“Als je ijdeltuiten zoekt, moet je in het Comité van de Regio’s gaan kijken”, lachte de lobbyist me toe. “Welk Comité precies?” was mijn reactie. Deze instelling blijkt echt te bestaan: een Comité waarin lokale en regionale bestuurders uit Europa samenkomen om adviezen te formuleren over beleid wat lokale en regionale overheden raakt. Dit orgaan is zo belangrijk dat het zelfs in de Europese verdragen is opgenomen. Niemand heeft er ooit van gehoord en bij nadere beschouwing is dat voor het imago van de EU maar beter ook.
Dit Comité moet kijken of beleid van de EU wel nodig is: kunnen lagere overheden dat niet zelf oppakken? Zijn EU-regels wel uitvoerbaar op lokaal niveau? Aangezien de EU vaak het verwijt krijgt dat ze zich met te veel kwesties bemoeit, lijkt dit Comité op het eerste gezicht best nuttig. Is het dat ook? Hebben we invloed op wat dit Comité doet? Kunnen ze ter verantwoording worden geroepen als ze iets verkeerd doen?
Het Comité van de Regio’s (CvdR) bestaat sinds 1994 en heeft 350 leden. Nederland levert 12 leden en daarnaast 12 plaatsvervangende leden. Wie er in het Comité zitting mag nemen is een bestuurlijke kwestie. De helft van de leden zijn van de provincies, de andere helft van de gemeenten. De provinciale leden worden geselecteerd via het Interprovinciaal Overleg (IPO), de gemeentelijke via de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG).
Deze verenigingen bepalen intern wie er in het CvdR mag plaatsnemen. Volgens ingewijden wordt er om een plaats in Brussel “gevochten”. De reden laat zich raden: er is geen enkele transparantie waarom iemand gekozen wordt en vervolgens is er helemaal geen controle meer op wat men er uitspookt. Zowel het IPO als de VNG kunnen – of willen – geen openheid geven waarom de huidige leden zijn gekozen en geen anderen.
De leden komen voor elke vergadering van het Comité samen om hun standpunt te bepalen. Het uitgangspunt is dat ze een gemeenschappelijk standpunt formuleren over de adviezen die het Comité in zijn geheel uitbrengt. Er zijn naast een vergadering van alle Nederlanders samen ook politiek gekleurde fracties als in het Europees Parlement. Erg veel maakt het niet uit, want volgens ingewijden is het politieke verschil sowieso minimaal.
Er zijn voor Nederland alleen burgemeesters, wethouders, commissarissen van de koning en gedeputeerden lid. Zonder die functie kunnen ze niet in dit Comité zitten. Daarmee is ook direct duidelijk wie hen moet controleren: de gemeenteraad of de provinciale staten. Doen ze dat ook? De Nederlandse leden zijn allen door ThePostOnline benaderd. Ze hadden weinig zin om te antwoorden: drie van de twaalf leden antwoordden op de vraag hoe ze zich verantwoorden.
Hans Janssen, CvdR-lid en burgemeester van Oisterwijk meldt dat “er verantwoording in de breedte is”, door samenwerking en afstemming met experts en door informatie aan het College en het presidium. Daarnaast legt hij verantwoording af aan de VNG-commissie Europa: een interne commissie waar de buitenwacht niets van hoort. CvdR-lid Rob Jonkman, wethouder van de gemeente Opsterland, zegt dat er “geen speciale verantwoording richting de gemeenteraad” is. Verantwoording gebeurt ook hier via de VNG.
De gemeenteraadsleden die de CvdR-leden zouden moeten controleren geven hetzelfde beeld. Burgemeester Annemiek Jetten van Sluis is lid is van de CvdR, maar de fractievoorzitters van CDA, Nieuw Gemeentebelang en SP reageren niet op de vraag hoe zij zich over haar werkzaamheden verantwoordt. In de provincie Noord Brabant zwijgen de fractievoorzitters van CDA, PVV en SP over de verantwoording van CvdR-lid en Commissaris van de Koning Wim van de Donk. In Noord-Holland zwijgen de fractievoorzitters van VVD en D66. De PVV volgt het kritisch, zeggen ze.
De Delftse burgemeester Verkerk is eveneens CvdR-lid. D66-fractievoorzitter Huub Halsema meldt dat er “zo nu en dan een terugkoppeling over Europese ontwikkelingen is”. Het zou zelden of nooit voorkomen dat Europa prominent op de raadsagenda staat. De lokale democratische controle zou matig zijn omdat raadsleden er de tijd niet voor hebben in de CvdR-vergaderingen te duiken. STIP-fractievoorzitter Dorris Derksen beoordeelt vooral of “een nevenfunctie meerwaarde heeft voor Delft.” Verkerk heeft in Brussel dus carte blanche.
Cor Lamers – delegatieleider en burgemeester van Schiedam – noemt dat de officiële lijn: er moet toestemming verkregen moet worden van de gemeenteraad of provinciale staten en daarmee is “de formele verantwoordingsplicht afgerond”. Carte blanche dus. Gemeenteraden en provinciale staten weten niet wat hun bestuurders in Brussel adviseren. En omdat de adviezen toch gaan over alle gemeenten samen, vindt iedereen dat ze wel wat beters te doen hebben dan de suffe adviezen van CvdR te controleren, al is het maar omdat die toch weinig gewicht in de schaal leggen.
Nooit eerder konden bestuurders hun ijdelheid zo goed etaleren met zo weinig tegenspraak.
Dit jaar doet Chris Aalberts onder de titel Bruslog – Brusselse logica – verslag van Europese politiek in Brussel en Den Haag. Voor zijn verslaggeving is ook jouw financiële steun essentieel.
