De grootste truc van de duivel is de mensen te laten geloven dat hij niet bestaat. De grootste truc van de zelfstandigen-haters, daarentegen, is de mensen te laten geloven dat de zzp’er wél bestaat, terwijl dat eigenlijk niet zo is. Over deze niet-bestaande, nergens gedefinieerde zzp’er kun je vervolgens van alles roepen wat niet helemaal gelogen is, maar ook niet helemaal waar. Of beter gezegd: je kunt zelf elke keer de afbakening kiezen die jou het best uitkomt, daar een hoop modder tegenaan gooien, en elke keer als de term ‘zzp’ gebruikt wordt zit die modder er nog steeds aan vast.
Het is sowieso natuurlijk raar om iemand te definiëren aan wat hij niet heeft. Zelfstandige zonder personeel. Niet helemaal echt, net als alcoholvrij bier, suikervrije cola en vegetarisch gehakt. Maar dat terzijde. Belangrijker is: noch de kamer van koophandel, noch de belastingdienst kent een categorie zzp’er. We hebben dus te maken met een niet zo scherp omschreven groep. De omschrijving is meestal zoiets als: iemand die niet in loondienst is, inkomen geniet uit onderneming en geen personeel in dienst heeft.
Dat levert op zich al een bonte verzameling op van personen die zeer weinig gemeen hebben. Van thuiszorgmedewerkers en pakketbezorgers die voor hun oude baas hun oude werk doen, maar door de belastingdienst om onbegrijpelijke redenen als ondernemer worden aangemerkt, tot ontwerpers en programmeurs die optimaal profijt trekken van de schaarste in hun discipline, tot beroepsgroepen waarvoor een dienstverband gewoon nergens op slaat, zoals schrijvers en beeldend kunstenaars.
Deze groep van circa 800.000 Nederlanders is zo divers, dat het bijna altijd onzinnig is om iets over “de zzp’ers” te zeggen. Het CBS maakt het vandaag nog wat bonter door de groep op te rekken tot 1,35 miljoen, om vervolgens te constateren dat “40% daarvan een hoofdinkomen heeft uit loon of pensioen”. Ja, dank je de koekoek. Normaal gesproken noemt niemand deze 40% zzp’ers. Veel ervan zullen door de belastingdienst niet worden aangemerkt als ondernemer, en bijna geen van hen zal in aanmerking komen voor de zelfstandigenaftrek, omdat ze niet voldoen aan het urencriterium. Maar wat blijft hangen bij de oppervlakkige lezer is: “Zie je wel. Schijnzelfstandigen. Fop-ondernemers. Misbruik van de zelfstandigenaftrek.”
Het is pure framing van het CBS, en het is onderdeel van de al langer lopende haatcampagne die onze overheid voert tegen zelfstandigen.
De reden van deze campagne lijkt op het eerste gezicht geld. De zelfstandigenaftrek en andere ondernemersvoordelen kosten de schatkist (volgens de Commissie Van Dijkhuizen) jaarlijks € 1,8 miljard. Maar wie goed rekent, ziet dat dit niet de reden kan zijn. € 1,8 miljard betekent immers dat 800.000 Nederlanders voor € 2.250 per jaar aan een “baan” zijn geholpen, waarmee de zelfstandigenaftrek 50 tot 100 keer zo efficiënt is als al die rare banenplannen van minister Asscher.
De werkelijke reden, daar ben ik van overtuigd, is macht. Disciplinering en controle. Weg met die zelfstandigen die zich overal aan onttrekken en gewoon doen waar ze zin in hebben. Die geen cao hebben, nauwelijks georganiseerd zijn, die het gore lef hebben om voor zichzelf te zorgen en waar je niet eens een sociaal rechercheur op af kunt sturen. Het is de wraak van de grijze muizen.
Laten we ze de wind uit de zeilen nemen en de term “zzp” vanaf nu niet meer, nooit meer, gebruiken. Noem jezelf journalist, schrijver, metselaar, chauffeur. Noem jezelf zelfstandige of ondernemer of freelancer. Wat maar het beste bij jou past. Maar noem jezelf, of anderen, nooit meer zzp’er.
Ronald Mulder schreef dit artikel eerder hier op Medium
