ook, hoort niet thuis in de journalistiek. Een vraag stellen over ‘beeldvorming’ in de journalistiek bijvoorbeeld gaat al uit van een zeker frame. Het is per definitie een onjournalistieke vraag.
Het voordeel van opgeleid zijn tot propagandamaker is echter wel dat je makkelijk aan de bak kunt bij de publieke omroep. Daar werken ze uitsluitend met onjournalistieke vragen. Wie komende tijd aan een hbo als propagandamaker afstudeert en ook nog eens niet-blank danwel vrouw is, zit in principe nu al voor de rest van haar leven geramd bij de publieke omroep.
Kunnen jullie tips geven hoe een succesvol maar gemiddeld Nederlands journalist te worden met een vaste aanstelling bij een statusverhogend kwaliteitsmedium?
– In godsnaam, zorg dat je niet authentiek bent! Een hbo is er uitsluitend voor bedoeld gemiddelde eenheidsworst af te scheiden, pas je dus aan dit beleid aan.
– Beschouw humor, satire en ironie als een kanker. Kanker is kwetsend.
– Doe nooit controversieel. Blijf zo gemiddeld mogelijk. Controverse kan leiden tot verrassende, onverwachte en verfrissende invalshoeken. Daar houden abonnee’s niet van.
– Doe zoveel mogelijk wat de rest ook doet: veins je veel zorgen te maken over discriminatie en seksisme, tel het aantal blanke presentatoren in talkshows, ga eerst bij de BKB-academy, word PvdA-lid, laat je voorlichten door een Amsterdamse hipster wat de huidige conformistische koers is.
– Onthoud: het is de schuld van Geenstijl. Altijd.
– Wilders is het gevaar. Als je een column gaat schrijven voor een statusverhogend kwaliteitsmedium, schrijf dan altijd iets met de strekking: ‘Wilders is het gevaar.’
– Zoek de middelmaat. Kantjes zijn er om van af te lopen. Om 17:00 uur houdt nieuws op te bestaan. In het weekend is de courant er voor de vrouwen.
– Koop een hoedje. Doe je haar in een knotje. Zet een tattoo op je pols. Maak selfies op festivals. Zorg voor een romandebuut bij één van de bekende Nederlandse uitgeverijen voordat je 25 bent. Bij voorkeur is dit een coming of age roman.
– Onthoud: de islam is vrede en tolerantie. Vrede en tolerantie verdienen geen kritiek.
– Onthoud: christenen zijn achterlijk en moet je zoveel mogelijk bespotten. Dat is vrijheid van meningsuiting.
– Onthoud: winst is vies. Commercie is bloedgeld. Subsidie is okee, zolang je het zelf krijgt, zoveel mogelijk.
– Een Nederlands kwaliteitsjournalist blijft zo veel mogelijk binnen de ring van Amsterdam.
– Interview altijd dezelfde hoogleraar, de lezer wil niet worden verrast en wil zeker geen nieuwe inzichten.
– Beschouw je eigen universum als de realiteit. Beschrijf uitsluitend deze realiteit. Laat je nooit afleiden door mensen die menen een heel andere realiteit te zien.
– Rancune moet een innerlijke drijfveer zijn. Iedereen met meer succes dan jij moet je zo hard mogelijk zien te raken. Daarbij is alles geoorloofd.
– Als het echt niet anders kan, zet dan zelfverzonnen lezersbrieven in om je ideologische gelijk alsnog aan de lezer op te dringen.
– Stel kritische vragen altijd op het juiste moment. Vraag je bijvoorbeeld af hoe geldig de peilingen van Maurice de Hond zijn als de PVV veel zetels heeft, dus niet als de PvdA veel zetels heeft.
– Maak achtergrondreportages over voedsel. Het liefst in een lijstje (‘de zeven gezondste gerechten’) en interview een BN’er. Je artikel zal dan gegarandeerd worden opgenomen in de dagelijkse Blendle-nieuwsbrief.
– Veracht het volk. Volk zijn tokkies. Allemaal. De journalist staat hoog boven het volk.
– Vluchtelingen zijn lief. Allemaal. Plaats altijd foto’s van vrouwen en kinderen bij een artikel over vluchtelingen. Stel nooit kritische vragen aan of over vluchtelingen.
