De Europese Unie is een rechtsgemeenschap. Een gezamenlijk Europa verbrokkelt daarom daar waar gezamenlijke afspraken niet meer worden nageleefd. Met name de grote Europese landen moeten daarbij het goede voorbeeld geven als hoeders van de verdragen. De Eurocrisis kon mede ontstaan nadat Duitsland en Frankrijk in 2003 de begrotingsregels aan hun laars lapten. Andere overtreders werden daarna tot aan de eurocrisis niet meer aangepakt. Op dezelfde wijze dreigt een asielcrisis te ontstaan omdat Duitsland eenzijdig heeft besloten bestaande (asiel)verdragen opzij te schuiven. Merkels Wilkommenspolitik ondermijnt zowel het Schengen-akkoord als de Dublin-conventies, en daarmee potentieel een open Europa.
Al dertig jaar kan men vrij reizen door Europa, met dank aan het Schengen-akkoord. Begonnen als initiatief van Duitsland, Frankrijk en de Benelux, maken Europeanen uit 26 landen inmiddels 1,25 miljard vrije reizen per jaar. Een prestatie en verworvenheid van formaat. Het staat echter onder grote druk. Het verdwijnen van binnengrenzen moet immers worden gecompenseerd door streng gecontroleerde buitengrenzen, en daar ontbreekt het aan.
Inmiddels hebben Noorwegen, Denemarken, Zweden, Duitsland en Oostenrijk het Schengenakkoord tijdelijk en gedeeltelijk opgeschort om de asielstroom te beperken. Daarnaast heeft Frankrijk ook een uitzondering gevraagd vanwege de noodtoestand na de aanslagen op de Bataclan. De verwachting is dat Slovenië snel zal volgen. Hoe heeft dit kunnen gebeuren?
Op 7 oktober 2015 spreken voor het eerst sinds de val van de muur de bondskanselier van Duitsland en de president van Frankrijk het Europees Parlement gezamenlijk toe. Bondskanselier Merkel noemt in haar speech de Europese asielverordening Dublin III ‘achterhaald’. Het idee dat asielzoekers in het eerste land van aankomst zich moeten registreren en asiel aanvragen past Duitsland, eenzijdig en zonder overleg, niet langer toe.
Door een humanitair precaire situatie in Hongarije laat Duitsland de regels varen en per direct mogen asielzoekers naar Duitsland komen. In de talkshow Anne Wil antwoordt Merkel de dag erna op de vraag of Duitsland dit aan kan zelfverzekerd met: “Wir schaffen das“.
De rest van de geschiedenis is bekend. Voor het einde van 2015 kwamen meer dan een miljoen asielzoekers naar Duitsland. En ondanks lichte beperkingen neemt de asielstroom de eerste maand van 2016 niet af, de projectie staat op 1,2 miljoen vluchtelingen voor 2016 op basis van de huidige instroom.
Het resultaat van Merkels eigengereide gedrag was dat het asielzoekers vrij stond om te reizen waar men wilde, en al asiel-shoppend door Europa te trekken. Men hoefde niet meer in het land van aankomst asiel aan te vragen. Beviel Slovenië niet? Probeer Duitsland. Liever Engeland dan Frankrijk? Bouw gerust een kampement in Calais. Dublin III was immers toch een dode letter.
Die ongecontroleerde stroom asielzoekers levert risico’s op. Denk bijvoorbeeld maar aan de terrorist Tarek Belgacem, wiens aanslag op een politiebureau in Parijs mislukte, die verbleef in een Duits asielzoekerscentrum en zich bediende van zeven identiteiten. Deze Tunesische man had bij een werkende Europese asielpolitiek aan de grens gescreend en geweigerd moeten worden en had nooit Europa in mogen reizen richting Duitsland. Franse politiemensen betaalden er bijna met hun leven voor. Terecht mede een reden waarom de Fransen voorlopig niet terug zullen keren naar open grenzen onder de Schengen-regels.
