Je kon erop wachten. De zweefpedagogen zijn weer helemaal terug. Zij zullen de samenleving redden van de robotisering. Het Nieuwe Leren bedreigt ons weer van alle kanten. Weet u het nog, het Nieuwe Leren, twintig jaar geleden? Hoe het onderwijs helemaal anders moest? Er moest een nieuwe mens worden opgeleid: gericht op fijn samenwerken, op zelfontplooiing, en vooral: creatief! Want de wereld veranderde. Het internet kwam eraan, iedereen ging multitasken, en ondertussen verhuisde alles wat met domme productie te maken had, naar het Verre Oosten, naar China. Wat konden wij in West-Europa daar tegenover stellen? Hoe zouden we straks ons brood verdienen? Nou, makkelijk! Door slimmer te zijn dan de Chinezen! De nieuwe, zelfbewuste, creatieve mens – dát zou onze meerwaarde worden. Die hadden ze in China niet! En zo werd het Nieuwe Leren geboren. Leerlingen kregen geen les maar ploeterden in groepjes, ondervroegen elkaar naar de leerdoelen, moesten alsmaar zelfanalyses schrijven – afijn, en we weten allemaal hoe het afliep. Met een unieke, massale demonstratie in Den Haag waarbij leerlingen de regering smeekten of ze alsjeblieft iets nuttigs mochten leren. Daarna maakte de Commissie-Dijsselbloem korte metten met de zwevende idealen in het onderwijs. De voorstanders likten hun wonden. Maar ze waren niet verslagen. Want ziet, ze zijn er weer.
Zodra iemand roept dat de wereld enorm gaat veranderen, roept een ander dat het onderwijs ‘dus’ moet veranderen. Dat de oude vakken niet meer voldoen. En aangezien niemand enig idee heeft wat leerlingen dan wél zou moeten leren, grijpen de zweefpedagogen dan hun kans. Helemaal geen vakken! Een nieuwe wereld vraagt om een nieuwe mens! Honderd jaar geleden klonk deze kreet tijdens de komst van het socialisme. Twintig jaar geleden waren het dus de Chinezen die deze cognitieve Sprong Voorwaarts noodzakelijk maakten. En nu is het de robotisering. Wat robots gaan ons vervangen. Hier, maar ook in China. Eenvoudige productiebanen verdwijnen al in hoog tempo. Robots nemen de taken over. Nog even en de resterende werknemers op de werkvloer worden ook nog eens gecoacht, beoordeeld en psychologisch begeleid door robots. En de intelligente robot weet van geen ophouden. De buschauffeur, de arts, de rechter – het kan allemaal door robots worden gedaan. Duizenden opleidingen kunnen de komende decennia worden afgebouwd. Een handvol superprogrammeurs volstaat. (Het eenvoudige programmeren geschiedt door intelligente robots).
Kortom, we hebben weer eens geen idee wat voor werk de komende generaties zullen gaan doen. En dus dringen de zweefpedagogen naar voren. Want zij weten wat computers nooit kunnen doen, maar wij wél: jezelf ontplooien! Je unieke persoonlijkheid ontdekken! Creativiteit! En het lijkt wel alsof zij het pleit al hebben gewonnen. Dat we niet meer kunnen ontkomen aan het Nieuwe Nieuwe Leren. Wanneer NRC Handelsblad twee pagina’s vult over de opmars van de robotisering (naar aanleiding van het WRR-rapport ‘De robot de baas’) dan lezen we onder het kopje ‘is het onderwijs klaar voor de robots?’ eerst iets over de noodzaak van bijscholing (want je wordt vervangen door een ding), en daarna volgt de blijkbaar onvermijdelijke constatering:
“En het ligt voor de hand dat het onderwijs zich meer richt op sociale vaardigheden, het stellen van vragen, creativiteit en empathie; vaardigheden die computers nog heel lang niet zullen hebben.”
Computers halen ons ook op dat vlak binnenkort in. Maar waar het om gaat is dat de zweefpedagogiek er blijkbaar in geslaagd is om haar afgelikte boterham opnieuw naar voren te schuiven. We zijn er weer ingetuind. (Ach, we geloven nu eenmaal allemaal graag dat we uniek en aardig zijn.) Dikke kans dat het onderwijs de komende jaren weer volledig overhoop wordt gehaald, en dat we te maken krijgt met hetzelfde treurnis wekkende programma dat twintig jaar geleden zo’n ellende veroorzaakte.
Maar gelukkig, volgens de WRR hoeft het zo ver niet te komen. Medewerker Monique Kremer vertelt in dezelfde krant dat de burger aan de macht is. Volgens haar is de kernvraag welke taken en verantwoordelijkheden ‘wij’ voor onszelf willen behouden:
“Als je nou vindt dat beslissingen in bijvoorbeeld de zorg nog genomen moeten worden door menselijke artsen, moet je daar rekening mee houden met hoe je hun onderwijs inricht.’ [over de rechtspraak:] ‘Maar wil je dat een oordeel wordt geveld door een robot of een mens?’ [de burger moet daarover beslissen, en:] ‘Pas dan kun je besluiten op welke specifieke vaardigheden je in het onderwijs wil inzetten.”
Kremers is met haar ‘als je nou vindt…’ nog wereldvreemder dan al die zweefpedagogen. Zolang de politiek de zorg uitknijpt, en de verantwoordelijkheid daarvoor teruggooit in de schoot van familie, vrienden en buren, heeft de robot op dat terrein een gouden toekomst. En denkt Kremers werkelijk dat ‘wij’ kunnen beslissen welke intelligente robots er mogen worden ontwikkeld, door de softwaregiganten, door de auto-industrie of Big Pharma? Heeft Kremers enig benul hoe de wereld in elkaar steekt? Dat op dit moment de beslissingen hierover al worden genomen?
Een voorbeeldje: Google komt binnenkort (in samenwerking met de farma-industrie) met een polsband die continu de gezondheidstoestand van de drager meet. De gegevens worden direct doorgestuurd naar… de huisarts? Nee. Waarom zou je? Een intelligente computer geeft direct een diagnose, en de pillen die hij voor u verzint, liggen de volgende morgen op de deurmat. Niemand van ‘wij’ heeft om deze polsband gevraagd. Het waren hooguit de aandeelhouders van Google en van de pillenfirma’s. Nu wordt de band nog aangeprezen voor specifieke risicogroepen. Straks hebben we er allemaal een. Dan heeft u geen huisarts meer nodig. Dan heeft u een goed gesprek met uw polsband.
