Op 25 november 1975 tekende Suriname voor haar onafhankelijkheid. Afgelopen vrijdag was dit exact veertig jaar geleden. Voor deze gelegenheid maakte VICE een documentaire over het belangrijkste exportproduct van het land: goud. Na jarenlange economische bloei lijkt er nu storm op komst. Door de dalende goudprijs, corrupte overheid en economisch wanbeleid dreigt het land de afgrond in te storten. Host Gwen Pol neemt je mee naar Suriname en laat zien met welke problemen Suriname kampt.
Vijf jaar na haar onafhankelijkheid, in 1980, beginnen de problemen voor het land. Desi Bouterse Pleegt een staatsgreep en het land wordt verscheurt door een jaren lange burgeroorlog. Hierna komt het land in een soort flow, vanwege de enorme hoeveelheden goud er in de grond zitten. Maar nu er een economische crisis aan zit te komen in Suriname, worden de problemen steeds duidelijker zichtbaar. Volgens de documentaire is het belangrijkste probleem de illegale goudwinning en de hoeveelheid kwik die hierbij wordt gebruikt. Kwik is heel erg schadelijk voor de gezondheid, en komt bij goudwinning met overvloed in het Surinaamse ecosysteem terecht.
In een gesprek met een gynaecoloog die onderzoek heeft gedaan naar de schadelijkheid van kwik op moeders en hun baby’s, komen schokkende gegevens naar boven. Zo blijkt het Suriname enige Zuid-Amerikaans land dat niet het Minamaverdrag heeft getekend (hierin staan afspraken over het gebruik van kwik). De documentaire legt in jip-en-janneketaal uit hoe kwik in het ecosysteem terecht komt, en ook wat de concrete consequenties hiervan zijn. De uitleg is erg duidelijk, en de gevolgen blijken schokkend.
Wat wellicht nog shockerender is, is de onwetendheid bij de mannen die in de goudindustrie werken. Dit wordt goed in beeld gebracht: deze arbeiders houden kwik met hun blote handen vast, en zijn zich van geen kwaad bewust. “Hoe schadelijk kan het zijn?” wordt gezegd door Milton Schmidt a.k.a. Robba, een goudzoeker die Gwen Pol meeneemt naar een plek waar hij goud wint. “Ik denk niet dat het zo schadelijk is”, vult hij aan.
Behalve ‘Robba’, worden er nog veel meer mensen aan het woord gelaten. De bekendste hiervan is Ronnie Brunswijk, ex-leider van het rebellenleger uit de jaren ’80. Nadat er een wapenstilstand kwam in 1992, ging Brunswijk eventjes de politiek in. In 2010 kon hij samenwerken met zijn voormalig aartsrivaal Desi Bouterse. Nu heeft hij zijn eigen stuk grond in het Lelygebergte, waar hij goud mag zoeken. Opvallend is dat Brunswijk als een van de weinigen een vergunning hiervoor heeft. Op het moment dat Gwen met hem over het verleden tracht te praten, slaat hij dicht. Het blijkt een onbespreekbaar onderwerp.
Volgens milieuactivist Erlan Sleur is iedereen bang voor Brunswijk. “Corruptie kan een land vernietigen, en dat gebeurt nu in Suriname”, meent Sleur. Waar de documentaire vooral inzoomt op de schade die de goudwinning het land aandoet, snijdt het hier een enorm nieuw onderwerp aan waar geen aandacht aan wordt besteed. Het statement van Sleur is gewaagd en roept veel vragen op, maar er komen geen antwoorden. Dat is jammer, want het probleem kan minstens net zo groot zijn als de illegale goudindustrie.
Al met al geeft de documentaire goed weer in welke mate de goudindustrie schadelijk is voor de Surinaamse volksgezondheid. Er worden veel verschillende personen aan het woord gelaten, met allen een compleet ander verhaal. Dit maakt het leuk om naar te luisteren, en ook de prachtige beelden van het Surinaamse landschap zijn een lust voor het oog.
Wel wordt je als kijker soms heel dom ingeschat: als iemand klaar is met zijn verhaal doen, herhaalt host Gwen de laatste twee zinnen nog even, maar dan met iets andere woorden.
Dat er niet wordt ingegaan op de vermeende corruptie waar Suriname mee kampt is jammer. De documentaire heet natuurlijk De gouden bergen van Suriname, en wil duidelijk op het verhaal achter de goudwinning wil focussen, maar laat nu een onderwerp liggen dat wel te berde wordt gebracht. Het is een indrukwekkende documentaire; de beelden zijn mooi, de geïnterviewden interessant en wat er aan bod komt, wordt heel duidelijk uitgelegd.
De documentaire De Gouden Bergen van Suriname is vanaf nu in zijn geheel te zijn bij VICE.
