De vluchtelinge weten het. De smokkelaars weten het. De Turken weten het. Europa gaat binnenkort op slot. En dus doen zij allemaal een laatste poging om Griekenland binnen te komen, dan wel om de vluchtelingen daar te dumpen. Een Grexit wordt daarmee alsnog onvermijdelijk.
Het aantal vluchtelingen bereikte de afgelopen twee maanden recordhoogten. De UNHCR spreekt van ruim 130.000. Tien keer zo veel als in de eerste twee maanden van 2015. Vorig jaar arriveerden in totaal ongeveer een miljoen vluchtelingen. Dat belooft wat. Een daling hoeven we de komende manden niet te verwachten. Het recente bestand in Syrië zal geen enkel verschil maken. Ten eerste omdat Syrië nog decennialang een puinhoop zal blijven, ten tweede omdat slechts de helft van de vluchtelingen uit Syrië komt; de nadere helft komt uit uit Irak en Afghanistan, waar al vele jaren een ‘bestand’ bestaat.
De stijging heeft natuurlijk alles te maken met de recente ontwikkelingen, en dan met name het sluiten van de grens tussen Macedonië en Griekenland. Die maatregel vormde het logische sluitstuk van een lange serie maatregelen door nationale regeringen. Hongarije zette ooit de eerste stap; daarna moesten de zuidelijker gelegen landen wel volgen. Niemand wilde immers het eindstation worden van de stroom, het afvalputje van het vluchtelingenvraagstuk. Servië, Bulgarije. Slovenië en uiteindelijk Macedonië – ze konden niet achterblijven. En nu is Griekenland uiteindelijk de pineut. Er bestaat immers geen afsluitbare Grieks-Turkse grens. Daar hopen de vluchtelingen zich de komende maanden op.
Zij hebben zo dan toch maar een dumpplaats binnen Europa gevonden. De smokkelaars kunnen de vluchtelingen de illusie verkopen dat ze binnen de EU zijn, en de Turken zijn die vluchtelingen liever kwijt dan rijk. En dat ze richting Europa vertrekken, is voor hen alleen maar een voordeel want daarmee heeft Turkije nog een appeltje te schillen. Binnenkort gaat EU-president Donald Tusk overleggen met de Turken over opvang aldaar. In ruil voor miljarden, en voor de toezegging dat Erdogans steeds repressievere republiek lid kan worden van de EU. Tusk zal door het stof gaan en niets bereiken. De tijd van inschikken is allang voorbij. De West-Europese democratieën worstelen met de opkomst van anti-immigratiepartijen. Dat gaat elders niet ongemerkt voorbij. Polen, Hongarije, en ga zo maar door: ze hebben geen zin in nieuwe minderheden binnen hun landsgrenzen. Etniciteit ligt daar vele malen gevoeliger dan in het Westen.
En dat geldt in minstens zo sterke mate voor Turkije. Ook dat land is opgericht vanuit het (waan)denkbeeld dat het één land voor één volk moest worden. De Koerden zijn al erg genoeg. Alles wat in het Oosten bivakkeert, moet straks zo snel mogelijk weer de Syrische grens over. Die opvang in het oosten, daar mag de EU aan meebetalen. Opvang van vluchtelingen in West-Turkije is ondenkbaar. Dat doen de Grieken maar. Alle Syrische vluchtelingen die nu in het Westen rondhangen en naar een oversteek verlangen, moeten ook vertrekken. In feite betaalt Europa straks mee aan de organisatie van een tussenstop richting Europa.
Den Haag rekent erop dat de instroom in 2016 bij gelijkblijvend beleid (zeg maar, zonder beleid) uit zal komen op die van vorig jaar: rond de miljoen. En dat Nederland er dus in het ergste geval pakweg 100.000 te verstouwen zal krijgen. Dat is niet meer dan een wensdroom. Maar Mark Rutte droomt bovendien dat een nieuwe aanpak dat aantal van 100.000 kan halveren. Daarvoor moet dan wel een compleet Europees systeem van registratie, controle, besluitvorming en doorstroom (eruit, of verder Europa in) worden opgezet. Daar had Europa natuurlijk jaren geleden al een begin mee moeten maken, ten tijde van de Italiaanse en Spaanse vluchtelingencrises. In plaats daarvan dobberde men in Brussel maar wat rond. De Griekse crisis leidde tot een soort van akkoord waar geen enkele Europees land iets in zag, en dat dan ook nog steeds op de plank ligt. (Jesse Klaver hield gisteren bij Pauw een pleidooi om ons aandeel in die afspraak nu uit Griekenland op te gaan halen; dat goede voorbeeld zou Europa tot inkeer brengen – de schat.)
De huidige instroom (Geerts omschrijving ‘tsunami’ lijkt ineens zo gek nog niet) laat zich uiteraard niet op dezelfde wijze verdelen. Mark wil het toch proberen. Hij heeft nog hooguit een paar weken om een akkoord te bereiken dat al net zo kansloos is als het vorige. De smokkelaars, de vluchtelingen, de Turken, en uiteraard Midden-Europa: ze werken allemaal niet mee. Het Nederlands voorzitterschap is over twee weken een lege huls. En daarna ligt het initiatief bij Midden-Europa. Dan gaan alle grenzen definitief dicht. West-Europa zal moord en brand schreeuwen over zoveel onrecht; cameraploegen maken overuren in niemandsland; maar de Europese ambtenaren tellen ondertussen stiekem hun zegeningen. Het probleem wordt een Grieks probleem. Niet de Britten, maar de Grieken zullen als eerste Europa verlaten. Niet omdat ze dat zelf willen, maar omdat Europa de grenzen met dat afvalputje zal sluiten. De vluchtelingen zullen uiteraard blijven komen. Te veel partijen hebben daar baat bij.
