Het beloofde eindelijk weer een spannende debatavond te worden voor de Republikeinen. Het was tenslotte een woelige week in Washington: Obama sprak enkele dagen eerder zijn laatste State of the Union uit terwijl op datzelfde moment de meest favoriete staatsvijand van de Republikeinen, Iran, 10 Amerikaanse mariniers vasthield.
Daarnaast was er nog wat nieuws over Hillary haar emails en als klap op de electorale vuurpijl komt binnenkort Michael Bay’s film over Bengazi uit. Een Black Hawk Down achtige film die het verhaal verteld van stoere Amerikaanse soldaten en politieke (lees: Hillary’s) fuck ups. Kortom: genoeg anti-Democratisch koren op de Republikeinse molen.
Ook viel er genoeg te smullen in het Republikeinse kamp. Zo had kandidaat Ted Cruz een beetje gerommeld met een Goldman Sachs lening voor zijn campagne in 2012, en had de financiële topman van kandidaat Carson zichzelf exorbitante bedragen uitgekeerd en werd ettelijke uren voor het debat gewipt uit het campagneteam. Het is onwaarschijnlijk dat dit voorval Carson de das om zal doen: de snelle daling in de peilingen in Iowa (11 procent) wijzen namelijk al op een enkeltje vergetelheid. Cruz staat ondertussen bovenaan in Iowa (25 procent), Trump tweede (22 procent) maar hoeft deze ook niet per se te winnen.
Toch is de overwinning nog niet zeker (foutmarges zijn a bitch) dus staat er vooral voor Cruz veel op het spel. Ondertussen hopen de nummers drie-tot-oneindig op een doorbraak, wat verklaart waarom ze elkaar afgelopen dagen te lijf gingen. Jeb! viel Christie aan over de gezondheidszorg (Medicaid), Rubio Cruz over zijn BTW-voorstel en Jeb! zelfs zijn eigen tovenaarsleerling uit Florida, Rubio, over immigratie.
Hoog tijd voor bier en chips dus.
Maar eerst mochten de second tier kandidaten in het pierenbadje debatteren. Saillant detail: drie van de twee kandidaten (Fiorina en Huckabee) hebben op het Grote Mensen podium mogen staan, maar zijn recentelijk weer terug gestuurd naar de kindertafel.
Waarom doen deze lui eigenlijk nog mee?
Zoals wel vaker gebeurt bij presidentskandidaten: ze stoppen niet zodra ze geen kans meer hebben, maar zodra ze geen geld meer hebben. Kansloze (maar solvente) kandidaten kiezen ervoor in de race te blijven omdat ze hopen op een magische politieke wederopstanding (zoals Gingrich in 2012 post-Iowa), maar met name om de toekomst zeker te stellen. Op een gegeven moment is het niet langer een campagne voor de baan in het Witte Huis per se, maar voor elk willekeurig baantje in de goed betaalde politieke banen-carrousel. Voor dat laatste scenario is het handig als mensen je naam en gezicht kennen, en hoe kun je dat beter regelen dan prime time praatjesmaken op nationale tv?
Het debat bleef juist daarom in de eerste ronde zeer matjes: de kandidaten waren vooral bezig zichzelf te profileren. Het werden drie zeer bijzondere open sollicitaties.
Huckabee deed vooral heel veel Samsommetjes: zo had hij gesproken met een kiezer buiten de Walmart, met een ziekenhuis-zuster genaamd Katie die 15 uur per dag werkte, een fabrieksarbeider die veertig jaar had gewerkt op “a concrete floor” en haalde in zijn slot-statement ook een kiezer aan die iets zei over de 10 geboden. Want “how can God bless America if we kill 4000 babies a day” – vroeg Huckabee zich af.
En dan was daar nog Santorum: die vond vooral dat er meer dynamiek moest komen, en om dat kracht bij te zetten begon hij zelf heel snel en onverstaanbaar te ratelen – en dat was ook alles wat bleef hangen van zijn bijdrage.
