Regeren is vooruitzien. Dat vraagt vooral om inzicht in de scharnieren die onze geschiedenis laten piepen. Vanuit die gedachte hier een vooruitblik op het politieke jaar 2016.
We laten 2015 achter met vele spraakmakende scharnieren. Zoals het politieke lawaai over de pgb-chaos. Een staatsecretaris die uitglijdt over het spoor. Of een minister, staatssecretaris en Tweede Kamervoorzitter die alle drie vallen over één bonnetje. Eveneens was er volop getob over het Groningse gas. Alsook over een vluchtelingenstroom die verwelkomd werd met luidruchtige inspraakavonden. Dit alles ingebed in het buitenlandse nieuws van het Oekraïne-conflict naar de Griekse crisis tot de ISIS-terreur in Parijs.
Het komend jaar is uiteraard de ontwikkeling van de Europese Unie één van de cruciaalste scharnieren. Europa leidt nog meer dan ooit tot veel gespreksstof. Dit vooral omdat Nederland het eerste halfjaar EU-voorzitter is. Maar ook vanwege het dreigende Brits referendum over hun EU-lidmaatschap in mogelijk al de tweede helft van het jaar.
Om alle Europese kikkers in de kruiwagen te houden, moet er toch gesleuteld worden aan de rol van de EU. Daarbij wint steeds meer de gedachte terrein dat teruggegaan moet worden naar een EU van back to basics.
In deze Europese storm van meer Brusselse bescheidenheid is een gure Oostblokwind te verwachten onder invloed van de nieuwe Poolse eurosceptische regering. Daarentegen kan juist de Poolse EU-president Tusk – alhoewel hij misschien geen groot sprekers is – de man zijn die als compromissensluiter de EU op koers weet te houden.
Dit terwijl in 2016 ook de spektakelfilm Emperor in première gaat. Een film over Karel V die vijfhonderd jaar geleden vrijwel geheel Europa in zijn eentje bestuurde.
Op 8 november zal de uitslag van de Amerikaanse presidentsverkiezingen een belangrijke duw aan de zogeheten geopolitiek geven. Mogelijk nog daarvoor kan in de Syrische crisis het keerpunt zich aandienen als het Westen de relatie met Poetin weet te normaliseren. Dit kan dan het begin zijn van het einde van het ISIS-probleem. Maar het zal niet zonder bloed, zweet en tranen gaan. Hoe nauwer ook de positie wordt van de taaie ISIS-organisatie, hoe groter de dreiging van aanslagen.
De situaties in Griekenland en Oekraïne lijken echter al snel stabieler te worden. Bovendien biedt de verbeterde verhouding met Iran nieuwe politieke en economische kansen. Verder is te hopen dat we in juni te horen krijgt dat de VN ons als tijdelijke lid voor de Veiligheidsraad heeft gekozen in 2017 en 2018. Zeker is wel dat circa 300 Nederlandse militairen nog tot eind 2016 actief zullen zijn bij de VN-missie in Mali.
In 2016 komen we eindelijk echt goed uit de recessie met een economische groei van mogelijk meer dan 2 procent. Dit nog eens aangejaagd door het nieuwe belastingplan dat leidt tot een lastenverlichtingsfeestje voor de portemonnee van de meeste Nederlanders. In dit ‘koopkrachtige’ jaar trekt ook de woningmarkt verder fors aan. Alleen de werkloosheid neemt maar langzaam af en blijft zo een pijnpunt.
Dat zonnige economische jaren aanbreken, past ook helemaal in de inzichten van futurologen: met de participatiemaatschappij zitten we in de laatste fase van de vijfde technologische revolutie. Waarbij we de financiële crisis als systeemcrisis achter ons laten. Deze fase zit weer volop bloei die rond 2025 zou moeten leiden tot de zesde technologische revolutie door een big bang zoals de vijfde begon toen Intel in 1971 de computerchip introduceerde.
Technologische vernieuwingen krijgen door deze bloei een versnelling. Zoals de slimme brillen van de nieuwe versie van de Google Glass tot hippe varianten van Ray Ban. Ook gaan we meer experimenten zien met de zelfrijdende elektrische auto. Die ontwikkeling kan zelfs dé sturende rol spelen in de omschakeling naar de volgende technologische revolutie. Zoals de vierde technologische revolutie van olie, auto en massafabricage begon met de introductie van de T-Ford.
Het klimaatbeleid krijgt in het nieuwe jaar een stevige boost. Niet alleen door pretentieuze politieke besluiten zoals bij de laatste Klimaattop in Parijs. Maar vooral juist door inzet uit de samenleving en het bedrijfsleven zelf. Buurtbewoners gaan bijvoorbeeld steeds meer gezamenlijk zonnepanelen aanschaffen mede door hogere korting op hun energiebelasting.
Ondanks het hoger beroep in de klimaatzaak neemt het kabinet veel aanvullende milieumaatregelen. Belangrijk daarbij zijn de uitkomsten van een onderzoek naar de effectiviteit van CO2-reductiemaatregelen die begin 2016 worden gepresenteerd. De ingrijpende voorstellen leveren wel stevige spanningen op binnen het kabinet zoals tussen de groene emotionele Samsom en de economisch rationele Rutte.
We hoeven zo niet verbaasd te zijn als zelfs de discussie over het politiek beladen kilometerheffing weer opborrelt. Maar de techniek gaat zo razendsnel dat de auto al sneller dan we nu denken niet of nauwelijks nog vervuilend is en sjoemelsoftware overbodig maakt.
De asielzoekers oefenen een zware druk uit op het toch al tanende vertrouwen in de politiek. In 2015 kwam de grootste stroom ooit aan. In 2016 moet blijken of we dat als samenleving aankunnen. De integratie van alle ‘statushouders’ wordt sowieso een utopiaans sociaal experiment.
Het is ook één van de stuwende krachten achter de tweedeling in de maatschappij die zich verhard doorzet. Waarbij een sterk verschil is te zien tussen opvattingen van hoger en lager opgeleiden. Mede zo komt vernieuwing van het onderwijs steeds meer in beeld. Zoals de in 2016 aangekondigde wet dat vernieuwende onderwijsconcepten mogelijk maakt die beter aansluiten bij de wensen van ouders en leerlingen.
Daarbij zal het gebrek aan gedeelde ambities tussen PvdA en VVD het komend jaar politiek gezien weinig zonnig maken. Vooral in de eerste helft van het jaar speelt dat Wilders in de kaart. Of op 6 april bij het referendum over het associatieverdrag EU-Oekraïne voldoende opkomst is ofwel een instemmend ‘ja’ krijgt, is dan ook sterk de vraag.
Maar aan het einde van het jaar richting de verkiezingen in 2017 verschuift de aandacht naar andere hete hangijzers zoals hervorming van het belastingstelsel. Bovendien moet gezien de aantrekkende economie en de political business cycle zoals in het jargon heet, voor Rutte II het oogstjaar aanbreken. Na het zuur kan dan het ware zoet worden gevonden. Voor premier Rutte is dat zijn ticket naar een Rutte III. De omstreden Teevendeal is dan ook inmiddels teruggedrongen naar de achterkamertjes van onze geschiedenis.
