Gloria Wekker betoogt in De Correspondent dat er een causaal verband is tussen het imperialisme van Nederland en het huidige racisme. Met andere woorden: doordat Nederland imperialistisch was, is het nu racistisch. Dit is nogal twijfelachtig. Het is namelijk makkelijk aan te tonen dat landen die geen imperialistische traditie hebben ook racistisch of misschien zelfs racistischer zijn. En dat landen die imperialistisch waren onder de meest tolerante landen ter wereld vallen.
Wekker betoogt dat doordat Nederland een wereldrijk wist te worden, er gevoelens van superioriteit jegens andere volkeren ontstond. Deze gevoelens zijn nooit helemaal verdwenen. In de ogen van de ‘witte’ mens, is iedere zwarte nog een schoonmaker, bediende of iemand van de garderobe. Zelfs een zwarte hoogleraar of advocaat zou door veel witte mensen nog steeds zo worden gezien ‘omdat deze verhoudingen ooit zo waren’.
“Het belang van imperialisme en diens dienaar ras voor identiteit worden stelselmatig ‘vergeten’, onderdrukt en ontkend. Het kleine Nederland heeft er eeuwenlang een imposant imperialistisch rijk op nagehouden. Toch heeft het dat nooit echt willen weten. Dat heeft grote gevolgen voor de racismediscussie: we blijven vergeten, ontwijken en ontkennen. Tijd voor een einde aan dat imperialisme.”
Volgens de World Values Survey kennen de westelijke continenten (Europa, Noord-Amerika en Oceanië) juist een hoge mate van tolerantie: het werelddeel scoort het laagst op racismecijfers; het is volgens Pew Research het meest multireligieuze werelddeel; en tot slot is dit werelddeel ook nog het meest tolerant naar andersgeaarden.
Het gaat niet zonder slag of stoot, dat is waar, maar de huidige situatie is historisch en geografisch ongeëvenaard. Het is overigens interessant om te zien dat werelddelen die geïncorporeerd zijn in het westerse wereldbeeld, zoals Oceanië en Latijns-Amerika, ook erg hoog scoren op de lijsten omtrent tolerantie.
Dit roept een zeer prangende vraag op: als imperialisme, ras en racisme onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn, hoe kan het dan dat precies de zeer imperialistische landen, Engeland, Nederland, Spanje, Zweden en de Verenigde Staten de landen zijn die deze hoge mate van tolerantie kennen?
Het spreekt natuurlijk voor zich dat er in deze landen nogal wat verschillen zijn. Maar het feit dat verschillende imperialistische landen verschillend scoren, is alleen maar een extra kritiek op de causaliteit tussen het imperialisme en het racisme, zoals gelegd door Wekker.
Evengoed kun je betogen dat, doordat imperialistische landen veelvuldig in contact kwamen met andere volkeren, er een veel langere traditie bestaat van het in contact treden met de Ander, waar ook een relativering van het zelf mee gepaard ging
Zoals de filosoof Sloterdijk aantoont in zijn boek Het Kristalpaleis is 1492, het begin van de ontdekkingsreizen en daarmee ook van het imperialisme, tevens het begin van de relativering van het zelfbeeld van de westerse mens.
De hierboven genoemde statistieken tonen het causale verband van Wekker niet aan, ze spreken het eerder tegen. Indien zij de oorzaak in het imperialisme blijft vinden, terwijl dat niet aantoonbaar juist is, wordt de discussie op verkeerde gronden gevoerd.
Vanuit het hedendaagse racisme wordt het imperialisme aangevallen om van daaruit weer het racisme te begrijpen. Dat is een onvruchtbare weg: racisme komt niet voort uit het imperialisme, maar uit iets veel diepers. En niet alleen het westen doet daaraan mee, maar alle werelddelen.
Racisme willen begrijpen of op willen lossen door uit te gaan van het imperialisme, staat gelijk aan de dokter die zegt dat je moet stoppen met roken wanneer je last hebt van je grote teen. Puur omdat hij zo’n hekel heeft aan het roken. Er kan een causaal verband te vinden zijn tussen de sigaret en de pijn, maar de kans is aanzienlijk groter dat dit verband er gewoonweg niet is en dat de arts een politiek spelletje speelt.
Hoe komt het dat de voorheen imperialistische landen het meest tolerant blijken te zijn? Hebben die landen in de tijd tussen de hoogtijdagen van het imperialisme en het heden een ontwikkeling doorgemaakt die ten grondslag ligt aan die tolerantie? Of ligt het misschien zelfs aan het imperialisme zelf? Dit zijn vragen die Wekker dient te stellen. Als zij door blijft gaan op het spoor van de causaliteit tussen het imperialisme en racisme zal ze geen station verder komen.