Inmiddels dreigt Schengen als een rijtje dominostenen chronologisch van noord naar zuid in elkaar te vallen. Zweden heeft per inwoner het hoogste aantal asielzoekers opgenomen en zit vol. Het sloot de open grens naar het zuiden. Daarop volgde Denemarken, omdat daar een stuwmeer aan asielzoekers ontstond. Noorwegen besloot tot extra toezicht op de havens. Zuidelijker sloot Duitsland de open grens voor transit-vluchtelingen naar Scandinavië met Oostenrijk. Waarna Oostenrijk de open grens sloot met focus op de zuidelijke grens met Slovenië. Slovenië zal de volgende zijn die vervolgens haar zuidelijke grens extra zal beveiligen (naast het prikkeldraad dat al is opgeworpen op de grens tussen Kroatië en Slovenië).
Er is echter één uitzondering: gedocumenteerde vluchtelingen met eindbestemming Duitsland worden nog steeds doorgelaten vanuit het zuiden. Ondanks het feit dat Merkel, na interne druk, besloten heeft terug te komen op haar uitspraak dat Dublin III ‘achterhaald’ zou zijn, kan men nog steeds inreizen en asiel aanvragen, mits de eindbestemming Duitsland is. Een groot lek, waardoor het Schengen-ideaal van open binnengrenzen door een gesloten buitengrens buiten bereik is.
Het express doorlaten van asielzoekers door Europa staat immers haaks op de Dublinverordening. Binnen de Europese unie regelt de Dublinverordening wie verantwoordelijk is voor welke asielzoeker. Het hele idee hierachter is dat de staat waar de asielzoeker (legaal dan wel illegaal) binnenkomt verantwoordelijk is. Deze staat moet het asielverzoek behandelen, de asielzoeker terugnemen als deze besluit toch naar een andere lidstaat te gaan en de asielzoeker uitzetten als het verzoek is afgewezen.
Het is gewoonweg geografisch onmogelijk dat asielzoekers de Europese Unie binnenkomen via Duitsland (of bijvoorbeeld Nederland). Omdat er geen grensbewaking en afgedwongen ID-checks zijn kunnen asielzoekers zich toch in Duitsland voor het eerst registreren. De Duitse regering stimuleert dit alleen maar door met haar buurlanden af te spreken dat gedocumenteerde vluchtelingen die in Duitsland asiel willen aanvragen door mogen reizen langs de controles.
Het resultaat is dat de regels van Dublin niet gehandhaafd worden, en dat het Schengenakkoord permanent onder druk staat. Landen worden gedwongen de open grenzen tijdelijk buitenspel te zetten en kunnen die beperkingen niet goed opheffen. Duitsland voert, met ongetwijfeld de beste bedoelingen, daarmee destructief asielbeleid ten opzichte van het Schengen-akkoord en haar buurlanden.
De Duitsers zien dit inmiddels ook in en zetten in op het sluiten van de buitengrenzen en gedeeltelijk herstel van de Dublin-verordening. Door een deal van 3 miljard euro met Turkije, gepusht door Duitsland, hoopt men het gros van de instroom (zo’n 85 procent, of 880.000 personen tussen 1 juli en 31 december 2015) te beperken. Dit akkoord wordt voorlopig echter geblokkeerd door Italië, en functioneert in de praktijk amper.
De Turken blijken amper werk te maken van grensbewaking zolang Europa geen geld overmaakt, en de Europeanen willen eerst resultaat zien voordat ze geld overmaken. De Griekse president beschuldigt Turkije zelfs ervan mensensmokkelaars te helpen. Een geopolitiek kip-en-het-ei-probleem die weinig oplost.
