Het blijft spannend bij de Republikeinse partij. Hoewel Donald Trump in New Hampshire heeft bewezen dat mensen wel degelijk een gang naar de stembus voor hem willen maken, zijn de overige vijf kandidaten niet van plan hier genoegen mee te nemen.
Ted Cruz, Marco Rubio en Jeb Bush richtten afgelopen week hun peilen op Donald Trump in een poging de kiezer er van te overtuigen dat Trump geen “presidential material” is. Zo is Trump “onbeschoft” (Bush), “onfatsoenlijk” (Cruz) en heeft totaal geen verstand van buitenlands beleid (Rubio). John Kasich, met een verrassende tweede plaats in New Hampshire, gaat er prat op een positieve campagne te voeren zonder al te veel moddersmijterij. Hoewel hem dit in New Hampshire de gematigde en onafhankelijke stem opleverde, kan hem dit juist stemmen gaan kosten in de rechtsere, meer traditionele Republikeinse staten (de zogeheten “red states”) zoals South Carolina. Ondertussen bengelt Ben Carson ergens onderaan in de peilingen, maar verwacht zelf vooralsnog dat hij het “extraordinarily well” zal doen in South Carolina.
En daar kwam enkele uren voor het debat het nieuws dat de zwaar conservatieve Republikeinse rechter Scalia van het Hooggerechtshof onverwacht was komen te overlijden. Volgens de commentatoren van CBSN was hij ook wel een beetje dik, rookte veel en was “kind of a jerk”. Ook lieten Republikeinse kopstukken, waaronder ook kandidaten Rubio en Cruz, weten dat ze het onacceptabel zouden vinden als president Obama direct een opvolger zou voordragen. Washington reageerde off the record met “Ha! Mocht je willen”, officieel ging het een stuk chiquer. President Obama liet in een korte speech een half vuur voor het debat weten dat hij “in due time” zou nadenken over een opvolger, en dat “At this moment, we most of all want to think about [Justice Antonin Scalia’s] family”. Politicologen-blog The Monkey Cage maakte al de (terechte) analyse dat het Witte Huis twee opties heeft: “playing hard ball” of de boel zo lang mogelijk rekken. Hoe je het ook wend of keert: ze laten er aan deze kant van de plas in ieder geval geen politiek gras over groeien.
Waarom is dit zo belangrijk? Welnu, als een Republikeinse meerderheid in het Senaat de aangedragen kandidaat blokkeert (simpelweg omdat deze wordt aangedragen door een Democratische president), kan dit een precedent schapen waarbij Republikeinen consequent kandidaten aangedragen door Democraten zullen blokkeren, en vice versa. Zodra twee partijen een consequent blok tegen elkaar vormen waar geen enkele ruimte voor onderhandeling bestaat (wat in toenemende mate het geval is door polarisatie), staat het presidentiele systeem onder druk. Als er namelijk een impasse ontstaat tussen bijvoorbeeld een Democratische president en een Republikeinse meerderheid in het Senaat en het Huis van Afgevaardigden, kan federale wetgeving steevast geblokkeerd worden uit partijpolitieke overwegingen en draait het systeem op slot. Onder politicologen wordt dit horrorscenario “the Linzian nightmare” genoemd.
Toegegeven, met institutionele kanttekeningen win je geen Republikeinse nominatie. Wel met kneiterharde polarisatie.
En polarisatie kreeg de kijker thuis ook voorgeschoteld. Het meest opvallende was het uitermate actieve publiek in de zaal: dit liet zich niets vertellen. Zo werd Ted Cruz door een van de debatleiders, Dickerson, ter plekke gefactchecked. Toegegeven, het was een warrig gebeuren maar toen Dickerson zei “I want to get the facts straight for the audience” volgde er luid boe-geroep. Dit was overigens de eerste en laatste keer dat Ted Cruz onvoorwaardelijke steun zou krijgen van datzelfde publiek.
Met Marco Rubio raakte Cruz in de clinch over immigratie. Rubio wees er op dat Cruz eerder nog het aantal greencards wilde verdubbelen, iets waar hij zich tijdens het debat juist weer tegen uit sprak: “to argue that he is a purist on immigration is just not true“, aldus Rubio. Cruz wilde dit ontkennen en beschuldigde Rubio van het maken van valse beloftes op de Spaanstalige zender Univision, om vervolgens in de Engelstalige politieke wereld weer iets heel anders te doen. Rubio sloeg terug: “First of all, I don’t know how he knows what I said on Univision because he doesn’t speak Spanish“ en vervolgde met “Look, this is a disturbing pattern now. For a number of weeks Ted Cruz has just been telling lies. He lied about Ben Carson in Iowa. He lies about planned parenthood and marriage. And he makes things up.” Rubio kreeg instant applaus. Cruz probeerde het woord terug te pakken maar kwam niet door het boe-geroep heen. Trump rook bloed en begon vervolgens in elke mogelijke uitwisseling met Cruz te roepen dat hij een leugenaar was.
Bovenstaande alinea is ongeveer het debat in een notendop. Het was een zooitje. Geen enkele kandidaat hielt zich aan de spreektijd. Iedere kandidaat negeerde standaard de bel. Kandidaten gaven antwoord op de vragen van vijf minuten geleden (vooral Carson maakte hier een gewoonte van) of helemaal niet. En als ze eenmaal het woord hadden, stonden ze dit niet zomaar af.
