“Pas op met de feiten”, denk je al snel in de discussie over het EU-associatieverdrag met Oekraïne. Erg veel Oekraïne-experts zijn er niet in Nederland, veel journalisten lezen zich sowieso niet in en bovendien worden “de feiten” nogal eens vertroebeld door politieke opvattingen. Wat we dus nodig hebben is onafhankelijke informatie die geen relatie heeft met het aanstaande referendum. Zo’n boek kwam in 2015 uit: The conflict in Ukraine, what everyone needs to know, van de Canadese hoogleraar Serhy Yekelchyk.
Voor iedereen die Oekraïne wil begrijpen, is dit boek nuttig. Het geeft een overzicht van de natuurlijke hulpbronnen, cultuur en politiek van het land. Ook gaat het in op de relatie met Rusland, waaronder de “Holodomor”, de door Rusland veroorzaakte hongersnood in de jaren dertig en de recente inname van de Krim. Meer dan de helft van dit boek gaat in op Oekraïne als onafhankelijk land sinds het uiteenvallen van de Sovjetunie. We leren over de weeldigere corruptie, de rol van oligarchen zoals de huidige president Porosjenko, de Oranje-revolutie van 2004 en EuroMaidan in 2013 en 2014.
Na het lezen van dit boek weet u dat het optreden van Guy Verhofstadt en Hans van Baalen op het Maidanplein géén beslissend moment is geweest in het conflict tussen Oekraïne en Rusland. Zij blijken géén middelpunt van de Oekraïense geschiedenis. Pas de een na laatste paragraaf gaat over het EU-associatieverdrag. We leren dat velen de waarde van dit verdrag overdrijven. Yekelchyk geeft onbewust GeenStijl een sneer: “The association agreement does not offer Ukraine a clear accession path to the European Union, as many media commentators have assumed.”
Wat zijn de voordelen van het verdrag? Yekelchyk stelt:
“Its tangible benefits for Ukraine include free trade with the European Union and, at some unspecified point in the future, visa-free travel for Ukrainian citizens. In the long run, the treaty committed Ukraine to aligning its legislation and production standards with that of the European Union, a process to be supported by Western funding.”
Er staat nergens een verwijzing naar de geopolitieke effecten van dit verdrag. Het boek staat vol met problemen in de relatie tussen Rusland en Oekraïne, maar niet bij de passages over het verdrag. Hoe kan dat?
We hebben het voor u nagevraagd. Yekelchyk laat via email aan ThePostOnline weten:
“I would argue that it was not the Association Agreement at all that caused the conflict with Russia, but rather the Euromaidan Revolution against the corrupt and manipulative regime of President Yanukovych. It was not the first such revolution, either. The victory of the Orange Revolution in 2004 also caused major tensions with Russia, long before the Agreement with the EU was on the table. The revolutionaries of 2013-14 used the Agreement as their rallying cry, but very few of then knew any details of this document. It served as a symbol of the rule of law and struggle against corruption.”
Wat zijn volgens Yekelchyk de gevolgen van dit verdrag?
“Ordinary citizens are not likely to notice any immediate difference in their lives. It will be a long process of reforming the economy and politics and the Ukrainian politicians are not doing a very good job as reformists so far. However, the Agreement still holds major symbolic significance in the Ukrainian public discourse as a promise of Western democracy and prosperity. Denying its ratification would mean sending Ukraine back on the path of corruption and lawlessness, with or without Russian political domination.
Een grotendeels symbolische verdrag dus. Yekelchyk geeft wel de tegenstanders een sneer. Wat lost het niet doorgaan van het verdrag precies op? De Oekraïense bevolking heeft al voor het verdrag gekozen, Rusland heeft de Krim al geannexeerd en er is al een militair conflict in de Donbas. Dit alles zal volgens Yekelchyk niet veranderen als het verdrag niet wordt geratificeerd. En over de vraag of Oekraïne gekoloniseerd wordt door de EU, zoals het Burgercomité-EU ons wil doen laten geloven, meldt hij:
“I found particularly amusing the misguided argument about the EU “colonizing” Ukraine. The use of anti-colonial rhetoric to justify pushing Ukraine back into the bearish embrace of the Russian authoritarian regime and its greedy oligarchs shows a total lack of sympathy for the ordinary people in Ukraine, who desperately need democratic politics and economic reform, things that only Europe can push for, but not Russia. The voters in your country cannot stop Russia’s hostility to the new Ukrainian authorities by voting down the Agreement.”
Meer over Oekraïne lezen? Het boek van Yekelchyk is een aanrader.
Dit jaar doet Chris Aalberts onder de titel Bruslog – Brusselse logica – verslag van Europese politiek in Brussel, in Den Haag en in het land.
