Vreemd toch al die mensen die oproepen om op 6 april niet te gaan stemmen, bijvoorbeeld omdat ze Bart Nijman, Jan Roos en Thierry Baudet hun referendum niet gunnen. Alsof het referendum daarover gaat. Vreemd dat veel mensen die kort geleden nog zo voor directe democratie waren nu een burgerinitiatief van vrijwilligers en journalisten verdacht maken omdat de vraag of de vragers ze niet aanstaat.
En dat terwijl er zo veel goeie redenen zijn om voor meer samenwerking met Oekraïne te zijn.
Eind 1989 kwam een aantal landen in Centraal Europa los uit de koude omhelzing van de Sovjet Unie. De dooi in de permafrost die Europa sinds 1945 beheerste zorgde er voor dat landen als Polen, Hongarije en Tsjechië zelf konden besluiten waar hun toekomst moest liggen. Eindelijk was de nasleep van de Tweede Wereldoorlog voorbij en konden ze loskomen van de koloniale verhoudingen in het Russische Sovjet-rijk. Eindelijk konden ook zij zelf kiezen voor vrijwillige samenwerking in Europa. Wij waren bevrijd door Engelse en Amerikaanse jongens. Zij hadden de pech dat het Rode Leger daar de Nazi’s kwam vervangen.
Maar de vreugde in 1989 in West-Europa was groot. We hadden geen poot voor ze uitgestoken. We hadden ze decennia aan de Russen overgeleverd, maar toen ze zichzelf in 1989 eindelijk van de overheersers hadden bevrijd, waren ze (vijftien jaar later) uiteindelijk wel welkom in de EU.
Dat zorgde voor meer welvaart en meer stabiliteit en veiligheid in Europa.
Nu, decennia na 1989, is het de beurt aan Oekraïne om zich los te rukken uit de dodelijke omhelzing van de Russen. Op de Maidan, het grote plein in Kiev, stonden in de winter van 2013- 2014 honderdduizenden te demonstreren tegen de regering en voor aansluiting bij Europa. Ondanks dat de speciale troepen van de Oekraïnse president Janoekovytsj vanaf de daken gericht op de demonstranten schoten bleef men staan en moest de president aftreden omdat het zelfs zijn eigen partij te bont werd. De Oekraïners hebben ondanks Russisch gesponsord staatsgeweld hun eigen toekomst in de hand genomen. Dat resultaat werd in meerdere verkiezingen bekrachtigd.
En nauwelijks verwonderlijk: ook na Russische invallen in de Krim en Oost-Oekraïne wil een meerderheid van het land graag loskomen van de Russische invloed.
Dat zal overigens niemand die iets weet van de bloed doordrenkte geschiedenis van het land verbazen. Onder de Sovjets pleegden de Russen een verschrikkelijke genocide op de Oekraïners. Niet alleen bijna de complete intelligentsia werd vermoord maar ook miljoenen boeren werden uitgehongerd.
En nu staan wij 6 april voor de vraag of we met dit land dat ten koste van heel veel zijn zelfbeschikking heeft weten af te dwingen een samenwerkingsverdrag willen sluiten of niet. Kortom, of we op hun vraag tot samenwerking in willen gaan of dat we die uitgestoken hand willen negeren.
Je zou denken dat een stem voor een samenwerkingsverdrag in een land dat voor zijn welvaart voor het belangrijkste deel afhankelijk is van handel een uitgemaakte zaak is. Maar dat blijkt niet zo te zijn. Er blijkt meer nodig om de huidige kiezer van zijn wantrouwen ten opzichte van buitenland en boven-ons-gestelden te verlossen.
Door al het gesombermans vergeten we wel eens waar de Europese Unie voor werd opgericht. Het brengen van stabiliteit, vrede en veiligheid en de daar uit voortvloeiende welvaart. De samenwerking op economisch vlak moest een einde maken aan de eindeloze oorlogen in Europa. En zowel voor wat betreft het brengen van welvaart als het voorkomen van oorlog is de Unie behoorlijk succesvol gebleken. Wij hebben allemaal al een paar decennia de luxe beleefd dat we niet onze generatiegenoten aan de andere kant van een grens met mitrailleur en bajonet te lijf hoefden te gaan.
Europa verenigde zich in de naoorlogse jaren om de vicieuze cirkel van geweld die ons continent al eeuwen teisterde te doorbreken. Erfvijanden Frankrijk en Duitsland reikten elkaar de hand en vergeving nam de plaats in van vergelding.
Zeker niet alles dat de Europese Unie doet is welgedaan. En de invloed van de burger op Brussel is veel te klein. Maar als de Europese Unie ergens goed in is dan is het in het brengen van geopolitieke stabiliteit en het versterken van de rechtstaat in de landen die toetreden. De rechtstaat, die meest belangrijke van alle factoren voor de groei van veiligheid en voorspoed. Daar ligt de bewezen kracht van de EU.
Toen in de jaren zeventig in Zuid-Europa de kolonelsregimes en fascistische dictators als Franco verdwenen, rolde de Unie zuidwaarts en bood zo Spanje, Portugal en Griekenland een veilige en begaanbare weg naar stabiliteit.
