Ian Buruma is een Nederlandse schrijver en historicus die met name gespecialiseerd is in Aziatische cultuur, in het bijzonder die van China en het Japan van de 20e eeuw. In die zin is het dan ook enigszins verwonderlijk dat hij ineens op de proppen komt met een familiegeschiedenis, waarin zijn eigen grootouders centraal staan. Deze familiegeschiedenis loodst de lezer door twee wereldoorlogen heen. Heel wat anders dan Buruma’s eigen vakgebied.
Op het gebied van oorlogsboeken en memoires is al zoveel verschenen dat vernieuwing nog maar erg moeilijk te bereiken is. Het is moeilijk, zo niet onmogelijk, om in de oude cliché’s te vervallen. Desondanks is dat precies wat Ian Buruma heeft klaargespeeld, op de meest intieme wijze.
Buruma vertelt de liefdesgeschiedenis van zijn grootouders op zeer anekdotische wijze. Hier en daar haalt hij delen van de brieven die zij elkaar hebben geschreven aan, waardoor het geheel een levendig karakter krijgt. De lezer kan meekijken in het hoofd van Winnie en Bernard, en krijgt niet slechts het beeld dat Buruma zelf van zijn grootouders heeft voorgeschoteld. Buruma benoemt zelf ook dat de inhoud van de brieven afwijkt van het beeld dat hij zelf had van een bepaalde kwestie, bijvoorbeeld in het geval van zijn oom John Schlesinger.
Toen Buruma opgroeide waren zijn grootouders niets dan trots op zijn oom, maar toen zijn oom zelf jong was lag dit kennelijk anders: het was een zorgenkindje. Ze vonden hem een mietje en vreesden voor zijn toekomst. Buruma haalt dit verschil in beeld aan. Hij wekt op die manier een oprechte en eerlijke indruk, daar waar in dergelijke boeken vaak langzaam maar zeker de vraag ontstaat hoeveel van de inhoud daadwerkelijk toe te schrijven is aan de personen over wie het gaat, in dit geval Winnie en Bernard, en hoeveel toe te schrijven is aan de auteur. Ook hier kan die vraag gesteld worden, maar door ook zijn eigen herinneringen te erkennen en te benoemen is Buruma die vraag eigenlijk al voor. De lezer twijfelt geen ogenblik: dit is echt, dit is oprecht.
Een belangrijk element in dit boek is dat het de geschiedenis weergeeft van een joodse familie die geen slachtoffer is geworden van de Holocaust. Dit is een verfrissende toevoeging op het gebied van oorlogsdocumentatie. Iedereen weet wat er is gebeurd met de talloze mensen die het slachtoffer zijn geworden van de Jodenvervolging in Duitsland en in de door Duitsland bezette gebieden. Hoe dat werd gezien door mensen van joodse afkomst die dat van een afstand bezagen is minder bekend.
Om die reden alleen al is dit boek een waardevol stuk documentatie. Daarnaast is het ook nog eens zeer intiem en boeiend geschreven. Als lezer blijf je niet onberoerd door het boek en krijg je er een eigen missie bij: zo snel mogelijk verder lezen om er achter te komen wat Winnie en Bernard nog meer te wachten staat.
Ian Buruma – Hun beloofde land, Atlas Contact, 280 pg, 2016
