Vergeet de huidige vluchtelingencrisis, vergeet de eurocrisis. Europa staat aan de vooravond van ingrijpende ontwikkelingen die het bestaan van dit continent op zijn kop zullen zetten.
De vluchtelingencrisis waar Europa mee worstelt is slechts een voorproefje van wat ons de komende decennia te wachten staat. Tussen 2015 en 2050 zal de Arabische bevolking van 375 miljoen naar 630 miljoen mensen groeien en de bevolking van de sub Sahara, de landen ten zuiden van de Sahara, van 850 miljoen naar 2 miljard (bron; VN). Dat is meer dan een verdubbeling van de bevolking in Europa’s achtertuin de komende vijfendertig jaar. Het merendeel van die 2,63 miljard mensen zal bestaan uit jongeren.
Oorlogen, klimatologische veranderingen en corrupte regimes zullen een immense migratiestroom op gang brengen richting Europa. Jongeren in het Midden-Oosten en Afrika willen maar één ding: weg uit de armoede en hun troosteloze toekomst. De Zuid Europese grenzen zullen bestookt worden door een niet aflatende stroom migranten op zoek naar een beter leven. Het in hun ogen rijke Europa is het walhalla waar ze van dromen.
Europa zal een cultuurshock beleven als nooit eerder vertoond. Religieuze en etnische conflicten zullen vanuit de thuislanden worden meegenomen en in Europa verder uitgevochten. De vergrijzing van de Europese bevolking en de toestroom van nieuwkomers zal het sociale stelsel in Europa in haar voegen doen kraken.
Van de landen waaruit de migranten komen hoeft Europa niets te verwachten. Die zijn hun vertrekkende bevolking liever kwijt dan rijk. De Turkse chantage om de EU zes miljard te laten betalen in de huidige vluchtelingencrisis zal kinderspel blijken te zijn, vergeleken met de sommen geld die Europa gaat betalen om de migrantenstroom af te remmen.
Wie ook de nieuwe president van Amerika wordt, de verhouding tussen de VS en Europa zal veranderen. De republikeinen zijn er al jaren van overtuigd dat Europa, qua defensie, op de zak van Amerika teert. De terechte vraag die gesteld wordt is: waarom zou de VS het grootste deel van de defensiekosten van Europa betalen? De Europese landen hebben de afgelopen dertig jaar alleen maar bezuinigd op hun defensie-uitgaven met in het achterhoofd ‘de Amerikanen redden ons toch wel’.
Die gedachte heeft zijn langste tijd gehad. Isolationisme is de nieuwe tendens in Amerika. Het land heeft zelf te veel binnenlandse problemen om nog langer de politieman van de wereld te spelen. De opkomst van de republikein Donald Trump en de linkse democraat Bernie Sanders zijn daar het bewijs van. Beiden spreken de ontevreden jonge kiezers uit de middenklasse aan. De sociaal-economische ongelijkheid is te groot en het buitensporige defensiebudget kan beter worden besteed.
Dat de VS automatisch in de bres zal springen wanneer bijvoorbeeld Rusland zijn begerig oog op de Baltische staten of Polen laat vallen is dus allesbehalve zeker. Van Europa zal verwacht worden die problemen zelf het hoofd te bieden. Dat Amerika de kastanjes voor Europa uit het vuur zal blijven halen is een achterhaalde gedachte die bij de huidige regeringsleiders in Europa maar moeilijk indaalt. Europa zal op defensiegebied moeten leren de eigen boontjes te doppen.
De eurocrisis en de vluchtelingencrisis hebben de zwaktes van de EU feilloos bloot gelegd. Op dit moment lijkt de eurocrisis naar de achtergrond verdrongen door de vluchtelingencrisis, maar het probleem blijft levensgroot aanwezig. De Griekse tragedie zal nog dit jaar weer volop de voorpagina’s halen omdat de economie van het land aan de rand van de afgrond staat. Zelfs kwijtschelding van de honderden miljarden aan schuld zal Griekenland er niet bovenop helpen.
Er is maar één oplossing: Griekenland moet uit de euro en terug naar de drachme. Maar ook de andere zuidelijke landen blijven in zwaar weer. De euro binnen de huidige eurozone blijft een splijtzwam en de Europese economie zal op deze manier nog decennia aanmodderen.
Ook heeft de vluchtelingencrisis de nationale gevoelens aangewakkerd met name in de voormalige Oostbloklanden. Aan de normen en waarden van de oude kernunie hebben deze landen geen boodschap, en misschien hebben ze daar onder de gegeven omstandigheden wel gelijk in. Maar ook in Duitsland, Frankrijk en Nederland groeit de onvrede over de EU. De afgelopen vijftien jaar was alleen de euro belangrijk, de rest bijzaak, en daar zal een prijs voor worden betaald. De kans dat de EU de komende vijf jaar uiteenvalt is levensgroot. Daar is zelfs een Brexit niet voor nodig.
De toekomst van Europa ziet er somber uit als er geen nieuwe visie ontwikkeld wordt over hoe het verder moet. De EU zal op de eerste plaats terug moeten naar een kleine kernunie van cultureel en economisch gelijkgestemde landen, met eigen buitengrenzen. Deze kernunie kan de euro behouden. Daarnaast zal er een schil van samenwerkende nationale landen moeten komen die geassocieerd blijven met de kernunie. Vanuit die wachtkamer kunnen landen mondjesmaat en onder strenge voorwaarden op termijn tot die nieuwe kernunie toetreden. Het is inderdaad terug naar af, maar het lijkt de beste optie.
De grootste uitdaging zal echter het integreren van de migranten binnen de Europese samenleving zijn. Dat zal welvaart kosten, maar er blijft weinig keuze. Je kunt om Europa geen hek zetten. Een fort Europa zal niet werken. Daarvoor zal de toestroom migranten te groot zijn. In Europa zal de komende decennia een andere samenleving ontstaan, jonger, dynamischer en meer divers. Daar liggen op termijn nieuwe kansen.
Europa zal uit zijn droom moeten ontwaken. De toekomst zal in eerste instantie rauwer zijn dan gedacht. Politici zullen verder moeten te kijken dan tot de volgende verkiezingen en vooral eerlijk moeten zijn tegenover de burger. Tenslotte is er voor onze kinderen en kleinkinderen een schrale troost: elke generatie is het kind van zijn tijd.
