Het is beledigend voor Oekraïners dat ze nooit aan het woord komen in de discussie over het associatieverdrag, zegt publiciste Laura Starink donderdag tegen een groep van tientallen studenten, docenten en belangstellenden aan de Haagse Hogeschool. Volgens Starink is het een zware verantwoordelijkheid om over het associatieverdrag met Oekraïne te stemmen. Starink laat eerst een video zien over “Oekraïense burgers in een buitenwijk van Kiev”, die ze onlangs maakte.
Volgens Starink zijn de meningen in deze video niet inhoudelijk geselecteerd. De mensen op het Maidanplein wilden bij Europa horen, vertellen de Oekraïners. Er waren op het Maidanplein positieve verwachtingen van de toekomst. Men wilde een rechtvaardiger overheid en minder corruptie. Een vrouw wil dat Oekraïne zich ontwikkelt tot een burgermaatschappij waar burgers hun eigen toekomst bepalen. Het gaat nog lang duren voordat het beter zal gaan, denkt ze.
Een Rus die de Krim is ontvlucht meldt hoe slecht het daar gaat. Een werkloze vrouw vertelt dat het leven alleen maar duurder is geworden. Een ondernemer is door de crisis zijn bedrijf kwijt. Een vrouw vertelt dat haar zoon in Europa wil studeren. Het land valt door oorlog uit elkaar, meldt een vrouw. Een man voegt toe dat dit geen burgeroorlog is, maar dat deze is georganiseerd door de Russische geheime dienst. Oekraïne kiest voor Europa, zo vertellen de Oekraïners, zelfs een vrouw die zelf in Rusland is opgegroeid. Maar geeft Nederland Oekraïne een kans?
Starink doet dat duidelijk wel. Ze meldt dat vele Nederlanders dit soort uitspraken van Oekraïners tegenwoordig afdoen als “propaganda”, maar dit zijn juist gewone mensen zoals je ze overal in Oekraïne tegenkomt. Volgens Starink denkt het merendeel van de bevolking er zo over. Ze sprak talloze mensen in alle hoeken van Oekraïne. De Oekraïners hadden hun wapens altijd gericht op het Westen, maar hadden nooit gedacht dat ze in de rug zouden worden aangevallen door de Russen. Poetin heeft daarmee de Oekraïense identiteit versterkt.
Oekraïne weet volgens Starink waar het naartoe wil, maar niet hoe. Het land kan niet in twee jaar met de corruptie afrekenen. Dit is “een enorm gevecht”. Bij corruptie denken we volgens Starink te veel aan oligarchen die politieke macht en mediamacht kopen. Corruptie gaat over veel meer. De hele verkeerspolitie werd vervangen omdat ze om het minste of geringste steekpenningen vroegen. Voor gewone Oekraïners was deze ingreep een teken dat er echt iets verandert, aldus Starink.
De corruptie zit diep in de staatsbureaucratie volgens Starink. Sommige regels in Oekraïne hadden als doel meer steekpenningen te kunnen vragen. Met name jongere generaties willen van de corruptie af. De eerste veranderingen zijn er al: politieke partijen moeten hun financiën transparant maken, er komt een wet die publieke aanbestedingen transparant maakt, een wet voor de publieke omroep, een ombudsman voor belastingzaken en een onafhankelijk anti-corruptiebureau. De strijd tegen corruptie slaagt alleen met druk van buitenaf, aldus Starink.
Oekraïne is een verdeeld land, gaat ze verder, maar Oekraïners zien Rusland niet als alternatief. Waarom mogen Oekraïners niet zelf beslissen in welke invloedssfeer hun land ligt? vraagt ze zich af. De EU had de overreactie van Poetin niet voorzien, maar die is niet te rechtvaardigen. Een Oekraïner vroeg Starink wie er op Oekraïne schoot. Het was de EU niet. De Oekraïners zijn niet bezig met het argument van Nederlandse nee-stemmers dat het verdrag “neokoloniaal” is. Het wordt voor Oekraïne de komende tijd sowieso zwaar. En Poetin is sowieso onvoorspelbaar.
Starink zegt dat het ons vast niet verrast dat ze voor het verdrag is. “Je hoort nooit een intelligente Oekraïner tegen het verdrag pleiten”, meldt ze. Wel komen veel idioten aan het woord. Het verdrag is vooral van symbolische betekenis en de uitslag van het referendum is dat óók. De oorlog in het Oosten blijft ook bij een “nee” gewoon bestaan. Volgens Starink is dit een “frozen conflict” wat wellicht nooit tot een einde komt.
Een student meldt dat hij tegen gaat stemmen. “We weten nu wat Oekraïners ervan vinden, maar Nederlanders is nooit iets gevraagd”, meldt hij. Door Starink weet niemand nog een ander argument tegen het verdrag te noemen.
Dit jaar doet Chris Aalberts onder de titel Bruslog – Brusselse logica – verslag van Europese politiek in Brussel, in Den Haag en in het land. Chris is momenteel op zoek naar Nederlanders in Brussel.