Tevens wil men hotspots openen in Griekenland en Italië waar asielzoekers zich moeten melden, registreren en het kaf van het koren gescheiden zal worden. Afgelopen jaar is afgesproken elf centra te openen. Inmiddels zijn er slechts drie operationeel. De capaciteit van deze centra (enkele honderden plekken) staat in geen verhouding staat tot de duizenden migranten die per dag naar Europa komen. Het is dan ook tekenend dat het aantal afgenomen vingerafdrukken in Griekenland en Italië daalt (asielzoekers proberen koste wat kost een vingerscan te voorkomen – die willen ze pas in bijvoorbeeld Zweden of Duitsland laten registreren in verband met Dublin). Men laat ze vanuit het zuiden zonder registratie door naar bijvoorbeeld Duitsland, dat nog steeds asielzoekers in procedure neemt.
Daarbij geldt ook nog eens dat op dit moment geen illegale vluchtelingen teruggestuurd mogen worden naar Griekenland omdat de toestand daar te slecht is. Waardoor Dublin III weer niet werkt (asielprocedure daar waar men binnenkomt). Al voor de grote migratiestroom vorige zomer werd zo’n driekwart van de vluchtelingen niet teruggestuurd naar het eerste land van binnenkomst, een cijfer dat naar verwachting zal toenemen.
Landen moeten solidair zijn met de landen in Zuid-Europa en vluchtelingen die een asielstatus krijgen overnemen. Afgesproken is te beginnen met het herverdelen van 160.000 asielzoekers. Dit is rechtvaardig. Maar ook hier loopt de uitvoering voor geen meter. Van de 160.000 plekken zijn er pas 98.256 verdeeld. En daarvan zijn er 274 herplaatst, 97.982 asielzoekers wachten nog op een plek. Dat komt mede door een gebrek aan het aantal plekken. Lidstaten zijn niet genereus en hebben slechts 4237 plekken vrijgemaakt.
Voor Duitsland zijn de cijfers ook slecht: 40 plekken vrijgemaakt, 21 asielzoekers overgenomen en nog 27.515 wachtenden. De Duitsers ondermijnen dus wel Europese regelgeving, maar werken niet goed mee aan Europese oplossingen. In plaats daarvan kiest het voor een Alleingang. Het land dat als volgende land Europees voorzitter zal zijn, Slowakije, heeft overigens al aangekondigd naar het Europees Hof te stappen om deze herverdelingssleutel te bestrijden. Er is dus beperkt tijd voor een goede oplossing.
Het is aan Nederland, als tijdelijke voorzitter van de Europese Unie, om de Duitsers tot de orde te roepen en als hoeder van de Europese verdragen op te treden. Het betekent effectieve Europese bewaking van de buitengrenzen (op een plek waar deze effectief te bewaken zijn) om het Schengen-akkoord te redden. Het betekent ook een wetsherziening of effectieve herverdeling van vluchtelingen over landen om de Dublin-verordening houdbaar te maken. En tot de tijd dat er een nieuw Dublin-akkoord is, moet Duitsland de grenzen sluiten en kiezen voor ondersteuning van Schengen en naleving van Dublin.
Elke asielzoeker die in Duitsland aankomt is door veilige derdenlanden gekomen en had bij het eerste beste land asiel aan moeten vragen. Er mag geen excuus zijn voor de Duitsers om hier een loopje mee te nemen. De overige Schengen-landen betalen hiervoor een (te) hoge prijs in de vorm van een steeds minder open Europa.
Als de Duitsers zo genereus willen zijn bij de opname van vluchtelingen resteert een simpele keus: bij de herverdeling van vluchtelingen over Europa kunnen ze aangeven het grootste deel voor hun rekening te willen nemen en gecontroleerd massaal vluchtelingen naar Duitsland overbrengen. Zo kan Merkel én genereus zijn, en handelen in de geest van Dublin en Schengen. Tot nu toe gebruikt ze die weg niet (behalve in 21 gevallen op de miljoen asielzoekers).
Gebeurt één van de twee niet (handhaving Schengen of update en volgen van Dublin) dan verdwijnt deels de openheid die Europa kenmerkt, mede met dank aan onze lieve oosterburen. Wollen wir das?
Dit artikel werd eerder gepubliceerd op de website van de auteur.