Fiorina kreeg pas 3 dagen geleden te horen dat ze niet meer welkom was op de main stage, dus die was duidelijk nog volop in de rouwverwerking. Ze haalde continu fel uit naar Hillary: zo zei ze in haar openingsstatement “in tegenstelling tot andere vrouwelijke kandidaten (lees: Hillary) ben ik wél graag bij mijn echtgenoot”. Ook wist ze als voormalig HP-topvrouw te vertellen dat “you don’t wipe a server with a towel” – hiermee direct refererend aan een (uitermate slecht) grapje van Hillary Clinton toen haar werd gevraagd naar verdwenen documenten op haar server. Weinig inhoudelijk en bovenal weinig realistisch: de kans dat Pasen en Pinksteren op 1 dag vallen is nog groter dan dat Fiorina op het podium terecht komt met Hillary.
In de openingsstatements kwamen met name Ted Cruz en Marco Rubio goed uit de verf, Jeb! bleef een beetje in het midden hangen en John Kasich en Ben Carson waren (zoals gewoonlijk) totaal niet te volgen. Zo klaagde vakgenoot Max Boot dat Ben Carson die het fenomeen oorlog uitlegt even pijnlijk is als een politicoloog die een practicum hersenchirurgie geeft. Carson mompelde namelijk wat over simultane cyber en dirty bombs in de exo-exo-sfeer die nucleair af zouden kunnen gaan en het elektriciteitsnet zouden kunnen uitschakelen. Kasich noemde in zijn openingsstatement zo vaak de term “tax cut” dat hij uiteindelijk struikelde over zijn eigen woorden en moest constateren dat “tax cuts cuts taxes”. Meest treffende omschrijving: Kasich is de beige vierdeurs sedan in het GOP-veld. Totaal nietszeggend dus.
Christie was vooral de hele avond bezig zijn eigen prestaties op te sommen en sprak voor het gemak alvast van “the Christie government”. Marco Rubio was zoals altijd behendig en retorisch sterk, maar de vraag is of het genoeg is. Zo rondde hij consequent zijn argumenten af met een uitsmijter: “If we do not know who you are, you are not getting into the US” , “Terrorists and ISIS do not buy their guns at gun shows” zijn slechts enkele voorbeelden van Republikeins resonerende pareltjes. Rubio blijft consistent sterk, en past een marathon man-strategie toe – maar daarover later meer.
Ted Cruz werd al snel geconfronteerd met de beschuldiging van The New York Times dat hij niet netjes zijn leningen van Goldman Sachs had vermeld. Met puppy ogen keek hij in de camera en roundhouse-de en Chuck Norris-te zich er een weg uit. Hij en zijn vrouw Heidi zijn namelijk niet zo rijk als Hillary Clinton en zagen zich gedwongen in de campagne van 2012 voor de Senaat (denk vioolmuziek) al hun bezittingen als onderpand op te geven aan de grote boze bank. En ja, van de twee openbare formulieren waarin hij dit soort dingen moet opgeven had hij er maar eentje ingevuld. Dus waar hebben we het over. Dat Ted Cruz een netto waarde van 4.5 miljoen dollar heeft en het eerder leek op het doorsluizen van liquide middelen via het bedrijfje van zijn vrouw Heidi maakt niets uit: de Republikeinse kiezer thuis zal het vast en zeker geloven.
Minder succesvol was Ted Cruz in het counteren van het “New York”-issue. Eerder had Ted Cruz gezegd dat Donald Trump “New Yorkse waarden niet vertegenwoordigde”, om ze vervolgens gisternacht in twijfel te trekken want “Not a lot of conservatives come out of Manhattan”. Trump bleef (voor de verandering) rustig, noemde een paar beroemde conservatieve New Yorkers en begon vervolgens over de New Yorkse waarden in combinatie met 9/11. “We saw more death and even the smell of death and it was with us for months. We rebuilt downtown Manhattan”. Home run.
