De Democratische presidentskandidaten hadden vannacht de laatste kans zichzelf te profileren in de race, het beloofde spannend te worden. Hillary Clinton werd voor het eerst in de race een beetje zenuwachtig, getuige haar aanvallen op mede-kandidaat Bernie Sanders die wel eens Iowa en New Hampshire zou kunnen winnen. Hiermee zag ze wellicht over het hoofd dat ze door in de vlek te wrijven juist meer, ongewenste, aandacht genereerde. Ongewenst? Welke kandidaat wilt er nou geen aandacht tijdens een politieke race?
Hillary Clinton. Als het namelijk aan de Democratische partij ligt, kijkt u lekker niet naar de debatten en blijft alles zoals het is. Hillary gaat namelijk aan kop en dat willen de meneren en mevrouwen van de Democratische partij graag zo houden. Vandaar dat de debatten ook zijn geprogrammeerd op onmogelijke tijdstippen wanneer geen hond kijkt, zoals vannacht: de zondagavond voor een een nationale feestdag, Martin Luther King Jr. Day. De Democratische partijtop wilt een schone, rustige en schandaal-vrije race. Voor gedonder, moddersmijterij en gerol over straat moet u bij de Republikeinen zijn tenslotte. En oh, wat kreeg de Democratische partij haar zin: het debat was kapotsaai, maar daarom niet minder interessant.
Alvorens over te gaan op de kandidaten die er toe doen (Clinton en Sanders), nog enkele woorden over de derde kandidaat Martin (zojuist de voornaam ge-Googled) O’Malley. Enkele dagen geleden maakten bestuurders in Ohio bekend dat hij te weinig handtekeningen had aangeleverd om überhaupt mee te mogen doen met de voorverkiezingen. Diezelfde week kwam tijdens een rally door de sneeuwstorm slechts één persoon opdagen. Gedurende het debat kreeg O’Malley alleen een vraag 2 seconden voor de reclame. Resultaat: hij kwam bijna niet aan het woord. Het is een beetje de Democratische versie van Jeb!, alleen dan zonder de rijke familie die het Witte Huis als een familiebedrijf ziet. Naar verwachting zal deze kandidaat ook binnenkort de handdoek in de ring gooien. Er zijn tenslotte twee motivaties te bedenken voor kansarme (maar solvente) kandidaten om mee te blijven doen: óf hopen op een wederopstanding, óf de media-aandacht als kandidaat gebruiken om wat primetime reclame mee te pikken, om zodoende na het afvallen een grotere kans te maken in de politieke baantjescarrousel. O’Malley profileerde zich vooral als de Clinton-criticaster door haar te beschuldigen van hypocrisie inzake Wall Street (wil ze hard aanpakken, maar is niet vies van donaties uit die hoek) en hiermee passte hij de bal alvast richting Bernie “Ja maar Wallstreet” Sanders.
Meest treffende omschrijving van de avond: Bernie Sanders doet je denken aan de bachelor-student in je klas die op elk argument antwoord “ja maar grote bedrijven dan”. Bij Sanders zijn graaiers niet alleen het probleem, maar ook (zoals je van een zelfbenoemde socialist mag verwachten) de oplossing.
Een half uur voor de aanvang van het debat presenteerde hij zijn gezondheidszorg plannen. Wie hier voor gaat betalen? “individuals making $250,000 to $500,000 a year would be taxed at a rate of 37 percent. The top rate, 52 percent, would apply to those earning $10 million or more a year”. Die laatste groep bestaat uit slechts 13.000 huishoudens, maar de eerste groep uit de “high earners, not rich yet”-mensen, oftewel: HENRY’s. Dat zijn vaak tweeverdieners die niet veel bezittingen hebben (huis met torenhoge hypotheek, hoge studieschulden) en (nu al) relatief gezien de meeste belasting betalen: iedereen onder de 250,000 en boven de 500,000 zit in Amerika qua belastingen relatief geramd. Sanders verzwaart wel de lasten van de zogenoemde “1 percent”, maar verzwaart nog eens extra de lasten voor de HENRY’s waardoor deze (relatief gezien) aan het einde van de Sanders-rit nog steeds onevenredig veel belasting zullen betalen.
Dit kan problematisch worden: de HENRYs zijn verantwoordelijk voor 40 procent van de Amerikaanse consumptie – hogere belastingen, is minder besteedbaar inkomen, minder consumptie, en dus minder banen.
Dit is slechts een voorbeeld, maar als Sanders serieus de kiezer wilt overtuigen dat hij de Republikeinen kan verslaan zal hij ook voor deze demografische groepen een antwoord moeten hebben. Of op zijn minst een paar gedegen economische adviseurs zoeken. Anders is de man toast.
