Hooggespannen verwachtingen zaterdagavond in aanloop naar het Republikeinse debat dat werd uitgezonden door ABC News. Donald Trump was tegen (vooral eigen) verwachtingen in niet eerste geworden tijdens de voorverkiezingen in Iowa, en reageerde op dit verlies door winnaar Ted Cruz te beschuldigen van fraude. Toch waren niet alle ogen gericht op Ted Cruz en Donald Trump maar op de nummer 3 van Iowa. Marco Rubio knalde in Iowa omhoog en haalde 23 procent van de stemmen, en zat hiermee Trump met slechts 1 procentpunt op de hielen.
Dit kwam voor velen als een verrassing. Iedereen ging er al van uit dat Trump zou winnen. Hij liep immers voorop in de peilingen. Toch dachten de kiezers daar op de dag zelf heel anders over. Hoe kan dat toch? Volgens politicologen-blog The Monkey Cage heeft het te maken met de achterban van Trump die zorgt voor systematische overschatting in de peilingen. Trump trekt voornamelijk kiezers aan die normaal gesproken niet stemmen, laat staan in voorverkiezingen. Dit terwijl een eerdere gang naar de stembus vaak een betere voorspeller is voor het daadwerkelijk uitbrengen van een stem, dan mensen die in een peiling zeggen dat ze gaan stemmen. Mensen kunnen zoveel zeggen, tenslotte.
Voor de race zelf maakt Iowa niet zo heel veel uit: het Democratische aandeel kiesmannen is slechts 1,1 procent en voor de Republikeinen 1.2 procent. Dat zijn best kleine aantallen. Dit mag de media-pret niet drukken. Die heeft het liever niet over kiesmannen maar over peilingen, dalingen en stijgingen. Een ABC News presentatrice zei gisteravond letterlijk dat ze “dol [zijn] op peilingen, want dat geeft ons iets om over te praten”. En dus gingen ze bij ABC News vooral aan de haal met de laatste peiling: de uitslag van de voorverkiezing in Iowa, waar Marco Rubio de golden boy is.
Verwacht werd dat de overige kandidaten, Jeb Bush, Chris Christie, Ben Carson en Jon Kasich, er alles aan zouden doen om vooral Marco Rubio als rivaal uit te schakelen. De strijd was gisteravond ook om wie van de overige vier kandidaten zichzelf definitief zou kunnen neerzetten als mainstream kandidaat tegenover de twee outsiders, en frontrunners, Trump en Cruz. Toch waren de meeste commentatoren het al over een ding eens: eigenlijk is Jeb Bush al history, en men verwacht dat hij mee zal doen tot aan South Carolina om het laatste beetje wat nog over is van de Bush-legacy te redden. Jeb! is overduidelijk niet de sterke president waar de Republikeinse stemmer op zit te wachten. Zo werd hij op zeer pijnlijke wijze meerdere malen door zijn moeder Barbara Bush op zijn nummer gezet. De hele familie Bush is reeds uit de kast getrokken om Jeb! te steunen in zijn campagne. Het lijkt meer kwaad dan goed te doen. Meest treffend, en tegelijkertijd pijnlijke, moment in zijn campagne was dan ook de doodse stilte uit een publiek in New Hampshire waarop Jeb! verslagen en wanhopig vroeg “Please, clap?” Arme Jeb! is er eigenlijk al klaar mee, alleen zijn familie nog niet – aldus de commentatoren bij ABC News.
De avond begon rampzalig. Alle kandidaten werden geïntroduceerd op Oprah Winfrey-achtige wijze: je hoort je naam, je loopt zwaaiend een gangetje naast het podium door en gaat naar je spreekgestoelte. Bij de regie hadden ze dat blijkbaar niet goed uitgelegd aan Ben Carson. Hij snapte het allemaal niet en bleef als een “deer caught in headlights” in het gangetje prevelend en verward in de camera staren. Donald Trump besloot om er maar naast te gaan staan, en toen iedereen op het podium stond kwam men erachter dat John Kasich ontbrak en blijkbaar nog ergens in het gangetje moest staan. Zwart-wit filter erover heen en we hadden een Buster Keaton-sketch gehad.
Ted Cruz werd gevraagd naar de ontstane #ophef na de Iowa verkiezingen. Zijn campagneteam stuurde namelijk enkele uren na de uitslag een email aan zijn achterban waarin werd gesuggereerd dat Ben Carson uit de race zou stappen. Hij bleek ook al te vertrokken zijn uit Iowa. Uiteraard was dit genoeg om de geruchtenmachine aan te slingeren. Wat bleek? Carson was alleen maar vertrokken uit Iowa om even wat schone kleren thuis te halen. Cruz bood tijdens het debat zijn excuses aan, maar gaf vooral de schuld aan CNN: de zender zou namelijk hebben gesuggereerd dat Ben Carson zou stoppen. Een CNN-woordvoerder reageerde direct door te zeggen dat de opmerkingen van Cruz “categorically false” waren, “CNN never corrected its reporting because CNN never had anything to correct”.
Cruz wist de regie goed in handen te houden, mede omdat de meeste pijlen niet op hem gericht waren. Toch kreeg hij het voor elkaar om voornamelijk op het gebied van buitenlands beleid to-ta-le waanzin uit te kramen. Zo claimde hij dat buitenlands beleid en uitvoerend beleid twee verschillende zaken waren. Dit terwijl de president als uitvoerende macht juist in de Verenigde Staten een uitzonderingspositie heeft als het gaat om zogeheten “war powers”. Ook meende hij dat waterboarding (schijnverdrinking, een omstreden verhoortechniek veelvuldig toegepast in de War on Terror) niet viel onder marteling, maar onder “enhanced techniques”. Zo lusten wij er ook nog wel een paar natuurlijk. Tot slot was hij er ook nog van overtuigd dat in de eerste Golfoorlog de Amerikanen Irak hebben ge-carpet bombed, en we dat ook maar bij ISIS moesten doen. Het is wel duidelijk dat zijn adviseur buitenlands beleid (Victoria Coates, achtergrond in kunstgeschiedenis gespecialiseerd in Italiaanse Renaissance) hem vooral geen dienst verleend.