Dit verhitte debat is vooral een afspiegeling van de campagnes die in een stroomversnelling zijn geraakt. Alle kandidaten zijn er van bewust dat de verkiezingen in South Carolina (en later Nevada) hun maakt of breekt. Cruz en Trump proberen allebei hun topposities te behouden, terwijl Bush, Kasich en Rubio vechten voor de positie van gematigde establishment-lieveling.
Toch is het nog maar de vraag of Trump en Cruz deze topposities nog wel kunnen behouden. Beiden gingen flink de mist in. Zo liet Cruz zich in de discussie volledig retorisch platwalsen door Rubio op immigratie, en kwam bij buitenlands beleid niet verder dan “We have Kurds”.
Waar Trump vooral de mist in ging, waren zijn beschuldigingen aan het adres van voormalige president George W. Bush. Trump raakte geïrriteerd door Jeb! toen deze lacherig zei dat Trump niet weet waar hij het over heeft en zijn buitenlands beleid uit talkshows haalt. Trump pikte dit niet en besloot niet alleen achter Jeb! aan te gaan, maar voor het gemak de hele Bush-dynastie. Zo zou zijn broer, voormalig president George W. Bush, gefaald hebben in het beschermen van het volk. Jeb! antwoordde dat “while Trump was buiding a reality TV show, my brother was building a security apparatus to keep us safe”. Trump antwoorde met “The World Trade Center came down during your brothers reign, remember that!”. Totale meltdown. Trump zijn hoofd (normaliter zonnebankbruinoranje) werd zo rood als zijn ideeën: namelijk dat 9/11 de schuld zou zijn van de regering Bush. Het publiek waardeerde dit niet, en hoogstwaarschijnlijk ook de Republikeinse kiezer thuis niet, en al helemaal niet in South Carolina. Zo geniet George W. Bush als voormalig president 84 procent goedkeuring in de peilingen aldaar: hem aanvallen is wellicht niet de slimste tactiek. Dit verklaart mogelijk ook waarom Jeb! zo relaxed was gisteravond tijdens het debat, de volgende stop in de race naar het Witte Huis is namelijk het overwinnen van de zuidelijke staten, oftewel: een thuiswedstrijd in Bush-land.
Marco Rubio haalde de angel uit de discussie tussen Bush en Trump door te zeggen dat hij blij was dat Bush destijds in het Witte Huis zat, en niet Al Gore. Het was namelijk niet de schuld van president Bush, maar van Bill Clinton “who did not kill Osama Bin Laden when he had the chance”. Voor de zoveelste keer deze avond kreeg Rubio niet alleen applaus maar ook (vooral vrouwelijk) ge-whoo. Want oh wat waren de vrouwen in het publiek blij met Rubio gisteravond. Toen hij zijn belastingplannen moest toelichten (die met 35 procent voor een Republikein behoorlijk progressief kunnen worden genoemd), begon hij over het belang van koopkracht verhogen bij families. Want “You cannot have a strong country, without strong families”. Vooral dit laatste, familie als hoeksteen van de samenleving, scoort waarschijnlijk niet alleen bij de conservatieve vrouwen in het publiek maar ook als een malle bij de rechtse Republikeinse achterban in South Carolina. Het was gisteravond overduidelijk: Rubio maakte zijn revanche als comeback kid.
Op het eerste gezicht leken de prestaties van zowel Bush als Rubio (zelfs samen nog als “tag team” tegen Trump) opvallend goed. Bush kreeg het vooral voor elkaar om Trump te irriteren en succesvol uit zijn tent te lokken in de eerste helft van het debat. Daarnaast heeft Trump dezelfde tekortkoming als Bernie Sanders: hij heeft de talking points, maar niet de inhoud. Zowel Bush als Rubio leken bij vlagen zelfs potentieel presidentieel materiaal.
Toch dient hier niet vergeten te worden dat het publiek hierin een grote rol had: dit was zeker geen afspiegeling van de Republikeinse kiezer, maar van de partij-elites. De partij had namelijk in de aanloop naar het debat besloten om de kaartjes niet te verloten onder leden (zoals normaliter gebeurt) maar deze uit te delen aan donoren en establishment figuren. Trump-haters dus.
Vraag is dus: maken debatten eigenlijk wel een verschil? Of bepalen kiezers voor zichzelf wel wat belangrijk is? Uit diverse onderzoeken blijkt dat kiezers zich wel degelijk laten beïnvloeden door debatten, maar grotendeels door de directe analyse van de geleverde prestaties door de media. Sterker nog: de impact van de boodschap van kandidaten is zelfs onderhevig aan wat de commentatoren en talkingheads in de media er van vinden.
Dus als u Trump en Cruz ziet veranderen in aangeschoten wild, Kasich en Carson ziet verdwijnen en vooral Rubio en Bush ziet stijgen in de peilingen mag u CBSN daarvoor bedanken. En misschien verdient het overactieve GOP-establishment klapvee wat het laatste duwtje in de goede richting gaf ook een bloemetje.