Trump weigerde ook excuses te maken voor zijn Muslim-ban-plan, want (en hier trok hij zijn campagne-aas uit de mouw) het moest maar eens over zijn met politieke correctheid. Jeb! zag zijn kans schoon en zei dat zonder moslims, en zonder bondgenoten zoals Koerden, ISIS niet te verslaan is. Ook pleitte hij (niet geheel verrassend voor een Bush die bekend staan om hun warme banden met oliestaatjes) voor een hernieuwde relaties met soennitische staten. Hij toonde begrip voor de mensen die het eens waren met Trump, maar zag het als een teken van zwakte en dus president-onwaardig. Hiermee nam Jeb! de rol op van de bezorgde, alleszins redelijke scouting-vader (maar dan wel zo eentje die je toch niet helemaal vertrouwd) die zijn mede-kandidaten tot de orde riep. Want, zo zei hij, “we vallen elkaar allemaal aan, dat hoort er eenmaal bij – maar uiteindelijk moeten we ons allemaal unaniem scharen achter de kandidaat en Hillary verslaan.”
Zoals politicologen-blog The Monkey Cage al maart vorig jaar analyseerde: ideologisch gezien ligt Ted Cruz zeer gunstig bij Republikeinse kiezers in de eerste vier staten van de voorverkiezingen, zoals Iowa en New Hampshire. Waar Ted Cruz veelal wordt gezien als de meer conservatieve (Tea Party) kandidaat, is Marco Rubio de lieveling van het GOP-establishment.
Rubio heeft een groot voordeel: time is on his side. Normaal gesproken heb je in voorverkiezingen al vrij snel 2 kandidaten, waarbij degene met het meeste geld en steun de ander wipt tijdens Super Tuesday. Ditmaal zou het anders kunnen gaan: er zijn namelijk teveel kandidaten met teveel geld (en dus meer tijd dan hun lief is). Cruz, Trump en Jeb! zijn alle drie loaded en zullen niet snel opgeven. Hoe langer, hoe beter – omdat de latere staten (zoals Florida) eerder voor Rubio zullen stemmen. In tegenstelling tot Cruz: die ligt vooral lekker bij de eerste vier staten.
In het Rubio-wint scenario zouden andere kandidaten afvallen (omdat zij zich te hard focussen op een kortere race) en iedereen (behalve single issue stemmers die hard gaan op immigratie en evangelie) zal voor Rubio gaan. Trump en Cruz zullen de one issue- kiezers moeten delen, waardoor Rubio er met de algemene Republikeinse buit vandoor zal gaan.
Waarschijnlijk? Meh. Mogelijk? Zeker.
Zowel het Democratische als Republikeinse establishment put hoop uit de rustgevende woorden van wetenschappers: hoewel de meer populistische kandidaten (zoals Bernie Sanders en Donald Trump) veel mensen trekken op zogeheten rallies, is dit (vanwege het free rider probleem) niet altijd een-op-een te vertalen in stemmen. Eigenlijk zitten de Democratische en Republikeinse partij-elites opgescheept met stemmers waar ze niet zoveel mee kunnen, en de stemmers tegelijkertijd met kandidaten waar ze niet zoveel mee kunnen.
Cruz zal het voor nu weinig kunnen schelen. Er zijn sinds gisteravond 2 scenario’s waarschijnlijk geworden: Cruz vs Trump of (mocht Trump alsnog imploderen) Cruz vs Rubio. In beiden scenario’s is Cruz de tweede optie en lijkt hiermee de meest kansrijke kandidaat. Maar de Republikeinse partij zal een ongemakkelijke waarheid ook onder ogen moeten gaan zien: het is heel moeilijk vol te houden dat Donald Trump “just a phase” is voor kiezers. Hij is al maandenlang aan top, en is eerste of tweede in Iowa en New Hampshire. Deze drie dingen samen zijn in het verleden vaak een redelijk goede predictor gebleken voor de uiteindelijke kandidatuur.
Het is een realistisch scenario, maar een scenario waar de Republikeinse partij nog even niet aan wilt denken. De partij (en Rubio) hoopt namelijk dat de race nog lang niet uitgelopen is.
Time is on my side, yes it is.
