Vanaf 1 januari is Nederland voorzitter van de Raad van de Europese Unie. Iedere lidstaat is bij toerbeurt een half jaar voorzitter. De suggestie van het voorzitterschap is dat Nederland opeens heel belangrijk is en meer te zeggen heeft dan normaal. En dus zijn er momenteel allerlei bijeenkomsten over het voorzitterschap. Deze week was er een conferentie van TEPSA, de “Trans European Policy Studies Association”: een club van onderzoeksinstellingen die er een traditie van maken de aanstaande voorzitter van advies te dienen.
Vrijdagmiddag vindt in Den Haag een bijeenkomst plaats waar dit advies wordt gepresenteerd. Studenten en wetenschappers zijn in een groot auditorium in afwachting van minister van Buitenlandse Zaken Bert Koenders die de adviezen zal komen aanhoren en erop zal reageren. Het lijkt logisch te veronderstellen dat als de minister hier tijd voor vrijmaakt, het advies er wel toe zal doen. Duidelijk is: wat burgers ook denken, de EU moet belangrijker worden. En de grenzen gaan niet dicht. Daar is geen twijfel over.
TEPSA heeft een lange lijst adviezen voor het Nederlandse voorzitterschap. De organisatie wil een EU-asielprocedure en verplichte spreiding van asielzoekers. In Syrië moet president Assad weg, de EU moet Russische propaganda in buurlanden tegengaan, de overschotten op de handelsbalansen van Nederland en Duitsland moeten naar beneden, er moet meer samenwerking komen op het gebied van energie en er moet welwillend met Britse eisen omgegaan worden om een Brexit te voorkomen, maar fundamentele principes van de EU mogen niet worden aangetast.
Koenders spreekt de zaal toe. Volgens Koenders ondergaat de wereld fundamentele veranderingen. De gebeurtenissen in Bamako laten zien dat er grote uitdagingen zijn. Mali lijkt wel ver weg, maar is dat niet. De uitdagingen voor de EU zijn volgens Koenders sinds de oprichting veranderd maar teamwork blijft nodig. Er is geen andere optie dan internationale samenwerking. Als de EU-landen het eens zijn over hun doelen, kunnen ze samen veel bereiken.
Volgens Koenders is er sprake van crisis binnen de lidstaten, tussen de lidstaten en in de Europese instituties. Het vertrouwen tussen de lidstaten en in elkaars instellingen neemt af. We mogen daarom niet inactief zijn maar moeten nu handelen. Landen hebben bij de vluchtelingencrisis verschillende belangen, maar toch moeten ze blijven samenwerken. Er moet onderlinge solidariteit zijn. Met andere woorden: ook Koenders wil door op de oude weg en neemt geen seconde de tijd om iets te zeggen over reële onvrede die er momenteel over de EU is.
De prioriteiten van het Nederlands voorzitterschap laten zich dan ook raden. Koenders meldt dat de interne markt niet goed genoeg werkt en moet verbeteren. Er moet tevens een energie-unie komen. De EU moet ook een globale actor worden om de vluchtelingen en de veiligheid het hoofd te kunnen bieden. U raadt het nooit: dit zijn precies de punten die ook in het TEPSA-advies staan. Applaus in de zaal.
Het is onwaarschijnlijk dat Koenders zijn beleidsvoornemens heeft aangepast aan TEPSA want de adviezen zijn dezelfde dag geschreven. Het is ook onwaarschijnlijk dat wetenschappers twee dagen lang al bestaande Nederlandse voornemens overschrijven en vervolgens doen alsof het hun eigen onafhankelijke advies is. Er is hier dus wezenlijk iets anders aan de hand: verschillende mensen komen op verschillende plekken tot precies dezelfde voorstellen. Hun redeneertrant, voorkeuren en idealen zijn simpelweg hetzelfde.
Dit is de basale werkelijkheid van het EU-debat: er bestaan wel andere ideeën over Europa, maar die worden in deze binnenwereld helemaal niet gehoord. Eurosceptische burgers komen niet naar dit soort bijeenkomsten om kritische vragen te stellen en eurosceptische politici vinden we alleen in het Europees Parlement, terwijl dat maar een van de vele plekken is waar over de EU wordt gepraat. Als eurosceptici echt iets anders willen – laten we zeggen: binnengrenzen herinvoeren – hebben ze echt een andere strategie nodig.
Dit jaar doet Chris Aalberts onder de titel Bruslog – Brusselse logica – verslag van Europese politiek in Brussel, in Den Haag en in het land. Voor zijn verslaggeving is ook jouw financiële steun essentieel.
