Zelden zoveel onzin gelezen in zo weinig regels als dit weekend in het het verslag van een interview met FNV-topman Ton Heerts. “Zzp-schap ondermijnt sociale stelsel,” luidt de titel, en dan weet je eigenlijk al wat er gaat komen: een al dan niet terechte constatering van misstanden bij een klein deel van de zelfstandigen, die vervolgens moeiteloos op de hele groep van ruim een miljoen wordt geprojecteerd. Lees even mee.
“Dat werkgevers hun werknemers steeds meer inruilen voor zzp’ers leidt tot een ondermijning van het sociale stelsel. Daarvoor waarschuwt FNV-voorzitter Ton Heerts zaterdag bij EenVandaag.”
Dat sommige werkgevers hun werknemers hebben ontslagen en weer teruggehuurd als “zelfstandigen” is een feit. Een deel van deze werkgevers is ook met naam en toenaam bekend: PostNL, enkele thuiszorgorganisaties, bouwbedrijven. (Leuk weetje: de pakketbezorgers van PostNL konden, om hun bestelbus te financieren, een aantrekkelijke lening krijgen van Qredits, dus met steun van de ministeries van Economische Zaken en Sociale Zaken en Werkgelegenheid.) Maar dat dit “steeds meer” gebeurt is gewoon niet waar.
Sterker nog, sinds de aankondiging van de nieuwe Wet DBA hebben veel organisaties, onder meer in het onderwijs en de zorg, de zzp’er buiten de deur gezet. Vervolgens worden ze overigens niet in dienst genomen door de voormalige opdrachtgevers, maar gaan ze werken via payrollers en andere bemiddelingsbureaus. Die nemen op dit moment vrijwel de volledige groei van de werkgelegenheid in Nederland voor hun rekening.
“Waar vroeger een werkgever nog trots was op zijn werknemers zet hij nu alle risico’s buiten de deur. Hij heeft er alleen nog belang bij of hij winst kan maken van het feit dat mensen eigenlijk onderbetaald worden. In dit geval zelfstandige ondernemers.’’
Hier worden twee tegenstellingen geponeerd die in werkelijkheid niet bestaan. Ik ken veel werkgevers die trots zijn op hun werknemers, maar toch zo veel mogelijk risico’s buiten de deur zetten. Ze verzekeren bijvoorbeeld het risico van twee jaar loondoorbetaling bij ziekte, want ondernemers spelen liever geen Russisch roulette. Ik ken ook veel werkgevers die graag winst maken, en toch hun medewerkers netjes betalen en behandelen, omdat de ervaring leert dat ze dan beter hun best doen.
“Uit een onderzoek onder 2.000 zzp’ers van EenVandaag blijkt verder dat een groot deel van hen niet meer zou kunnen rondkomen zonder de zelfstandigenaftrek, een belastingvoordeel speciaal voor zzp’ers.”
Eerlijk is eerlijk, dit is geen tekst van Heerts, maar van de dienstdoende journalist. Eerst het belangrijkste: de zelfstandigenaftrek is geen belastingvoordeel speciaal voor zzp’ers. Het is een belastingvoordeel voor IB-ondernemers, dat zijn ondernemers die zichzelf niet in een BV hebben ondergebracht en waar de winst dus onder de inkomstenbelasting (IB) valt en niet onder de vennootschapsbelasting. De zelfstandigenaftrek geldt dus ook voor een groot deel van de boeren, winkeliers, kroegbazen en andere middenstanders, ook als ze (af en toe) personeel hebben.
En vervolgens: als het waar is dat “een groot deel” van de zzp’ers niet meer kan rondkomen zonder de zelfstandigenaftrek, dan is de zelfstandigenaftrek toch een uiterst effectief en efficiënt werkgelegenheidsinstrument?
“Heerts roept op tot ingrijpen. Volgens hem verdwijnt het fiscale voordeel te vaak in de zakken van opdrachtgevers die zelfstandigen dwingen akkoord te gaan met lage tarieven. ‘Het is een vorm van staatssteun geworden om de loonkosten te drukken.’”
Dit is in directe tegenspraak met het vorige citaat. Of de zelfstandigenaftrek stelt zelfstandigen in staat te overleven en uit de Bijstand te blijven, óf ze verdwijnt in de zakken van opdrachtgevers. Allebei tegelijk kan niet. Los daarvan spreekt uit dit citaat, en eigenlijk uit het hele interview, het rare idee dat het gros van de zelfstandigen net zo goed bij “de opdrachtgever” in dienst zou kunnen gaan. Maar voor verreweg de meeste is dat onzin: zij werken voor een heleboel opdrachtgevers. Ik spreek zelf trouwens liever over klanten.
Maar goed. Heerts moet toch wat, als kapitein van een al lang gezonken schip. Er zijn inmiddels meer zelfstandigen dan FNV-leden. Wat wel treurig is: onder die zelfstandigen bevindt zich ook een deel van de werkende armen, het precariaat, de werkenden die vrijwel geheel buiten onze sociale zekerheid vallen. Die gun je een belangenbehartiger die iets beters verzint dan het afschaffen van de zelfstandigenaftrek. Misschien kan FNV Zelfstandigen het voortouw nemen bij het zoeken naar een geschikte opvolger van Ton Heerts.
Dit artikel verscheen eerder via Medium
