Wc’s zijn een van die geweldige uitvindingen en toepassingen die het leven van de moderne mens ongelofelijk veel gezonder en comfortabeler hebben gemaakt. De wc is zo ingeburgerd dat er weinig over gereflecteerd wordt. Waarom zijn er eigenlijk gescheiden dames- en herentoiletten in openbare gebouwen? Als er toiletten zouden zijn voor blanken en niet-blanken zou er schande van gesproken worden. Het is ondenkbaar dat er op basis van ras zou worden gesegregeerd. Maar ook segregatie op seksuele geaardheid zou raar zijn: toiletten voor hetero’s en toiletten voor homoseksuelen. Of aparte toiletten voor moslims en voor niet-moslims. Zelfs in geëmancipeerde samenlevingen waarin mannen en vrouwen gelijk zijn zijn de domeinen van de toiletten gender gesegregeerd. Waarom is die architectonische seksesegregatie alom geaccepteerd?
Als moslima’s vragen om aparte vrouwendagen in zwembaden of wanneer er gescheiden ruimtes in moskeeën of gescheiden scholen zijn, kunnen we daar een afkeur over uitspreken als er overal gescheiden toiletten zijn? Het antwoord kan drie kanten uit. Ten eerste door te beweren dat gescheiden toiletten iets heel anders zijn dan aparte zwemdagen voor vrouwen. (Dat denk ik niet). Ten tweede, door te betogen dat de aparte zwemdagen en andere vormen van sekse-segregatie helemaal niet problematisch zijn, immers het komt overal voor, zoals bij de toiletten (dit lijkt me geen goede weg, want ik vind gendersegregatie wel problematisch). En ten derde, door te betogen dat de gescheiden toiletten niet emancipatoir zijn (dat zal ik betogen).
Vanuit emancipatoir oogpunt is het tijd om de toiletsegregatie op te heffen. In veel sauna-complexen is de man-vrouw segregatie helemaal opgeheven: de kleedkamers zijn open en gemengd. Geen gedoe en gezeur met kleedhokjes, maar gewoon openlijk en openbaar. De toiletten zijn er niet gescheiden. Als het grotere toileteenheden zijn, is er voor heren dikwijls een urinoir, keurig in een wc-hokje.
Ik vind dat iedereen recht heeft op wc-privacy. Toen ik voor het eerst in de VS was moest ik wennen aan het gebrek aan privacy in toiletten. De wc is vaak afgescheiden door een wandje dat tot net onder kniehoogte komt. Als er iemand op de pot zit zie je een paar schoenen en een afgezakte broek. Er zit een grote spleet tussen de deur en is er geen plafond. Het voelt heel ongemakkelijk. Het zou best eens kunnen dat dit anti-masturbatiebeleid is. De puriteinse Amerikanen hebben flink wat anti-seks en anti-masturbatiebeleid opgelegd gekregen. Zoals van de door seks geobsedeerde Zevende Dag Adventist John Harvey Kellogg (1852-1943) van Kellogg’s Cornflakes die tal van anti-masturbatieboeken heeft gepubliceerd. Ik vind het onprettig en onsmakelijk om de geuren en geluiden van het wc-gebruik te moeten delen. Zoals gezegd vind ik privacy belangrijk. Ik denk dus aan ruime individuele wc’s zonder geluid-, zicht- en stankoverlast.
Een probleem van gemengde toiletten is dat vrouwen zich er wellicht onveilig en onprettig voelen. Maar dat heeft te maken met de attitude en het gedrag van mannen. In sauna’s kan het dus wel. En bij mijn yogaschool in Utrecht is er een gemengde kleedkamer en gemengde toiletten.
Het zal even onwennig zijn, die gemengde toiletten. Mannen moeten niet staande plassen (behalve in een urinoir). Bij mensen thuis zijn de toiletten ook gemengd. Mannen schijnen over het algemeen een wat laksere toiletetiquette te hebben dan vrouwen. Is het dan niet tijd om mannen op te voeden? Bij mij thuis zegt mijn vrouw dat zij wel een toilet voor zichzelf wil en dat de drie mannen in huis dan maar de andere toilet moeten gebruiken – en we zijn alle drie al zit-mannen. Staande plassen voor een toiletpot is een gebruik dat bestreden moet worden in het kader van hygiëne: de druppels en stralen gaan op de rand en over de vloer en de urine spettert in het rond. Als er geen urinoir is, dan zitten. Bij navraag aan vrouwen in mijn omgeving over gescheiden toiletten zijn de meesten het erover eens dat ze voor gescheiden toiletten zijn en wel om de volgende redenen. Ten eerste maken mannen er doorgaans een smeerboel van. Ten tweede vrouwen voelen zich niet op hun gemak met mannen erbij.
Wat als vrouwen hun toilet willen maken op het toilet en zich onprettig voelen met mannelijke blikken en opmerkingen? Ofwel vrouwen trekken zich niets aan van de aanwezige mannen en de mannen gedragen zich fatsoenlijk, ofwel elke toilet is uitgerust met een eigen wasbak en spiegel. Ook is er in elke toilet een container voor maandverband.
Ben ik dan ook tegen gescheiden (sport)kleedkamers en gescheiden douches? Ik denk het eerlijk gezegd wel. Naaktheid zou genormaliseerd moeten zijn. Maar ik besef heel goed dat dat nog een lange weg te gaan is vooraleer dit normaal is zoals in wellness-centra en op naaktcampings alomtegenwoordig is. Veel mensen hebben, door hun opvoeding, niet het gevoel dat ze zich prettig voelen bij naaktheid en veel mannen, en vooral jongens, kunnen zich moeilijk fatsoenlijk gedragen in de nabijheid van (vrouwelijk) naakt. Een samenleving waar toiletten niet meer gesegregeerd zijn en waar vrouwen zich desalniettemin op hun gemak voelen is een geëmancipeerde samenleving. Of, andersom, zolang er gesegregeerde toiletten zijn is de emancipatie nog niet voltooid en dienen mannen opgevoed en geëmancipeerd te worden.
