Een van de mooiste soundtracks die ik ken is die bij de documentaire Dutch Harbour: Where The Sea Breaks It Back, een film die het dagelijks leven en de veranderende samenleving van een van de meest afgelegen leefgemeenschappen in de Verenigde Staten registreert. Zelf heb ik de film nooit gezien, maar de desolate muziek die The Boxhead Ensemble er onder zet geeft mij een beeld van een groep mensen die deze uithoek van de wereld hebben opgezocht om te ontsnappen aan de moderne wereld om er uiteindelijk alsnog door te worden ingehaald.
Sprekend wat dat betreft is de diepe teleurstelling die weerklinkt in een van de tekstsamples die door de dreigende strijkers en soundscapes is verwerkt, “… this was the last place to go…”. Een laatste vertwijfelde zucht van een vissersgemeenschap die niet mee wil in de vaart der volkeren.
Dit zelfde gevoel – ja, gevoel: veel willekeuriger dan dit krijg je het niet. – krijg ik bij Uut De Bron. Op zijn derde langspeler schetst Broeder Dieleman een sfeer van een verloren Zeeland. Een Zeeland dat dat traag krakend toegeeft aan de moderniteit, maar door alles heen haar traditionele karakter van kleine boeren- en vissersgemeenschappen probeert te behouden.*
Broeder Dieleman registreert op Uut De Bron zijn Zeeland, en doet dat met meer dan liedjes. Uut De Bron is een geluidsdocumentaire geworden, waarin de liederen van Dieleman een verklarende en structurerende functie hebben.
Het grote verhaal wordt echter verteld met behulp van soundscapes en flarden van Zeeuwse gesprekken die tezamen de sfeer van de Zeeuwse polder pakken. Het aanzwellend gesnor van één eenzame bromfiets, kerkklokken in de verte en het olijke vrij tsjirpen van vogels met in de diepe achtergrond de ruis van de wind of zee, de nummers op deze plaat zijn verbonden en omgeven door geluiden die het wijdse en “lege” landschap van Zeeland schetsen. Omgevingsgeluiden en half opgevangen conversaties die de kale folk van Dieleman verbinden en de nummers tot een geheel smeden.
Een geheel dat ook daadwerkelijk zo ervaren moet worden, daar Uut De Bron weliswaar uit verschillende nummers bestaat, maar op cd slechts in een track van 51 minuten te beluisteren is. Een logische keuze, de nummers los luisteren vermindert de kracht van het verhaal. Wil je werkelijk langs de mythes, mensen en geschiedenis van Zeeuws-Vlaanderen van Dieleman reizen, dan moet je een uur vrij maken. Een uur met koptelefoon op het hoofd en het boek waarin de cd komt op de schoot.
Uut De Bron is geen gemakkelijke plaat, maar als je die tijd neemt en onderwijl langs de teksten en foto’s in het boek waadt, waan je jezelf al snel in Dieleman’s verloren en in tijd bevroren landschap: een laatste plek van rust en onbereikbaarheid. Dichterbij folklore en traditie, even weg van de dorpen vernietigende stoomwals van de industrialisatie en moderniteit.
* Zo, mijnheer de recensent doet aan invulling. Cultureel antropoloog spelen op basis van tonen en tekst.
Dit artikel verscheen eerder bij Sounds Tilburg
