Op dit moment woedt er in de Nederlandse politiek een terechte discussie over het feit dat Saoedi-Arabië een wrede dictatuur is waar de mensenrechten op ernstige wijze geschonden worden, en die het gedachtegoed dat aan veel van deze mensenrechtenschendingen ten grondslag ligt, het wahhabitisch gedachtegoed, exporteert. Reeds diverse malen is al aangetoond dat Saudi-Arabië op veel punten weinig van het Kalifaat van ISIS verschilt.
We kennen deze feiten al jaren. Maar heeft het ons buitenlandbeleid beïnvloed? Nee. Saudi-Arabië is al decennialang een bondgenoot van het Westen, en zolang het koningshuis van de Al-Sauds aan de macht is zal dit ook wel zo blijven. En het is niet het delen van waarden dat ten grondslag ligt aan dit feit, maar puur politiek pragmatisme. Saoedi-Arabië is simpelweg te groot, te rijk aan olie, te welvarend, te strategisch gelegen en te invloedrijk om als bondgenoot te laten vallen.
In theorie zouden waarschijnlijk maar weinig Westerse landen er rouwig om zijn als het Saudische koningshuis, dat het wahhabisme overal ter wereld verpreid, jihadistische groepen in het Midden-Oosten steunt, en haar eigen burgers ernstig onderdrukt zou ophouden voort te bestaan. De vraag is alleen wat voor regime er voor de Al-Sauds in de plaats zou komen. De kans is aanzienlijk dat het alternatief voor het Saoedische koningshuis nog minder fris is. Met de Al-Sauds kan redelijk zaken gedaan worden. Maar een democratie in een land vol salafisten die decenialang gehersenspoeld zijn door het wahhabisme? Bovenop een enorme olievoorraad, met een kapitaal aan buitenlandse reserves, stapels Westerse wapens en strategisch gelegen in het Midden-Oosten? Dat is een recept voor het Kalifaat op steroïden.
Regime change in Saoedi-Arabië biedt op de korte termijn dan ook geen oplossing. Het huidige Saoedi-Arabië kun je niet zonder grote risico’s veranderen, noch is het verstandig om het Saoedische koningshuis te laten vallen. In plaats daarvan zou de Saoedische bevolking geleidelijk aan rijp gemaakt moeten worden voor democratie. Pas dan kun je echt gaan democratiseren. Want landen die geen liberale traditie, noch een bevolking, hebben die het liberaal-democratische gedachtegoed aanhangt plotseling democratiseren heeft vaak desastreuze gevolgen. De geschiedenis staat bol van voorbeelden die dit illustreren. Wat dan ook nodig is, is de kern van het probleem dat ten grondslag ligt aan zowel de mensenrechtenschendingen in eigen land als het steunen van jihadisten in het buitenland, het wahhabisme, te bestrijden. In plaats van dit wahhabisme overal ter wereld te verspreiden zouden de Saoedi’s gedwongen door middel van stille diplomatie ertoe gedwongen moeten worden het wahhabisme in eigen land tegen te gaan, met name door middel van veranderingen in het onderwijs, de politiek en het rechtssysteem.
En om hiertoe in staat te kunnen zijn zouden Westerse landen ernaar moeten streven zo snel mogelijk onafhankelijk van de Saoedi’s te worden op het gebied van energie. Alleen een groene revolutie kan dit bewerkstelligen. Pas vanuit een positie van onafhankelijkheid op energiegebied zullen Westerse landen in staat zijn echte druk uit te oefenen op het koninkrijk.
Tot die tijd kunnen we als Westerse landen ons nog zo moreel hoogdravend opstellen, Saudi-Arabië bekritiseren, en haar mensenrechtenschendingen en buitenlandbeleid veroordelen, het zal onze eigen politiek ten aanzien van dit land niet fundamenteel wijzigen. Het is een feit dat de huidige Saoedische binnen- en buitenlandse politiek zal moeten veranderen. Maar dit zal een lange-termijn proces zijn. Want regime change in Saoedi-Arabië op de korte termijn houdt immers grote risico’s in. Zowel voor het land zelf als voor ons.