Wie ook stoere praatjes had was Chris Christie die blijkbaar geen appel maar een watermeloen had te schillen met Marco Rubio. Hij ontpopte zich tot een schoolplein-bully en begon vooral te hameren op het gebrek aan ervaring en leiderschap bij Rubio. Hij viel Rubio terecht aan op zijn afwezigheid tijdens stemrondes.
“You weren’t even there to vote for it. That’s not leadership.” Rubio kwam terug door Christie te wijzen op de belabberde kredietwaardigheid van New Jersey, “I think the experience is not just what you did, but how it worked out”.
Als het hierbij was gebleven, was het een goede avond voor Rubio gebleven – maar Christie liet dat niet toe en pakte het woord terug. Totale paniek. Rubio de Robot kreeg last van kortsluiting in de bovenkamer en zag er uit als een vastgelopen Wall-E stofzuiger. Totaal overrompeld begon hij maar weer zijn vast praatje af te draaien, waarop Christie slam dunkte met de triomfantelijke en dodelijke woorden “There it is. There it is! The memorized 25-second speech. There it is, everybody”.
Zeker, Rubio herpakte zich en deed het goed op het gebied van buitenlands beleid, en weigerde ook terug te krabbelen op zijn pro-life standpunt. Toch gebeurde hier iets. Rubio werd, zeker na de winst in Iowa, gepresenteerd als de nieuwe golden boy. Als de Republikeinse belofte waar de Democraten het benauwd van krijgen. Helaas voor Rubio was dit zijn ergste debat, terwijl hij juist deze avond had moeten shinen en een van zijn betere debatten had moeten zijn. Voor de kijker thuis zag het er uit dat hij de druk niet aan kon, en dit is slecht nieuws. Want de kiezers willen graag weten of die Rubio waar iedereen het over heeft, klaar is om president te worden. Het leek er vooral op dat Rubio zich had voorbereid op een debat tegen Obama uit 2008 (ook hier herhaalde hij continu zijn standpunt woord voor woord) en niet tegen zijn Republikeinse tegenkandidaten.
Dit is pijnlijk voor Rubio en de Republikeinse partij maar tegelijkertijd goed nieuws voor de andere kandidaten. Rubio, zoals eerder omschreven hier op TPO, wordt door het partij establishment gezien als de mainstream kandidaat tegenover relatieve buitenstaanders zoals Ted Cruz (Tea Party) en Donald Trump (reality showstar slash vastgoed-Bassie). Wat zou het mooi zijn geweest als vanavond duidelijk zou zijn geworden wie dat redelijke alternatief zou moeten worden. Iedere Republikein had wel verwacht dat na vanavond er meerdere kandidaten zouden afvallen, maar het ziet er naar uit dat alleen Ben Carson dieper wegzakt in de reeds ingezette weg richting algehele vergetelheid. Zijn campagne gaf aan dat hij niet zou stoppen: ze hebben tenslotte nog genoeg geld. Helaas: het is feitelijk nog net zo onzeker voor de “overige vier” kandidaten als voor Iowa: everything can happen. Zeker in een staat als New Hampshire waar naast de opkomst ook het aandeel zwevende kiezers relatief hoog ligt.
Vooral dat laatste geeft Jeb! toch weer moed: hij is nog niet volledig afgeschreven. Hij kwam zelfs energiek over. Bush beschuldigde Trump van het misbruiken van publiek terrein om een “limousine parking lot for his casino in Atlantic City” te bouwen. Trump wilde hier op ingaan, maar Bush probeerde hem te onderbreken waarom Trump een vinger naar zijn lippen bracht en zei “Ssssh. Stil. Ik ben aan het woord”. Het publiek begon te joelen, waarop Trump zijn peilen richtte op het publiek. “The RNC told us we have all donors in the audience. And the reason they’re not loving me is I don’t want their money.” Nog meer boe-geroep en een tevreden kijkende Trump. De politieke commentatoren op Twitter gingen uiteraard helemaal los, maar iedereen die denkt dat Trump hiermee zichzelf beschadigt, kent zijn achterban niet. Die zal dit naar alle waarschijnlijkheid alleen maar prachtig vinden.
ABC News had het ieder geval maar druk met bovenstaande drie momenten. Ze hielden alles bij op Facebook en Twitter (uiteraard een totaal niet-representatieve sample, maar ach), want er waren nog geen peilingen binnen (zoals eerder besproken: ook deze zijn niet altijd representatief) dus moest de kijker thuis het vooral met oeverloos “wat gebeurt er op social media”-gehouwehoer doen. De Amerikaanse media lijken vooral te vergeten dat stijgingen in de peilingen tijdens voorverkiezingen vaak kortstondig zijn, omdat deze peilingen vooral laten zien hoe (vaak) de media over deze kandidaten praten. De lessen die de politicologie de media kan leren (namelijk over hoe verkiezingen over het algemeen verlopen, daar verandert niet zoveel) lijken vooral aan dovemansoren gericht. Begrijpelijk. Niemand wil zijn artikel of verslag beginnen met de woorden “We hebben hier een totaal nietszeggende peiling die op geen enkele manier informatief is over de mogelijke winnaar”.
Toch was dat wel de conclusie van vanavond.