– Vraag subsidie aan. Er zijn in Nederland onbeperkte fondsen voor ‘innovatie’ in de journalistiek en je hoeft er eigenlijk niet echt iets voor te kunnen.
– Als je echt talent hebt: ga iets anders doen. Je loopt anders het risico jezelf terug te vinden op tapijtegels onder systeemplafond met een mes in je rug. Iedereen haat getalenteerden. Nergens is haat zo levend als onder journalisten. Wie haat in de ogen wil kijken moet een gemiddelde redactie bezoeken.
– Laat zien dat je deugt. Altijd. Overal. Daarmee open je alle deuren in het Nederlandse medialandschap. Het magische woord voor alles, als ware het een sleutel waarmee alle poorten zijn te openen, is: ‘Deugen’.
– Benoem je vijanden. Vijanden benoemen wordt zeer gewaardeerd op redacties. Redacteuren hebben altijd heel veel vijanden. Samen een vijand hebben kweekt een band. Hoe meer vijanden je hebt hoe beter. Vijanden moet je vernietigen.
– Hypocrisie is een deugd. Hoe minder asielzoekers je in je eigen huis hebt, hoe harder je het opneemt voor het in huis nemen van asielzoekers.
– Frame de mensen die je interviewt zoveel mogelijk. Laat citaten die je niet bevallen opzettelijk weg. Trek citaten uit hun context en gebruik ze als streamers. Lok gasten voor je talkshow zonder gene in de val. Trek tijdens live uitzendingen ook altijd een gemene val open. Dit noem je dan: ‘Een spiegel voorhouden’.
– Beperk jezelf tot Nederland. De rest is bijzaak. Nederland is het centrum van de wereld. Als je over Amerika schrijft, besef dan: daar is iets goed (Democraten) of fout (Republikeinen).
– Laat je nooit verleiden tot verder denken. Je hebt per definitie gelijk. Daar zijn in Nederland journalisten voor.
– Ken geen medelijden. Nooit. Medelijden is wat een ander moet hebben (blijf dat ook bij de ander benadrukken!). Zelf moet je zo lang mogelijk doortrappen als iemand hulpeloos op de grond ligt. Dit is ‘goede journalistiek’.
– Zorg er voor altijd heel blij te zijn met een journalistieke prijs, ook als je, terecht, denkt dat het niks voorstelt. Een journalistieke prijs is het hoogst haalbare voor een middelmatig journalist in Nederland.
– Besef: als je niet op een Amsterdams gymnasium hebt gezeten en niet uit Amsterdam-Zuid of de grachtengordel komt sta je per definitie op achterstand.
– Europa is goed. Europa is het beste wat ons is overkomen. Kritiek op Europa is fascisme. Wijk nooit van deze leidraad af.
– Recenseer boeken nooit naar hun inhoud, altijd naar de schrijver. Foute schrijvers recenseer je per definitie negatief, ongeacht de inhoud van het boek.
– Treed nooit buiten je comfortzone. Blijf altijd in je bekende omgeving en omring je met een vast kliekje. Doe beslist nooit moeite je eigen vooroordelen te doorbreken. Stap niet zomaar op mensen af, zorg dat je niet nieuwsgierig bent, gebruik anderen alleen voor je eigen gewin, vergeet nooit gebruik te maken van het moment dat je vijand zich met zijn rug naar je toekeert: leg je dolk op een gemakkelijk te bereiken plek binnen handbereik.
– Lul nooit met mensen, maar altijd over mensen.
Als je bovenstaande tips ter harte neemt zul je gegarandeerd een vaste baan krijgen bij één van de vele Nederlandse kwaliteitsmedia. De mogelijkheid bestaat zelfs dat je het schopt tot chef van een katern of hoofdredacteur. Je bent vanaf dat moment verzekerd van een torenhoog inkomen en zoveel wettelijke arbeidsbescherming dat ze je nooit meer kunnen ontslaan. Als je mazzel hebt en de uitgeverij van je medium wordt verkocht aan een rijke beursganger kun je er persoonlijk miljoenen uittrekken waarna je voor een politieke middenpartij de rest van je leven in de Tweede Kamer en daarna Eerste Kamer mag zitten. Wil je dat niet dan kun je op latere leeftijd voorlichter worden bij een politieke partij of burgemeester van Hilversum.
