Europa is een prachtig continent met hele leuke mensen en fijne culturen. Over Europa kan eigenlijk helemaal geen discussie zijn: velen gaan jaarlijks naar andere Europese landen op vakantie om de cultuur op te snuiven, al is het maar in de vorm van het lokale voedsel. Eigenlijk zijn alle Europese landen in dit opzicht prachtig: of het nu gaat om Frankrijk, Duitsland, Zweden, Kroatië of Portugal, het zijn allemaal geweldige landen met culturen die een rijke historie met zich meedragen waar veel van te leren en te genieten valt.
De grote vraag is natuurlijk: heeft die culturele rijkdom van Europese landen iets met de EU te maken? Eurosceptische burgers reageren tegenwoordig als een stier op een rode lap als men Europa en de EU met elkaar verwart. De EU mag van eurosceptici niet “Europa” genoemd worden, want het mooie Europese continent met Europese landen is in deze optiek iets fundamenteel anders dan de politieke structuur van de EU.
Soms zijn er pogingen Europa en de EU samen te brengen. De meest recente poging is van Mark Schalekamp, een schrijver die door Europa reisde om de verschillende culturen op het continent in kaart te brengen. Hier is al direct ruimte voor verwarring: Schalekamp ging niet naar Zwitserland, Noorwegen, Bosnië en IJsland, hoewel die Europese landen ongetwijfeld prachtige culturen hebben. Schalekamp ging alleen naar de landen van de EU en noemt dat vervolgens “Europa”.
Dit is een fascinerende zoektocht geworden naar de verschillen en overeenkomsten tussen landen die deel uitmaken van de EU. Schalekamp bezocht 28 hoofdsteden en sprak daar steeds met acht mensen: een dokter, ondernemer, kunstenaar, politieman, kapper, sekswerker, immigrant en lokale beroemdheid. Zij spraken over hun leven, hun land, hun cultuur en Europa. Deze 232 gesprekken werden eerder in het Engels gepubliceerd op een website en ze zijn nu in samengevatte vorm ook als boek verschenen. Maandag werd het gepresenteerd in het ‘Huis van Europa’ in Den Haag.
Zolang het over Europese culturen gaat, is dit een prachtig boek. Het probleem is dat Schalekamp Europese culturen gebruikt om een boodschap af te geven over de EU. Hij meldt terecht dat er weinig EU-berichtgeving in Nederland is. Er zijn daarom “veel vooroordelen” over de EU. Zo zijn er veel regeltjes die geen gevolg zijn van Brusselse bemoeizucht, maar van “protesterende bedrijven”. Het ambtenarenapparaat in Brussel is wel goedbetaald, maar “relatief slank”, meldt Schalekamp. En zo geeft hij nog wat voorbeelden van verkeerde beeldvorming.
De euroscepticus voelt het probleem direct aan: Schalekamp probeert met een mooi verhaal over Europese cultuur ook de EU mooi te laten lijken, maar eigenlijk hebben deze thema’s niets met elkaar te maken: cultuur vormt zich niet op basis van Brusselse regels. En dus kunnen verhalen over Europese culturen ook nooit het draagvlak voor de EU doen toenemen. Zelfs het doorprikken van vooroordelen werkt niet. Van Europese culturen heb je geen last, van Brusselse regels – afhankelijk van je politieke visie – mogelijk wel.
Door de vooroordelen over de EU en de beperkte berichtgeving komt Schalekamp tot de stelling dat de EU onvoldoende wordt verkocht. Er is een communicatieprobleem want Europarlementsvoorzitter Martin Schulz is geen Obama, journalisten hebben weinig aandacht voor de EU, RTL Nieuws heeft niet eens een vaste Brussel-correspondent, het enige televisieprogramma over de EU is van de VPRO en nationale overheden promoten de EU niet voldoende. Burgers willen volgens Schalekamp juist meer EU-voorlichting.
Willen burgers werkelijk meer EU-agitprop voorgeschoteld krijgen? Nee, want dan zou RTL Nieuws dat allang aan de kijkcijfers gemerkt hebben. Dan hadden ze allang een grote Brusselredactie opgetuigd. Die redactie zou moeten schrijven over bureaucratische detailwetgeving en niet over Europese culturen waar je op vakantie kennis mee kunt maken. Maar die Brusselse RTL-redactie bestaat niet terwijl RTL wel reisprogramma’s maakt. Rara waarom?
Dit jaar doet Chris Aalberts onder de titel Bruslog – Brusselse logica – verslag van Europese politiek in Brussel, in Den Haag en in het land. Chris is momenteel op zoek naar Nederlanders in Brussel.
