Over een paar maanden wordt de langste gecombineerde snel- en spoorwegbrug ter wereld opgeleverd en zal zich uitstrekken over twee continenten. De Yavuz Sultan Selimbrug is vernoemd naar de eerste Ottomaanse kalief en geldt als één van de vele prestigeprojecten van Erdoğan. Selim I staat vooral bekend als de sultan die met een fatwa in de hand 40.000 humanistische alevieten “tussen de 7 en 70 jaar” heeft laten vermoorden. In de nasleep van de Şahkulu Opstand in 1511 en de Slag van Çaldıran in 1514, tussen de aartsvijanden Yavuz Sultan Selim I en de Perzische Shah Ismail I, werd er een genocide gepleegd op de alevieten. Ze hadden de kant van Ismail I gekozen en Yavuz wilde ze straffen vanwege hun veronderstelde “verraad en ketterij”. Zijn bijnaam ‘Yavuz’ betekent zoveel als wreed en/of onverbiddelijk.
Miljoenen alevieten vinden de naamgeving van de brug een regelrechte provocatie en interpreteren het als volgt: “Wij, de achterkleinkinderen van de Ottomanen, hebben nu de macht en gaan het seculier nalatenschap van Atatürk uitwissen door letterlijk een brug te slaan naar ons roemrijk verleden.” Daarmee is de brug, zelfs voordat er een enkele auto of trein overheen gereden is, verworden tot hét symbool van een eeuwenoude vete tussen alevieten en soennieten.
De Communist en de Bekeerling
De ironie is dat de achterkleinkinderen van de Ottomaanse keizersfamilie tegenwoordig tot de Engelse upper middleclass behoren. Eén van de Ottomaanse prinsen is zelfs stand-up comedian. Zijn filmpjes zijn te zien op Youtube en hoogstwaarschijnlijk moet hij helemaal niets hebben van het neo-Ottomaans gezwets van een bekeerde Georgische plebejer. Erdoğan komt namelijk uit een Georgische familie die niet zo gek lang geleden geëmigreerd is vanuit de Georgische stad Batumi naar de Turkse stad Rize. Hij is dus niet eens een etnische Turk, laat staan onderdeel van de Ottomaanse aristocratie.
Zijn grootheidswaanzin, dictatoriaal handelen en paranoia, doen denken aan een andere dictatoriale Georgiër, Jozef Stalin, wiens echte naam Jugashvili was. Dat pathologisch gedrag heeft uiterst negatieve gevolgen voor de persvrijheid en de vrijheid van meningsuiting in Turkije. Ik vraag me af wat de Ottomaans-Britse prinsjoker ervan vindt dat er twee jaar wordt geëist tegen de bekendste Turkse stand-up comedian, de aleviet Cem Yılmaz, vanwege een aantal onschuldige tweets.
De List: een brug te ver
In de bejubelde Turks-Duitse documentaire Ekümenopolis wordt uiteengezet dat het doel van de brug niet is om de helse Istanbuliaanse verkeersdrukte te verminderen, maar weinig meer dan een list is om wettelijk beschermde natuurgebieden te ontwikkelen. Het gebied is essentieel voor de ecologische duurzaamheid van Istanbul en de gronden voorzien in de productie van het meeste drinkwater voor de metropool. De grondprijzen in de noordelijke, minder verstedelijkte gebieden aan beide zijden van de Bosporus, zijn enorm gestegen in verwachting van een volgende urbanisatiegolf.
Een mogelijke verontreiniging van het grondwater is volgens stadsplanologen en milieudeskundigen een brug te ver en zou de ineenstorting van de stad kunnen betekenen. Toen hij burgemeester van Istanbul was in 1995, zei Erdoğan dat een derde brug “de moord op de stad” zou zijn. Naast het antagonisme tussen alevieten en soennieten of de verbindingsbrug tussen het christelijke Westen en het islamitische Oosten, symboliseert de brug wellicht nóg meer Erdoğan’s politiek: vroomheid, onhebbelijkheid, listigheid en gulzigheid. Dat heel gemakkelijk te onthouden is met dit ezelsbruggetje: VOLG!
Een Ezelsbrug die nergens naartoe leidt
Selim I en Ismail I voerden niet alleen strijd op het slagveld, de heren waren tevens verwikkeld in een bittere en persoonlijke pennenstrijd. Yavuz schreef bijvoorbeeld: “Ik ben de zoon van Sultan Bâyezid, terwijl jij een Turkse ezel bent.” Ismail reageerde subtieler door Yavuz een brief te sturen in een doos met opium, insinuerend dat Yavuz een aan opium verslaafde, ongekwalificeerde schrijver was.
Niet het gebalk van ezels, maar juist de subtiele snaren van de ‘alevitische saz‘, is wat het Turkse orkest maakt tot wat het is, want geen enkel ander islamitisch land is humanistischer van toon dan Turkije. De gemiddelde soennitische Turk houdt van zijn én haar glaasje rakı en seks voor het huwelijk is schering en inslag in Turkije. Dat zagen we al bij de Ottomaanse sultans die niet vies waren van een glaasje alcohol, een opiumpijp of een Georgische concubine. Des te bitterder de te slikken pil zal zijn wanneer hun vrijheden afgepakt worden door een pauper-sultan, die het land beetje bij beetje richting een theocratie leidt. Nu ik deze column afschrijf, kan ik niet anders dan concluderen dat Yavuz gelijk had, want wie stemt er nou op een nep-Turk die een brug vernoemt naar iemand die vond dat Turken ezels waren? Ezels inderdaad.
Beeld cc: Myviki
