Als de gouden regel is dat je zonder verwachtingen aan een boek moet beginnen en alles zo fris en onbevooroordeeld mogelijk op je in moet laten werken, heb ik mezelf met ‘Schuld’ van Walter van den Berg, DWDD Boek Van De Maand, in een onmogelijke positie gemanoeuvreerd. Het boek is door zowat elke recensent al de hemel in geprezen. En laat het vervolgens maar aan kiene uitgevers over om de loftuitingen te verzamelen en op prominente wijze in je gezicht te blazen, in het geval van ‘Schuld’ helemaal vooraan in de roman, nog voor je hebt kennisgemaakt met Zingende Ron, de tragische held van dit volkse epos. Dus weet ik op voorhand al dat ik een ‘biologerende, broeierige microwereld’ in zal stappen, dat het geheel ‘schraal, scherp en snoeihard’ zal zijn en dat de auteur begrip gaat kweken ‘voor de uitzichtloosheid, armetierigheid en voor de dappere pogingen daar aan te ontsnappen’. Tja, dat is wat je noemt een behoorlijk rugzakje vol verwachtingen, die de uitgever – het splinternieuwe Das Mag – onmiddellijk aan je schouders hangt.
Daar komt dan nog bij dat ik Walter van den Berg al jaren als blogger ken (een veteraan in de business, zou ik zeggen), van zijn droog genoteerde miniatuurtjes op zijn site vandenb.com, waar hij de lulligste en meest alledaagse tafereeltjes via een afgebeten stijl van korte zinnetjes opwerkt tot vermakelijke lectuur. Die blogger is in ‘Schuld’ niet ver weg, want ook daar is het een komen en gaan van onaanzienlijke pleinen, huizenblokken, flats, hofjes, Toyota’s, Nissan’s, snackbars, groenstroken, bruggen, garages, hekwerken, sloten en plassen waar een andere schrijver gillend bij vandaan zou rennen, maar die voor Walter van den Berg de humus zijn voor zijn afgebeten stijl en de kansloze types, die hij zo graag opvoert. Waar de meeste recensenten dus begonnen te smullen van het sjacheraars milieu te Amsterdam-West, meende ik algauw weg te zakken in een reeks korte, niet onaardige hoofdstukken over openstaande rekeningen, schimmige klusjes en menselijk onvermogen. Gevoelsmatig las ik nog steeds de blogger Van den Berg, maar dan in een dappere poging een langer verhaal met een heuse ontknoping tot stand te brengen.
Laat ik maar eerlijk zijn: mij pakte het niet erg. Wat iets anders is dan beweren dat dit boek niks voorstelt, slecht geschreven is of geen vermakelijke scènes bevat. Vooral de manier waarop Kevin (een intelligente puber) vrouwen stalkt via gestolen telefoons, Sandra een miskoop doet in een shabby winkel en in plaats van het gesmeekte geld slechts een tegoedbon terugkrijgt en Ron met zijn broer halverwege de installatie van een nieuwe keuken uitblaast in een bank in het besef dat ze er samen zo’n puinhoop van hebben gemaakt dat ze het werkje nooit zullen afronden, had ik, stuk voor stuk, niet willen missen. Maar dat is iets anders dan dat de Mo’s en Sandra’s en Cor’s en Ron’s en Kevin’s en Marco’s in deze vertelling onder mijn huid kropen en ik me, nieuwsgierig naar hun lot, al lezend naar het einde van ‘Schuld’ spoedde. Dat gebeurde niet. Op een gegeven moment werd ik zelfs een beetje chagrijnig van Van den Berg’s stijl, omdat hij zo verschrikkelijk zijn best lijkt te doen elke zin zo plat en zinledig neer te pennen als Amsterdam-West wellicht zelf is, en bij hem alleen de optelsom van die zinnen telt. (Je zou zijn oeuvre kunnen lezen als het uitlachen van de Tzum-prijs jury, een prijs voor de mooiste, literaire zin van het afgelopen jaar.)
Kenners van Walter van den Berg laten mij weten dat ‘Schuld’ zijn beste boek tot dusver is. En dat alle ingrediënten uit zijn eerdere romans in dit werk maximaal tot wasdom zijn gekomen. Het maakt me nieuwsgierig, maar ook een beetje benauwd, naar hoe zijn schrijverschap zich verder zal ontwikkelen. Dieper dan in ‘Schuld’ kun je volgens mij niet in white trash kruipen (de prestatie op zich verdient alle lof) en wil je daarna een volgende stap zetten, dan, zo lijkt het, moet je een vuist maken en anaal bij een van die sjacheraars naar binnen dringen. Ik gun Walter van den Berg bij het schrijven van zijn volgende boek een aanlokkelijker perspectief.
‘Schuld’, Walter van den Berg, Das Mag Uitgevers, 226 pagina’s, 19,95 euro.
