Duitsland is het thema van de Boekenweek. En dan ook nog: ‘Wass ik noch zu sagen hätte.’ Op zo’n moment knallen bij mij de tranen uit de kop. Wat afschuwelijk! Wat bezielt de boekenbranche in godsnaam? En het is niet voor het eerst dat de spruitjesgeur mij de keel dicht snoert. Hier is sprake van abjecte recidive. Elk jaar opnieuw is er zo’n afschuwwekkend thema. Vorig jaar ‘Waanzin’. Daarvoor ‘Reizen’. Daarvoor: ‘Gouden Tijden, zwarte bladzijden’. Daarvoor: ‘Vriendschap’. Godjezuschristus, kan het suffiger? Kan het oubolliger?
Duitsland, dat is het vakantieland van opa en oma. Voor een jongere is Duitsland het onderwerp van de laatste lessen geschiedenis op de middelbare school. Over nazi’s, de Koude Oorlog, de Muur. Dat is het grauwe verleden waar je niks mee hebt. Verplichte kost op een school die al heeft afgerekend met lezen als hobby door het aanprijzen van kadavers (Wolkers, Mulisch, ga zo maar door – allemaal écht doodsaai, believe me!). De afgod literatuur is op school een gehate demon geworden. En doe daar dan een schepje ‘Duitsland’ bovenop.
We zitten hier in Nederland met een vreselijk probleem in dit land. Nederland leest steeds minder. De tijd besteed aan lezen kalft steeds verder af. De afgelopen tien jaar is de helft van de boekhandels omgedonderd, en driekwart van het restant draait op vrijwilligerswerk. De gemiddelde leeftijd van de lezer stijgt elk jaar met één jaar. Jongeren doen van alles, behalve lezen. Boeken zijn in hun ogen saai, stom, en uitsluitend geschikt voor ouders en nóg ouderen.
En de boekenwereld wijst driftig in alle richtingen. Het is overal zo; het is de schuld van het internet, van de Smartphone, van het onderwijs. Iedereen is schuldig behalve de schrijvers en uitgevers zélf. Die doen het nog steeds ge-wel-dig. Die vinden elkaar nog steeds voortreffelijk. Geilig en tevreden rijden schrijvers, uitgevers en journalisten tegen elkaar op tijdens het Boekenbal. De alcoholische chattering classes, inmiddels aangekomen op de top van de Olympus der maatschappelijke irrelevantie, heft het glas, doet een plas en alles blijft zoals het was.
En de ‘serieuze’ media gaan hier helemaal in mee, kletst de verantwoordelijken naar de mond. ‘Boekenbal en Boekenweek vormen samen een van de meest succesvolle marketingcampagnes ooit’, schrijft Bert Wagendorp in de Volkskrant van zaterdag. En even verderop in zijn stukje propaganda voor een stervende zaak:
“Volgens boekwetenschapper Lisa Kuitert is de afgelopen vijftig jaar de tijd die de Nederlanders besteden aan het lezen van een boek gedaald van 2,4 uur per week naar 1,3 uur. Ook dat is een bewijs van de kracht van het boek. Want in 1965 was er behalve boeken lezen weinig anders te doen en nu weten we niet waar we de tijd vandaan moeten halen. Die 2,4 uur was relatief weinig, die 1,3 uur is heel veel.”
Het lezen verdwijnt in rap tempo. Niet sinds 1965, maar vooral in de laatste 15 jaar. De huidige jeugd leest uit vrije wil, schat ik, gemiddeld, een half uur per week. Het overgrote deel mijdt het boek als de pest. En terecht. Het is verouderd, saai, inhoudelijk niet van deze (hun) tijd. En dan durft Bert Wagendorp dat een groot succes te noemen. Want de schuld ligt natuurlijk bij de moderne ‘verleidingen’. En zeker niet bij het feit dat boeken er niet meer toe doen, en ‘moderne’ schrijvers vooral slaapverwekkend. Alles is mis, maar er is natuurlijk niks mis met de literatuur zélf.
Aldus de branche. Aldus brave Bertje. Is onzin besmettelijk?
Nee, gij zielige nep-elite der Boekenballers. Het ligt niet aan het internet, en ook niet aan het onderwijs. En ook niet aan de jeugd. Al die excuses zijn vals en plat. Het ligt aan uzelf. U heeft uw toenemende irrelevantie en de marginalisering van de literatuur volledig aan uzelf te danken.
Aan uw gebrek aan zelfkritiek en zelfinzicht. U kletst wat, u drinkt wat, feliciteert elkaar en u vindt uzelf vreselijk slim en belangrijk. Het spijt me, er zijn nog oude brave lieden die dat schaamteloos poseren hoogst interessant vinden, maar de jeugd van tegenwoordig kijkt daar dwars doorheen. Ik zal het nog één keer uitleggen. Een boek moet een middel zijn om wakker te schudden, woede te veroorzaken, fatwa’s uit te lokken. Maar inmiddels draait alles om de schrijver en zijn ‘succes’. Overal stinkt het. Naar eigendunk. Oppervlakkigheid. Naar de kruideniersmentaliteit der uitgevers.
Het thema voor 2016 had moeten zijn: Oekraïne versus Rusland. Maar dat is dan slechts als overgang bedoeld. Volgend jaar is er geen Boekenbal (de oudjes zuipen maar ergens anders) maar een besloten rapfestival. Met voor de deur een verplichte cursus straattaal voor al die kneuzen van ‘echte’ schrijvers die dachten dat ze erin mochten. In 2017 een bal uitsluitend voor uitgewezen vluchtelingen. Een Bal des Réfusés, met als voertaal het Nederlands dat in de AZC’s ontstaat. Daarna een Bal met 100 procent NL onder de bezielende leiding van Martin Bosma, en het jaar daarop een bal uitsluitend voor moslims (thema: ‘jihad!’).
Ik wil vechtpartijen op het Leidseplein. En daarna scheldpartijen in de boekwinkels. Er gebeurt zo veel, en het boek ligt ondertussen in een stoffig hoekje te wachten op de laatste sanering. Het boek moet terug in het midden. Dat zou toch mooi zijn.
Maar is vrees dat de heersende kletsende klasse het roer nooit zal loslaten.
Vriendschap!
Reizen!
Duitsland!
Godbetert…
Lees ook: Theodor Holman mag niet naar het Boekenbal van de policor gedachtenpolitie
