Binnenkort gaat Groot-Brittannië naar de stembus om te bepalen of het land de EU moet verlaten. Dit referendum is het gevolg van tien jaar gesteggel binnen de Britse Conservatieven over het EU-lidmaatschap. Premier Cameron heeft zijn kiezers beloofd dat hij veel macht terug zal halen naar Groot-Brittannië. Afgelopen week werd het lijstje bekend van maatregelen die Cameron heeft binnengehaald.
Het is een minimaal lijstje dat voor eurosceptici sowieso niet genoeg is. Er worden zaken onderzocht, er komen wat bureaucratische mechanismes bij en er zijn wat onduidelijke toezeggingen. Cameron riep eerder dat hij bij het referendum alleen voor een Brits lidmaatschap zou pleiten als er voldoende macht terugvloeit naar Groot-Brittannië. Dat kan hij dus wel laten. De Britse hoogleraar Richard Rose wist het al langer: in “The UK referendum is a neverendum” voert hij wat argumenten aan waarom de onzekerheid over een Brexit nog lang niet weg is.
Het eerste probleem is volgens Rose dat Cameron de EU niet begrijpt. Het draait in de EU om het vinden van compromissen en gezamenlijke belangen. De Conservatieven stapten in 2009 uit de oppermachtige christendemocratische EVP en begonnen een eigen fractie in het Europees Parlement. Ze hebben nu meer dan ooit een eigen geluid, maar raakten ook heel veel invloed kwijt.
Maar het gaat verder dan dat. Cameron meldde lange tijd dat hij nationale belangen diende met het terughalen van bevoegdheden. Een dergelijk pleidooi is in Brussel per definitie ineffectief. Wat wel kan is zeggen dat het een Europees belang is om regels en bureaucratie te schrappen, in plaats van te wijzen op de voordelen die dit alleen maar voor de Britten heeft. Zo weinig kennis en begrip, dat moet wel tot ongelukken leiden.
Het is moeilijk iets te bereiken bij het terughalen van bevoegdheden. Zo heeft Groot-Brittannië al allerlei uitzonderingsposities en opt-outs. De kans is groot dat er weinig echte bevoegdheden terugvloeien naar Groot-Brittannië, terwijl Cameron dat wel heeft beloofd. Het lijstje van Cameron laat dit ook zien: eigenlijk verandert er nauwelijks iets. Om dit te maskeren maakt Cameron al enige tijd PR met bijvoorbeeld een toer langs regeringsleiders om zijn zaak te bepleiten. Rose schampert dat die toer behalve krantenkoppen niets heeft opgeleverd.
Politieke tegenstanders kunnen met het lijstje van Cameron beweren dat de hele operatie weinig heeft veranderd ten opzichte van de oude situatie. De EU blijft een hele andere dan de EU waar Groot-Brittannië in 1973 lid van werd. Dat is voor de tegenstanders de kern van het probleem en dat blijft na Camerons lijstje gewoon zo.
Inmiddels is duidelijk dat Cameron eigenlijk in de EU wil blijven, maar dat het kamp dat wil uittreden enorm is. UKIP zal campagne voeren voor uittreding en bij Labour is het lidmaatschap steeds vaker omstreden. Bij de Conservatieven is een behoorlijk aantal politici voor uittreding. Her is voor hen bovendien electoraal aantrekkelijker eurosceptisch te zijn dan de prestaties van Cameron aan te prijzen. Nu Cameron met zijn onderhandelingen weinig heeft bereikt, zal de kritiek in zijn eigen partij alleen maar toenemen.
De belangrijkste voorstanders van lidmaatschap maken het plaatje al niet beter. Dit zijn vooral bedrijven maar of zij campagne kunnen voeren is twijfelachtig. De belangrijkste politieke partij voor het lidmaatschap zal de Nationale Partij van Schotland zijn, die uit Groot-Brittannië wil maar in de EU wil blijven.
Tot slot: niemand geeft prioriteit aan de discussie over de Brexit. Voor de andere lidstaten heeft het onderwerp nooit echt prioriteit gehad. Bij de Europese Raad kreeg Cameron maanden terug tien minuten om zijn gedachten te presenteren. In de verklaring achteraf waren daar 25 woorden van overgebleven. Men schoof het vooral vooruit. Eind volgende week volgt een nieuwe poging.
Volgens Rose is duidelijk dat ook Cameron er geen prioriteit aan geeft. Hij weet dat er weinig echte concessies van de lidstaten te verwachten zijn en dus zweeg hij over welke veranderingen hij minimaal wenste te zien. Deze tactiek maakt het mogelijk dat hij zijn lijstje nu als een overwinning presenteert, maar dat gold sowieso voor elke uitkomst. Of dat de Britten overtuigt is zeer de vraag.
Dit jaar doet Chris Aalberts onder de titel Bruslog – Brusselse logica – verslag van Europese politiek in Brussel, in Den Haag en in het land.
