Na lang uitstel, gedeeltelijk veroorzaakt door bewust traineren van de zijde van de (advocaat van de) verdachte, komt het nu eindelijk tot het proces tegen Wilders vanwege zijn omstreden ‘minder, minder’-uitspraak op de avond van de gemeenteraadsverkiezingen van twee jaar geleden. Dat werd hoog tijd, ten eerste omdat tussen daad en strafzaak niet zo’n lange tijdspanne hoort te zitten – eenstemeer omdat de feiten vanaf het begin duidelijk zijn en het slechts op de interpretatie daarvan aankomt – en ten tweede, omdat het wenselijk is dat de rechter nu eindelijk eens uitspreekt waar de grenzen van de vrijheid van meningsuiting liggen.
Wenselijk is ook, dat het ditmaal geen schertsproces wordt, zoals de vorige keer. Dat velen het toen niet zonder reden als een schertsproces hebben ervaren, lag niet aan de vrijspraak als zodanig, maar aan het feit dat alle betrokkenen – niet alleen (als logisch) advocaat en gedaagde, maar ook de rechter en het Openbaar Ministerie op vrijspraak aanstuurden. De aanklagers hadden daardoor reden zich niet geheel serieus genomen te voelen. Dat is dit keer gelukkig anders, aangezien het OM – ongeacht de aangiftes van buitenaf – zelf de zaak heeft aangespannen, en dus te hopen en te verwachten valt, dat dit zich voor een veroordeling zal inzetten.
Of de rechter daarin vervolgens dan ook mee moet gaan, is een heel andere vraag, want het betreft beslist geen eenduidige zaak. Dat Wilders zich in politieke zin aan haatzaaien bezondigt kan nauwelijks twijfel lijden – zijn hele zogenaamde ‘partij’ ontleent daaraan haar bestaansrecht – maar of hij daarmee ook in juridische zin de schreef over is gegaan, is een tweede. Ik zou wat dat betreft niet graag op de stoel van de rechter zitten, maar dat komt wel vaker voor.
Interessant is in dit verband sowieso dat degenen die het hardst om streng straffen roepen, zelf vaak over de schreef gaan. Maar misschien vloeit dat geroep zo wel uit zelfkennis voort. In De Volkskrant stond vrijdagochtend een portret van de Soldiers of Odin (infantiele Noormannenromantiek is in zulke gevallen nooit ver weg), het Pegida van Noorwegen. De als een Hells Angel-zonder-Harley ogende frontman die zich in verband met een paar omwonende moslimfamilies opwerpt als beschermer van winkeliers en begeleider van jonge vrouwen-op-weg-naar-huis heeft al op 24-jarige leeftijd een aardig strafblad, een overval op een benzinepomp inclusief. Als winkelier zou ik mij inderdaad erg veilig bij hem voelen.
Iets soortgelijks zagen we bij ons in het AZC-debat, waar zich ook Wilders ‘minder, minder’-aanhang immers niet onbetuigd laat. Daarbij werden in het Brabantse Steenbergen de ‘westerse waarden’ tegenover de dreiging van autochtone-vrouwen-verkrachtende vluchtelingen verdedigd door opgeschoten schorem dat vond dat in autochtone vrouwelijke voorstanders van AZC’s hoognodig een piemel moest. Maar dit terzijde.
Of Wilders voor zijn uitspraken ook veroordeeld zou moeten worden, is dus twijfelachtig. Maar voor iets anders zou hij dat echter wel moeten, zowel indertijd als nu: voor minachting van het hof. Door bij voorbaat het bevoegd gezag van rechters in zijn zaak twijfel te trekken, door hen als D66-ers weg te zetten en te roepen dat ‘het volk’ (wat dat dan ook wezen moge, maar die Brabantse piemelroepers zullen vast in de frontlinie staan) een veroordeling niet zou pikken, ondermijnt hij de scheiding der machten, en dus de rechtsstaat.
Het is verbazingwekkend dat hij hiermee steeds weggekomen is. In feite is de door hem gekozen slachtofferrol ook een vorm van morele chantage: de enige legitieme uitkomst is hoe dan ook altijd mijn vrijspraak, en anders zwaait er wat. De impliciete boodschap: omdat ik een grote aanhang heb sta ik boven de wet.
Dat is iets waar extremisten en populisten ter rechterzijde sowieso een handje van hebben: uit naam van dat volk op de stoel van de rechter gaan zitten. Ook Rita Verdonk en Teeven deden dat – de laatste met zijn onhoudbare belofte over Volkert van der G. – al eens. Niet voor niets is Poetin in deze kring zo populair, en sluit Wilders’ maatje Marine Le Pen graag leningen in Moskou af.
Dat is in zekere zin ook de ironie van al dat zogenaamde Wilderiaanse opkomen voor westerse waarden: dat hij de rechtsstatelijke essentie ervan niet snapt. De Amerikaans-Indiase politicoloog Fareed Zakharia maakte eens een cruciaal onderscheid tussen constitutionele en plebiscitaire democratieën. De eerste zijn de goede: daar staat, zoals in Europa, de wet boven de macht. In de tweede, de variant die buiten het Westen gangbaar, staat de macht boven de wet.
Poetin, Erdogan en Mugabe redeneren min of meer eender als Wilders: omdat ik door een meerderheid van de bevolking gekozen ben, mag ik namens die bevolking doen wat ik wil. Dat is de bijl aan de wortel van de rechtsstaat, die er juist is om de rechten van minderheden tegen de mogelijke grillen van de meerderheid te beschermen.
Dus ja, nu Wilders door het OM is aangeklaagd, moet dat proces er ook snel komen en de rechter een uitspraak doen. Het feit dat een deel van de Nederlandse bevolking Wilders’ opvattingen deelt, en het daarom een politiek proces zou zijn, doet daar niets aan af.
Tegenstanders van het proces werpen soms op dat, om dit ‘politieke karakter’ te vermijden, strafrechtzaken alleen mogen gaan over zaken waarvan de overgrote meerderheid van de bevolking vindt dat het misdaden betreft, zoals moord en diefstal.
Dan komt men alleen niet ver. Er zijn meer kwesties, waarin de wet zeker niet door iedereen onderschreven wordt, en dus een veroordeling een ‘politiek’ karakter draagt. Denk aan de antikraakwetgeving of abortus en euthanasie. Ook daar moet een rechter soms uitspraken doen die bij veel buitenstaanders op onbegrip stuiten.
Wilt u vaker Thomas von der Dunk lezen op TPO? Of juist liever meer Thomas von der Dunk-tegengeluiden? DONEER DAN AAN TPO!
