Het uiterst linkse Transnational Institute (TNI) bracht donderdag een persbericht uit: ze hebben onderzoek gedaan naar de economische gevolgen van het associatieverdrag tussen EU en Oekraïne. Hieruit blijkt dat Oekraïne vooral nadeel heeft van het verdrag. De reacties op het persbericht geven een mooi inkijkje in hoe het debat over het verdrag momenteel verloopt. TNI heeft nee-subsidie ontvangen van de Referendumcommissie. Dat onderzoek is dus niet serieus te nemen, klonk het op Twitter.
Volgens een TNI-medewerker is dit niet waar: het onderzoek was al veel eerder begonnen en de subsidie is voor een ander doel aangevraagd. Maar er is nog een probleem: de aandacht voor het onderzoek was oppervlakkig. Journalisten schreven het persbericht over maar niemand keek of het onderzoek deugdelijk was uitgevoerd. Het toont de ingewikkelde positie van TNI: een organisatie met een uiterst linkse positie heeft nauwelijks mogelijkheden om het debat te beïnvloeden.
Donderdagavond organiseert TNI in Amsterdam een bijeenkomst met sprekers uit Nederland en Oekraïne om te praten over de gevolgen van het verdrag. Er zijn zo’n vijftig mensen. De eerste Oekraïner die het woord krijgt meldt meteen wat volgens TNI de kern van het probleem zal zijn: de regering van Oekraïne is rechts-conservatief en staat economisch liberaal beleid voor. We leren dat een nee bij het referendum progressieve krachten in Oekraïne daarom kan helpen.
Een tweede spreker meldt dat de effecten van het verdrag op de Oekraïense arbeidsmarkt ernstig zijn. Er worden nieuwe arbeidswetten ingevoerd omdat dit moet van Brussel. Veel Oekraïners verliezen hun salaris, hun baan en allerlei zekerheden. Het aantal asielaanvragen van Oekraïners neemt dan ook alleen maar toe wat weer een braindrain in Oekraïne tot gevolg heeft. “Misschien is de richting die Oekraïne inslaat toch niet zo goed?” vraagt de spreker zich retorisch af.
De derde spreker meldt dat het verdrag feitelijk al enige tijd in uitvoering is en dat we dus kunnen zien wat de eerste effecten zijn. De export van Oekraïne is ingestort en de levensstandaard is in minder dan drie jaar gehalveerd. Het verdrag is volgens hem een slecht alternatief voor EU-lidmaatschap omdat Oekraïne geen invloed heeft op de regels die ze moet invoeren. Als Oekraïne zo’n verdrag met Rusland had gesloten, had het Westen dat afgekeurd, denkt hij.
En zo gaat het nog wel even door. Een Nederlandse spreekster meldt dat mensenrechten maar een minimaal deel van het verdrag beslaan. Het is vooral een handelsverdrag. Het betekent liberaliseren, bezuinigingen bij de overheid en investeringsbescherming voor multinationals. Het verdrag komt gewone mensen nauwelijks ten goede maar de oligarchen wel. Vitale delen van de Oekraïense economie komen in buitenlandse handen en Oekraïne wordt vooral een goedkoop productieplatform voor de EU.
TNI durft een debat aan te gaan over een vraag die velen terzijde schuiven: is het wel zo goed dat het neoliberalisme ook in Oekraïne wortel schiet? Maar de organisatie staat zo ver van andere partijen af dat ze nauwelijks macht heeft het debat te bepalen. Zelfs de meest verwante politieke partij – de SP – kiest voor andere argumenten tegen het verdrag. Tweede Kamerlid Harry van Bommel reist het land door met de boodschap dat de SP het politieke deel van het verdrag niet wil, maar dat de partij meer handel met Oekraïne prima vindt.
Deze avond laat TNI impliciet zien waarom de SP deze draai heeft gemaakt: je kunt tegen neoliberalisme zijn, maar er is geen reëel alternatief. Een spreker denkt dat de huidige regering bij een Nederlands nee meer onder druk komt te staan. Er is in Oekraïne echter in geen velden of wegen een progressieve coalitie te vinden die een kans heeft op regeringsmacht en het beleid echt kan gaan veranderen. Oekraïne zal de neoliberale weg inslaan, met of zonder verdrag. TNI stribbelt nog tegen, de SP is al door de pomp.
Dit jaar doet Chris Aalberts onder de titel Bruslog – Brusselse logica – verslag van Europese politiek in Brussel, in Den Haag en in het land. Chris is momenteel op zoek naar Nederlanders in Brussel.
