Het is Oekraïne-week in het Europees Parlement. Vele leden van het parlement van Oekraïne – Verkhovna Rada of Ukraine – zijn maandagmiddag, dinsdag en woensdagochtend in Brussel. Het gaat om een “high level conference”, als we de posters mogen geloven. Die aanduiding slaat meer op de deelnemers dan op de inhoud van de conferentie: de sessies lijken een erg basaal karakter te hebben voor mensen die bekend zijn met het concept democratie: zaken als transparantie, accountability, dialoog, consensusvorming en EU-wetgeving staan centraal.
Dinsdagmiddag is er een uur ingeruimd voor een sessie over wel een zeer discutabel thema: “Ethical standards for parliamentarians for greater public trust”. Met andere woorden: wat zijn de ethische standaarden die van politici verwacht mogen worden om het vertrouwen van het publiek niet te beschadigen. Kaja Kallas, de vicevoorzitter van de “Parlementaire associatiecommissie EU-Oekraïne” heeft deze sessie georganiseerd. Van de Nederlanders zit alleen Kati Piri (PvdA) in deze commissie.
Het loopt bij deze sessie geen storm. De kleine vergaderzaal in het Europees Parlement met ongeveer veertig stoelen zit bij de te late aanvang maar halfvol. De politici druppelen uiterst langzaam binnen en pas een kwartier na de te late aanvang is iedereen er. Nederlanders zijn er niet en dus is iedereen hier voor het Nederlandse publiek onbekend. Het is alleen aan de toegangspassen te zien of er Europarlementariërs of Oekraïense parlementsleden zitten. Die laatste hebben een bezoekerspas gekregen en vormen de overgrote meerderheid. Zij waren dus massaal te laat.
Kallas trapt af. Vertrouwen van burgers is heel belangrijk voor een parlement, meldt ze. Er zijn erg veel sprekers. Een Noor vertelt dat de ethische standaarden die aan parlementariërs worden gesteld door de tijd variëren. Volgens hem gaat het om de rol van de media. Zij bepalen welk gedrag acceptabel is en welk gedrag niet. Soms is het volgens hem niet duidelijk wat de ethische standaarden precies zijn. Uiteindelijk bepaalt de kiezer wat wel en niet kan. Het belangrijkst is dat politici vertellen welke financiële belangen ze hebben. Ook moeten giften bekend worden gemaakt.
Dan komen meerdere Oekraïners aan het word. Een vrouw wil praten waar de standaarden die aan parlementariërs worden gesteld vandaan komen. Het gaat over volgens haar om transparantie, elkaar tijdens debatten niet beledigen en het controleren van de regering. Ethische standaarden zijn volgens haar nodig, maar de regels moeten wel duidelijk zijn want alleen dan weet iedereen waar men aan toe is. Er moet tevens geen corruptie zijn, er is professioneel gedrag nodig en de regels voor de deelname aan verkiezingen moeten ook helder zijn. Die regels zijn dat in Oekraïne niet, leren we.
Een man vindt dit een heel goed moment om over deze kwestie te spreken. De helft van het parlement in Oekraïne zit in zijn eerste termijn en dus is dit een goed moment om de mores te veranderen. Volgens dit hoofd van de Oekraïense delegatie moet men naar de standaarden in het Europees Parlement kijken en zichzelf daarmee vergelijken. De vraag is vooral hoe ze dat moeten doen en hoe ze dat kunnen implementeren. Alleen zo kunnen Oekraïners hun parlement leren vertrouwen. Vooral belangenverstrengeling moet voorkomen worden, meldt hij.
“Belangenverstrengeling, dat is niet de bedoeling”, zegt Kallas. Een hele trits aan parlementariërs en experts herhaalt de woorden die we inmiddels gehoord hebben: er moet in het Oekraïens parlement “een integriteitscultuur” ontstaan. Er moet “meer politieke wil” zijn om corruptie aan te pakken. De blik op ethiek “moet verruimd worden”. Het is belangrijk “naar burgers te luisteren”. De Oekraïners geven de indruk te begrijpen hoe een parlement moet werken, maar weten nog niet hoe ze tot actie kunnen overgaan. Ze zijn het er wel over eens dat het initiatief bij henzelf moet liggen.
Voor iedereen die denkt dat het Nederlands Oekraïne-referendum belangrijk is: er wordt een uur lang niet één keer aan gerefereerd. Dat is in zoverre vreemd dat het Oekraïne-verdrag onder andere als doel heeft de democratie te versterken. In deze sessie wordt pijnlijk duidelijk dat Oekraïne wel wat te verbeteren heeft en dat dat zonder hulp van buitenaf er waarschijnlijk niet of nauwelijks in zit.
Dit jaar doet Chris Aalberts onder de titel Bruslog – Brusselse logica – verslag van Europese politiek in Brussel, in Den Haag en in het land.
