‘Feminisme is schijt hebben aan wat mannen van je denken.’ Zo betoogde columnist Sylvia Witteman. Zij reageerde op de seksistische opmerkingen van columnist Max Pam over een vrouwelijk personage in een film. Pam maakte de opmerking echter vanuit het perspectief van een seksistische oerman. Arnon Grunberg reageerde met de toevoeging dat vrouwen ook schijt moeten hebben aan wat andere vrouwen van hen denken. Ik moet bekennen dat de formulering met het s-woord mij taal-esthetisch niet zo bevalt, daarom spreek ik liever van ‘lak hebben aan’: Feminisme is lak hebben aan wat anderen van je denken. Dat is een aardige werkdefinitie, maar als algemene definitie over feminisme schiet het ernstig tekort. Je kunt als vrouw wel lak hebben aan wat mannen van je denken, maar als die mannen jou onderdrukken, beperken, verkrachten, verminken of vermoorden schiet je daar niks mee op.
Zoals de Nederlandse vrouw van 24, die onlangs in Irak werd vermoord door haar man, omdat ze terug wilde naar Nederland. Feminisme gaat in essentie niet om vrouwen, maar om mannen. Het gaat erom dat mannen hun neiging tot het overheersen van vrouwen onderdrukken en dat de samenleving zo wordt ingericht dat vrouwen zich in vrijheid kunnen ontplooien en worden beschermd tegen paternalisme. Of vrouwen zich maatschappelijk, cultureel, sociaal, seksueel, muzikaal, sportief, of politiek willen ontplooien is een keuze die vrouwen zelf moeten maken. Een samenleving waarin vrouwen lak kunnen hebben aan wat mannen en vrouwen van hun vinden, is een feministische samenleving.
Er is een groot probleem met het gedrag van mannen. Waar de onverlichte geesten van het mensengeslacht er oude boeken op na slaan als waren het etiquette-handboeken en levensrichtlijnen, zijn er maar weinig concrete humane boekwerken voor verlichte geesten. Vooral het mannelijk deel van de wereldbevolking heeft er baat bij te leren hoe men zich ethisch en fatsoenlijk dient te gedragen, met name jegens vrouwen. De zogenaamde heilige boeken staan bol van misogynie en zijn niet bepaald behulpzaam. Er is de monumentale Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (1948), maar die is abstract. Hoe vertaalt zich dat naar de leven van alledag?
The Guy’s Guide to Feminism (2011) van Michael Kaufman en Michael Kimmel is zo’n praktisch boek over hoe mannen zich zouden moeten gedragen en over wat voor attitude mannen zouden moeten hebben jegens vrouwen en feminisme. De auteurs noemen het voorbeeld dat wanneer je als man ’s nachts over straat loopt en er een vrouw aankomt die oversteekt om jou niet van dichtbij te hoeven passeren. Dat komt door de reële angst die vrouwen hebben voor mannen, hoewel niet alle mannen gewelddadige verkrachters en moordenaars zijn. Ik herken dat maar al te zeer. Wanneer ik alleen in het bos hardloop heb ik last van het ‘vrouwen-zien-mij-als-potentiële-verkrachter-syndroom’ dat komt doordat er mannen zijn die vrouwen lastig vallen, aanranden of verkrachten.
Er is, wereldwijd, een enorme discrepantie in het gevoel van veiligheid tussen mannen en vrouwen. Vrouwen zijn bang of in ieder geval bezorgd om alleen op afgelegen of op donkere plaatsen te komen. In zijn beroemde Four Freedoms Speech spreekt Franklin Delano Roosevelt over de Freedom from Fear. En de angst van vrouwen voor mannelijk geweld is niet onterecht. Het zijn mannen die daar wat aan moeten doen. En de manier om daar wat aan te doen is om als man een hardcore feminist te zijn. En om dat te worden moet je weten wat feminisme inhoudt. Dat is waar The Guy’s Guide to Feminism een rol kan spelen.
De auteurs besteden veel aandacht aan zaken die – hopelijk – als vanzelfsprekend worden gezien: dat seks alleen OK is als er wederzijdse instemming is, dat er bij dating duidelijkheid moet zijn, dat vrouwen ja of nee moeten zeggen en dat mannen die ja of die nee ook respecteren, dat het dronken voeren van een vrouw en dan seks met haar hebben niet ethisch is, net zomin als het gooien van een slaapmiddel in haar drankje, dat vrouwen het recht moeten hebben op abortus, op onderwijs, op werk, dat vrouwen in dezelfde functies als mannen hetzelfde moeten verdienen, dat er arbeidsmogelijkheden zijn om werk en zorg voor kinderen te combineren, dat seksisme en seksistische grappen niet OK zijn, dat een eerlijke verdeling tussen zorg en werk beide partners ten goede komt, dat er goede kinderopvang moet zijn, dat er blijf-van-mijn-lijfhuizen moeten zijn, dat vrouwen hun eigen partner moeten kunnen kiezen en zelf besluiten om al dan niet bij hem/haar te blijven, dat seksualiteit meer is dan alleen de behoeftes van de man, enzovoorts.
De essentie van feminisme is het respecteren van de autonomie van vrouwen. Als je je afvraagt of je feminist bent, doe dan deze test.
Ben jij van mening dat vrouwen recht hebben op:
Stemrecht
(hoger) onderwijs
Autorijden
Een eigen bankrekening
Plezier beleven aan seks
Recht hebben om abortus te laten plegen
Werken in elk beroep dat ze maar willen en gelijk betaald krijgen aan mannen in dat beroep
Hun eigen partner/echtgenoot kiezen
Scheiden van hun partner/echtgenoot wanneer zij dat willen
Niet geslagen te worden
Geen eigendom te zijn
Vrijheid om te gaan waar ze willen
Vrijheid om zich naar eigen wensen te kleden
Het recht hebben om zonder angst te leven
Indien je het met alle bovenstaande stellingen eens bent, ben je een feminist. Zijn er überhaupt mannen – behalve enge conservatieve gelovigen – die het niet eens zijn met alle bovenstaande rechten? Het lijkt mij dat het Nederlandse onderwijsstelsel erop gericht is om te stimuleren en leren dat iedereen het hier mee eens is omdat je immers niet van jezelf zou kunnen willen dat één van bovenstaande jou zou worden ontnomen. Deze feminisme-test zou dienst kunnen doen als inburgeringstest. Mannen voor de feminismetest falen komen niet in aanmerking voor een verblijfsvergunning. SGP’ers zullen naar alle waarschijnlijk ook niet voldoen aan de test.
Toch kan ik een reden bedenken dat zelfs als je je in alle stellingen kunt vinden, het belangrijk is om dit boek te lezen en jezelf feminist te noemen en dat is om te streven naar een samenleving en naar een wereld waarin iedereen dit volkomen normaal vindt. Een wereld waar vrouwen gelijke rechten hebben en waarin die rechten zijn vorm gegeven in instituties en gedrag, waarbij mannen en vrouwen zich in vrijheid kunnen ontplooien. Het is belangrijk om feminisme niet als iets vanzelfsprekends te zien, ook niet in een open samenleving als de onze. Ook in onze samenleving komen verkrachtingen, vrouwhandel, geweld tegen vrouwen, uithuwelijking, vrouwenbesnijdenis en het beperken van de vrijheid van vrouwen voor. Het gaat er niet alleen om of jij als man of vrouw je vrij kunt ontplooien; het gaat om alle vrouwen en om de mannen die dat in de weg staan.
