Vrijwel wekelijks vinden ze in Brussel plaats: ontmoetingen van ministers uit de EU-landen over allerlei EU-beleid. Vrijwel altijd is hun goedkeuring nodig om EU-beleid te kunnen invoeren. Er zijn raden over allerlei onderwerpen en dus zitten er allerlei ministers regelmatig in Brussel. Deze week was het onder andere de beurt aan minister Koenders van buitenlandse zaken. Hij ging namens Nederland naar de Raad Algemene Zaken. De grote vraag is: heeft de Tweede Kamer invloed op wat hij daar uitspookt?
De Tweede Kamer controleert de regering en zou dus moeten weten wat een minister in Brussel zegt. Het probleem laat zich raden: ministers vergaderen in Brussel grotendeels achter gesloten deuren en dus weet niemand wat Koenders daar zegt en of dat in overeenstemming is met wat de Tweede Kamer wil. Maar daar gaat nog een vraag aan vooraf: vertelt de Tweede Kamer de minister überhaupt welk standpunt hij namens Nederland moet overbrengen?
Dinsdag was de Raad Algemene Zaken in Brussel, waar minister Koenders namens Nederland aanwezig was. Om te weten of hij handelt in overeenstemming met de wensen van de Tweede Kamer, moeten we terug naar een algemeen overleg van de week ervoor. Op 10 november kwam in Den Haag de vaste Kamercommissie voor Europese Zaken bijeen.
Dit bureaucratische thema – wat gaat de minister in Brussel zeggen? – is niet populair in Den Haag. Er zijn vijf Kamerleden aanwezig, inclusief voorzitter Malik Azmani (VVD). Bas van ’t Wout (VVD), Marit Maij (PvdA), Kees Verhoeven (D66) en Harry van Bommel (SP) zijn op komen draven, maar de rest vond het niet belangrijk genoeg.
Er is nog iets vreemds: dit overleg gaat over allerlei thema’s tegelijk, net als het overleg van Koenders in Brussel. De lijst thema’s is lang en dus kunnen niet alle Kamerleden over elk onderwerp iets zeggen. Het gesprek gaat werkelijk alle kanten op. De eerste zin van VVD’er Bas van ’t Wout is veelzeggend: “Welke top of raad bespreken we op dit moment? Er zijn zoveel bijeenkomsten in de EU.” Twee onderwerpen krijgen de meeste aandacht: een mogelijke Brexit en de situatie in Turkije.
Ten aanzien van de democratie in Turkije kwamen onlangs enkele kritische rapporten naar buiten. Deze werden om onduidelijke redenen pas uitgebracht na de verkiezingen terwijl ze al voor die verkiezingen uitgebracht hadden kunnen worden. Van ’t Wout vindt dit een slechte zaak en krijgt bijval van D66’er Verhoeven. Volgens Verhoeven maakt Nederland altijd een enorm punt van de democratie in Turkije. Koenders zou tegen de Europese Commissie moeten zeggen dat het uitstellen van dit soort rapporten echt niet kan.
De reactie van Koenders is veelzeggend: “ik ga daar niks over zeggen”. Volgens Koenders is deze kwestie puur de verantwoordelijkheid van de Europese Commissie en die wordt door het Europees Parlement gecontroleerd. Hij wil alleen kwijt dat de vertraging van de rapporten “opmerkelijk” is. Zo heeft Koenders zijn handen vrij om in Brussel over deze kwestie te zwijgen.
Er volgt nog een discussie over de mogelijke Brexit. Premier Cameron heeft de Britse eisen aan de EU bekend gemaakt. De Kamerleden komen nu met heel veel vragen. Wat vindt de minister van de Britse eisen? Mogen andere landen ook eisen stellen? Hoe wordt de Tweede Kamer betrokken? Hoe gaat het proces verder? Koenders kan er nog niets over zeggen want hij vindt de Britse voorstellen te vaag. De Kamer wordt te zijner tijd natuurlijk nog geïnformeerd, meldt hij.
Zo gaat dat dus. De Tweede Kamer kan de uitspraken van Koenders in Brussel sowieso nauwelijks controleren, maar ze geeft hem ook geen opdracht mee naar Brussel. Koenders doet in Den Haag geen enkele belofte of toezegging. Hij kan achteraf nooit aangesproken worden op wat hij in Brussel deed. Het meest boeiende komt pas gisteren: Turkije en de Brexit staan helemaal niet op de agenda in Brussel. Achteraf blijkt de Brexit wel besproken maar inhoudelijk worden we niets wijzer. We zullen nooit weten of en zo ja wat Koenders erover heeft gezegd en of dat in lijn is met wat de gekozen volksvertegenwoordiging wilde.
Eurofielen zeggen altijd dat lidstaten invloed op het EU-beleid hebben omdat nationale ministers in Brussel meevergaderen. Dat klopt alleen in theorie. Dan zou de Tweede Kamer hier bovenop moeten zitten.
Dit jaar doet Chris Aalberts onder de titel Bruslog – Brusselse logica – verslag van Europese politiek in Brussel, in Den Haag en in het land. Voor zijn verslaggeving is ook jouw financiële steun essentieel.