Waar de Democratische Partij met Barack Obama een kandidaat hadden waarmee ze konden winnen op (in ieder geval de belofte van) verandering en ideologische principes – liggen de zaken anno 2016 toch even compleet anders. Sanders is ideologisch, maar als de rook van alle Berniebingo-salvo’s (“Wall Street!”, “1 percent”, “rigged electoral system!”, “corporations!”, “middle class!”) is opgetrokken, kun je je afvragen of daar nog een inhoudelijk sterke presidentiële kandidaat staat?
Gelukkig voor Sanders hoeft hij hier nog niet over na te denken: hij resoneert namelijk niet bij tweeverdieners (die hij alles wilt laten betalen), maar met name bij studenten en jongeren. Een demografische groep waar Team Clinton krampachtig haar best voor doet, maar niet achter zich krijgt. Zelfs insiders uit het Clinton kamp gaven enkele dagen geleden toe aan de New York Times dat ze op dit front Sanders hebben onderschat. Toch weet Sanders prima dat je de voorverkiezingen niet kunt winnen door alleen studenten warm te laten lopen voor #FeeltheBern.
De strategie van het team Sanders is het winnen van (het overwegend blanke) Iowa en New Hampshire, hiermee momentum creëren en daarna langzamerhand iets af te snoepen van de zwarte en bejaarde stem. Stemmen die nu bij Clinton liggen, maar die Sanders hard nodig gaat hebben als hij wilt winnen van het oogappeltje van het Democratische establishment en de gedoodverfde opvolgster van Obama. Stemmen die de Democratische partij sowieso nodig heeft om de verkiezingen te winnen, getuige ook de vele referenties aan de Black Lives Matter-beweging en politiegeweld in de afgelopen debatten.
Dit neemt niet weg dat Clinton volledig veilig is. Grootste punt van kritiek vanuit Team Clinton op Sanders is zijn ge’flip-flop inzake “gun control”. Clinton is hierin vrij consistent geweest, terwijl Sanders een wat mildere kijk heeft op wapenbezit. Hoewel Nederlanders bij wapenbezit meteen denken aan schuimbekkende NRA-pashouders, zal geen enkele Democratische kandidaat het in zijn hoofd halen om te pleiten voor afschaffing van het tweede artikel uit de grondwet (right to bear arms). Er zijn tenslotte legio Democraten die graag een robbertje jagen. Sanders, zelf afkomstig uit Vermont, weet dit en pleitte daarom voor het zoeken van consensus. Hier op blijven hameren toont de zwakte van Team Clinton: het grootste punt van kritiek wat ze kunnen hebben op Sanders, is over een beleidspunt (wapenbezit) waar de meeste Amerikanen zich niet eens zo heel druk om maken. Economie, gezondheidzorg en ongelijkheid: dát zijn punten waar de gemiddelde Amerikaan zich druk om maakt en, niet geheel toevallig, ook Bernie Sanders. Hij domineerde dan ook het debat gisteravond, waarbij de kijker thuis in Clinton zich vooral continu bleef neerzette als Obama’s troonopvolger.
Kortom: geen grote veranderingen vanavond, zoals de Democratische partij dat graag ziet – maar dit neemt niet weg dat Bernie Sanders Hillary Clinton het de komende weken nog eens heel moeilijk kan gaan maken. Clinton is elitair, en probeert – zeker nu ze tegenover Sanders staat – over te komen als de vrouw die mee kan praten met de middenklasse aan de keukentafel. Sanders komt oprechter over: hij noemt zich een socialist, en gedraagt zich er ook als een. Dit bleek ook uit het debat gisteravond: Clinton moest zich zowaar hier en daar verdedigen tegenover Sanders. Hij liet haar minder makkelijk wegkomen (“sorry, but Secretary Clinton did not answer the question” of “Secretary Clinton just neglected to mention”), zeker op het gebied van gezondheidszorg. Hiermee wist Sanders zijn grote zwakte (buitenlands beleid) te omzeilen, en zíjn onderwerp (gezondheidszorg) het onderwerp van de avond te laten zijn.
Toch zal het waarschijnlijk niet veel uitmaken: Clinton heeft ervaring, is een taaie tante en ze maakt zich druk om zaken waar de middenklasse zich druk om maakt. Dat deze issues zorgvuldig in doelgroepen zijn uitgepeild door haar team dat ze betaalt met Wall Street cheques, zal de Democratische kiezer waarschijnlijk niet kunnen schelen. Ze profileert zich als de ware troonopvolger van Obama. In het sterk gepolariseerde Amerikaanse landschap willen Democratische kiezers uiteindelijk alles behalve een Republikein in het Witte Huis, en op het Faustiaanse altaar van de macht mogen best wat ideologische partijprincipes worden geofferd.