Spanje beleefde na de dood van dictator Francisco Franco geen herleving van de bloedige burgeroorlog maar een economische boom van historische proporties. Het uitzicht op toetreding tot de stabiele en welvarende Europese Gemeenschap verschafte het benodigde perspectief voor Griekenland, Spanje en Portugal om zonder burgeroorlog of ander bloedvergieten de overgang van dictatuur naar democratie te maken.
En toen in 1989 eindelijk een einde kwam aan de overheersing van Centraal Europa en de Balkan door de Sovjet Unie gaf de EU opnieuw het perspectief op stabiliteit en voorspoed dat landen als Polen, Hongarije en Tsjechië nodig hadden. De Unie breidde zich, op verzoek van de nieuwe lidstaten, vreedzaam uit naar het oosten.
De EU bood al die landen de veilige haven, de structuur en het kader van rechtstaat en democratie. Grote geopolitieke veranderingen zonder het vergieten van een enkele druppel bloed. Als gebeurtenis uniek in de geschiedenis. Vrijwel altijd gaan dit soort grote omwentelingen gepaard met veel leed en ellende. Maar de vrijwillige wil tot samenwerken en het begerenswaardige voorbeeld van de functionerende rechtsstaat binnen de Unie maakten het verschil.
In de gehele geschiedenis van de mensheid is er hoogstwaarschijnlijk geen enkel geval te vinden van een grote politieke alliantie die op een vergelijkbare vreedzame en vrijwillige basis tot stand kwam. Wat Karel de Grote, Napoleon, Stalin en Hitler met geweld niet gelukt was ontstond in de tweede helft van de twintigste eeuw op geheel vrijwillige basis.
Slechts op één plek ging het mis. Dat was toen Joegoslavië dat na de dood van dictator Tito in 1980 uiteen begon te vallen. Europa reageerde afwachtend en weifelend. De Amerikanen waren sneller maar gingen op hun vertrouwde manier te werk. Ze steunden dus de mannen in militaire pakken, de nationalisten, de junta’s en dictators die ze ook in Zuid-Amerika zo graag steunden. De burgerbewegingen in Servië, Kroatië en Bosnië bleven zonder steun en moesten het alleen zien te rooien tegen de nationalisten. Een onbegrijpelijke fout want juist die burgerbewegingen hadden in Polen, in Centraal Europa en op de rest van de Balkan zo veel goeds gebracht. Dat de liberale democratieën in West-Europa hun geestverwanten in het voormalige Joegoslavië niet herkenden, erkenden en steunden blijft een onvergefelijke fout.
De bloedige Balkanoorlogen die de nationalisten in het uiteengevallen Joegoslavië voerden, staan iedereen nog fris in het geheugen. De vluchtelingenstromen die op gang kwamen werden in voormalig Joegoslavië en in West-Europa opgevangen. En de les hiervan is duidelijk: laat de democratische krachten in een nieuwe democratie niet in de steek maar ondersteun ze. Dat geldt nu voor Oekraïne. De democratie is er broos en de kans dat het democratische experiment mislukt bestaat. Dat zou een ramp zijn voor Oekraïne en een ramp voor ons.
We kunnen in Syrië zien wat het ineenstorten van een land ook voor onze veiligheid en stabiliteit kan betekenen. Dat zien we dagelijks op het nieuws als er bericht wordt over de vluchtelingenstromen.
Het is van het grootste belang dat Oekraïne, een land met 45 miljoen inwoners, stabiel blijft. Als ook Oekraïne zich ontwikkelt tot een failed state zullen grote delen van de bevolking willen schuilen in de Unie.
Het belang van het exporteren van stabiliteit is duidelijk. Dat heeft niet alleen te maken met nobele doelen als democratie en vrijheid die samenvallen met de oprichtingsidealen van de Unie maar evenzeer met verstandig eigenbelang en het besef dat een uiteenvallende Oekraïne vluchtelingenstromen van grote omvang op de been zal brengen.
In plaats daarvan is handel en samenwerking een rooskleurig scenario waar zowel Oekraïne als de Unie wel bij kan varen. De laatste decennia kenden landen als Polen zeer hoge economische groeicijfers. Groeicijfers die het op dat vlak slecht presenterende West-Europa erg hard nodig heeft om de export op peil te houden. Juist de burgers van Oekraïne zouden bij toenemende welvaart de kopers kunnen worden van West-Europese producten. Daar kunnen onze auto’s en wasmachines nog verkocht worden. Daar zit nog groeiende afzetmarkt voor onze landbouwproducten.
De vraag in een Nederlands referendum is in de eerste plaatst natuurlijk niet wat goed is voor Oekraïne maar ook wat is goed voor ons. Maar in dit geval is wat goed is voor ons ook goed voor Oekraïne.
Dat onze generatie onverschillig geworden is voor de noden en wensen van democratisch gezinde Europeanen die aansluiting willen vinden bij onze vorm van democratie is een ontnuchterende constatering. En nu moet Nederland zich uit gaan spreken over een samenwerkingsverdrag met Oekraïne. Het gaat om het ondersteunen van de broze democratische krachten in Oekraïne en om het honoreren van een vraag tot samenwerking van Oekraïne.
Gaan we die kans op meer stabiliteit, welvaart en vrede in een land aan de grenzen van de Unie aan ons voorbij laten gaan? Of gaan we proberen om tenminste ergens in de ons omringende landen meer stabiliteit te brengen? Want verder staat overal aan de Europese grenzen de wereld al in brand.
